1. Maemo a Kabinete ka ga merero ye e lego ditabeng ka seemong sa bjale
1.1. Kabinete e laeditše go se kgotsofatšwe ke dikgwabokaseboka tše di sa tšwago go dirwa tša bašomi ka Moepong wa Lonmin ka Marikana tše di feleditšego ka go ngala mošomo le go šitišwa ga tšweletšo. Thulano go begilwe gore e mabapi le merero ya bontši bja kemedi ye e akaretšago Mokgatlo wa Bosetšhaba wa Bašomi ba Moepong (NUM) le Mokgatlo wa Bašomi ba Moepong le ba Kago (AMCU).
Kabinete e ipiletša go baetapele ba mekgatlo ye ka bobedi (NUM le AMCU) go rarolla dithulano tša bona ka khutšo gomme ba beye dikgahlego tša naga le tša bašomi pele ga se sengwe le se sengwe. Bašomi ba swanetše go lemoga gore go ngala mošomo mo go sego gwa šireletšega go ka ba le ditlamorago tše di sa kgahlišego e sego fela go bona, eupša go bokamoso bja moepo le go mešomo ya bona.
Kabinete e ipiletša gape go ba taolo ya Lonmin go dira se sengwe le se sengwe se se kgonagalago go netefatša gore mathata a rarollwa ka pela ka fao go kgonagalago ka ntle le tshenyo ye nngwe. Ke kgahlegong e kaone ya naga go mekgatlo ya bašomi ka bobedi le go ba taolo ya Lonmin go laetša maemo ao a nyakegago a boetapele le a taolo ya dikamano ka intastering.
1.2. Kabinete e thekga ka botlalo dikutollo tša peleng go tšwa ka dinyakišišong tša mabapi le go ka kotama mo go sego gwa dumelelwa ga sefofane sa banamedi ka Boemafofaneng bja Mašole bja Waterkloof.
Kabinete e gateletše gore polokego le maatla a pušo a Afrika Borwa a bohlokwa kudu. Go tshelwa ga melao le melawana ye e amanago le mafelo a go tsenela ka nageng le mafelo a togamaano a bohlokwa bja bosetšhaba go swanetše go kgalemelwa ntle le kwelobohloko le ka ntle ga go tšhoga le go rata yo mongwe. Bao go hwetšwago ba tshela le go se obamele melaotshepetšo ba swanetše go lebana le maatla ka botlalo a molao.
1.3. Kabinete e amogela mošomo wo o dirilwego ke Dikgoro tša Mmušo wo go begilwego ka ona ke Ditona tše di fapafapanego ka nakong ya Dipolelo tša Ditekanyetšo. Kabinete e lemoga gore sebaka sa kgašo se se filwego Dipolelo tša Ditekanyetšo se thuša go maatlafatša badudi ka tshedimošo le go dira gore mmušo o be le boikarabelo go bona.
1.4. Kabinete e amogela dipoledišano magareng ga Kgoro ya Thuto ya Motheo le Mokgatlo wa Barutiši wa Temokrasi wa Afrika Borwa (SADTU) tše di feleditšego ka go fegwa ga go tsenela kgwabokaseboka.
Kabinete e ipiletša go bakgathatema ka moka ka lefapheng la thuto go rarolla dithulano tša bona gore thuto ya bana e se ke ya šitišwa.
1.5. Kabinete e lemoga ka ga Dinyakišišo tša Kotara tša Bašomi (QLFS) tše di laetšago koketšego ka palong ya batho bao ba sa šomego go tloga go dipersente tše 24,9 go fihla go tše 25,2.
Mmušo o akgofiša magato, a go swana le lesolo la mananeokgoparara le le etilwego pele ke mmušo, go oketša mešomo ka go tsenagare ga Lefapha la Mmušo.
Mmušo gammogo le bašomi le dikgwebo di tsebagaditše semmušo Kwano ya Setšhaba ka ga Go thwala Bafsa Mešomong ka Moranang 2013. Se se tšwela pele go laetša boikgabo bja mmogo bja go rarolla bothata bja tlhokego ya mešomo. Se bontšha gabotse boikgafo bja lefapha le bja go tsenya letsogo ka twantšhong ya tlhokego ya mešomo go bafsa ka go bea dinepišo tše di bonagalago le dinako tša go phethagatša seo ka katlego, go hlokomela le go sekaseka mmogo ditsenogare tše di bonwego.
Kabinete e tšwela pele go ba le boitshepo bja gore magato ao a šetšego a phethagatšwago a tla thuša naga go hloma mešomo e meswa le go fihlelela dinepišo tša yona tša go ba e hlomile mešomo ye dimilione tše hlano ka ngwaga wa 2020.
1.6. Kabinete e amogela go saenelwa ga leanotiro la go phethagatša Memorantamo wa Kwešišano ka ga Pabalelo le Tšhireletšo ya Mehutahuta ya Diphedi magareng ga Afrika Borwa le Vietnam.
Leanophethagatšo le le tla dirwa go fihla ka 2017 gomme le tla thuša masolo a go lwantšha bosenyi bjo bo amanago le diphoofolo tša naga, kudukudu go bolawa ga ditšhukudu. Kabinete e bušeletša gore mmušo o ikgafile go rarolla bothata bja go bolawa ga ditšhukudu le go tiišetša gape gore basenyi ba tla sekišwa.
1.7. Kabinete e amogela tsebišo ye e dirilwego ke Kgoro ya Merero ya Selegae go thomiša go tsenya tirišong ga tshepedišo ya karata ya Boitsebišo, yeo e tiišetšago boitšhupo bja rena bja bosetšhaba le go maatlafatša tšhireletšo ya bosetšhaba.
Metheo ye ye bohlokwa e na le bokgoni bja go akgofiša ditirelo tša mmušo, mola ka go le lengwe e fokotša bosenyi le bomenetša bja mabapi le dipukwana tša boitsebišo.
Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa go thekga tshepedišo ye gore ka 2020 re be re amogetše Karata ya Boitsebišo ka moka ga rena bjalo ka mokgwa wa boitšhupo bja bosetšhaba.
1.8. Kabinete e kgalema tlhaselo ya batseta ba Mokgatlo wa Dinagakopano tša Lefase ka Abyei, Sudan, ye e feleditšego ka mahu a kgoši ya setšhaba seo le ya motlišakhutšo wa ka Ethiopia. Tiragalo ye ya maswabi e tšhošetša seemo sa go hloka dikgaruru ka Abyei gammogo le kgatelopele ye e sa tšwago go fihlelelwa ke Sudan le Borwa bja South.
1.9. Kabinete e sola tlhaselo ya Syria ka mašole a tšhireletšo a Israele. Kabinete e ipiletša go Mokgatlo wa Dinagakopano tša Lefase go ba le taolo go mebušo ya ka ntle go hlompha maatla a pušo a Syria le go dumelela badudi ba Syria go šoma mmogo go rarolla dithulano tša bona.
1.10. Kabinete e amogetše go bewa semmušo ga Moatbokeite Lawrence Mushwana bjalo ka Moetapele yo moswa wa Komitikgokaganyo ya Boditšhabatšhaba (ICC) ya Dihlongwa tša Bosetšhaba tša Tšwetšopele le Tšhireletšo ya Ditokelo tša Botho. Se ke la mathomo Afrika e eta pele kantoro ya Moetapele wa ICC. Maemo a Moetapele wa ICC a hwetša šedi ye e oketšegilego ka ga dipego tša ditokelo tša botho tša naga yeo le go obamela ditlamego tša ditokelo tša botho.
1.11. Kabinete e amogetše gore segopotšo sa bo 50 sa Mokgatlo wa Selekane sa Afrika (OAU) se tla ketekwa ka Letšatši la Afrika, ka la 25 Mopitlo 2013.
Kabinete e boletše gore setee sa OAU ka go se akaretše mmušo wa kgethologanyo go ditho tša yona go hlatlošitše ntwa ya rena ya tokologo le go hwetša temokrasi.
Afrika Borwa e tla ba gotee le khonthinente go keteka Segopotšo sa bo 50 sa Mokgatlokopano wa Afrika. Meketeko ye e akaretša taetšo ya go tšea kgwedi ka moka ya bokgabo bja go thalwa bja sebjalebjale ka seleteng sa Dinaga tše di Hlabologago tša Borwa bja Afrika (SADC) go thoma ka la 24 Mopitlo go fihla ka la 28 Phupu 2013. Sehlongwa sa Afrika ka Afrika Borwa le sona se tla bitša kopano ya dirutego le go phatlalala ga bona ka bophara bjalo ka karolo ya mekete ka la 19-21 Mopitlo 2013. Godimo ga fao, go tla ba le pontšho ka Musiamong wa Ditsong (ka City of Tshwane) go keteka Letšatši la Afrika ka la 21 Mopitlo 2013 ka fase ga morero wa “Mengwaga ye 50 ka morago ga go hloma OAU – Afrika e swanetše go kopana goba e Senyege”. Se se tla latelwa ke khonsarata ya mmino ya Letšatši la Afrika ka meagong ya Union Buildings ka la 25 Mopitlo 2013.
1.12. Kabinete e amogetše phetolo ya ka pela ya Mopresidente Jacob Zuma ya taletšo ya maloko a setšhaba go etela batho ba Eldorado Park le Kliptown ya kgauswi, ka Labobedi la 14 Mopitlo 2013. Kgopelo ya setšhaba e be e le mabapi le go ahlaahla go rekišwa mo go sego molaong ga diokobatši mo go feteletšego le bothata bja tšhomišobošaedi ya diokobatši ka lefelong leo.
Mmušo, gammogo le setšhaba, o ikgafile go akgofiša lenaneo la tsenogare go thibela leuba le le senyago bafsa ba rena.
1.13. Kabinete e amogetše ketelo ya leboelela ka Motlatšamopresidente Motlanthe, a felegeditšwe ke baetapele ba mafapha a mararo a mmušo, ka De Doorns ka Kapa Bodikela ka Mokibelo wa la 11 Mopitlo 2013. Ketelo ye go boledišana le setšhaba go akaretšwa bašomi ba dipolaseng go bakilwe ke ketelo ya peleng ya Motlatšamopresidente ka la 12 Dibokwane 2013. Kgatelopele ye e bonagalago e lemogilwe ka dikgorong tše mmalwa ka go kaonafatšeng ga ditirelo ka lefelong leo. Boikgafo bjo bo laeditšwego ke mafapha ka moka bo bea motheo wo o tiilego ka ditherišanong tše di tšwelago pele go fihleleleng ga lefapha la tša temo la go ya go ile.
2. Dipoledišano le diphetho tše bohlokwa tša Kabinete
2.1. Kabinete e begetšwe ka boripana ka ga ditokišetšo tša Beke ya Tšhireletšo ya Bana (CPW) magareng ga la 27 Mopitlo le la 2 Phupu 2013, ka fase ga morero wa: “Re šoma mmogo go šireletša bana.”
Dipoledišano ka ga bana le bafsa di dirwa ka diprofenseng ka moka bjalo ka tshepedišo ye e lebilego go Beke ya Tšhireletšo ya Bana le Khonferentshe. Bjalo ka karolo ya go tliša temošo ya se, Beke ya Tšhireletšo ya Bana e tla tsebagatšwa semmušo le Ditheo tše dingwe, le Khonferentshe ya Ditšhiwana, bana bao ba lego Kotsing le ya Bafsa (OVCY) ka la 27 Mopitlo ka Lefelong la Dikopano la Boditšhabatšhaba la Inkosi Albert Luthuli ka KwaZulu Natal.
Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa go tsenya letsogo ka tšhireletšong ya bana ba rena le go hloma tikologo ye e bolokegilego le ye e šireletšegilego. MaAfrika Borwa a kgona go laetša thekgo ya bona pepeneneng ka go apara lešelana le letalamorogo bjalo ka leswao la bophelo, kgolo, kholofelo, go hlokomela le go thekga baetapele ba rena ba ka moso.
Nepišo ya Beke ya Tšhireletšo ya Bana le OVCY e mabapi le go kgatha tema ga bana ka setšhabeng le ka metseng gore bana ba theeletšwe mabapi le ditaba tše di ba amago.
2.2. Kabinete e dumeletše Tlhako ya Molawana wa Bosetšhaba wa Diphedi tša ka Meetseng (NAPF). Molawana wo o fa tlhako ye e swanago ya go hlongwa le go hlabolla ga intasteri ye e tsenyago letsogo ka go hlomeng ga mešomo ya go ya go ile le peeletšo ye e oketšegilego.
NAPF e hlabollotšwe kgahlanong le go theogela fase ga lefapha la tša diphedi tša ka meetseng leo le bilego le nyakego ye e oketšegilego ya ditšweletšwa tša dihlapi. Ka Afrika Borwa, diphedi tša ka meetseng le bophelo bja diphedi tša ka meetseng ao a hlwekilego di fa sebaka se sekaone go farologanya tšweletšo ya dihlapi go kgotsofatša nyakego ya ka nageng, go tsenya letsogo ka tšweletšo ya go se hlaele ya dijo go batho, ka go hlomeng ga mešomo, ka tlhabollong ya ekonomi le ka tlhabollong ya dinagamagae, le dibaka ka lefapheng la diromelwantle.
2.3. Kabinete e dumeletše gore Afrika Borwa e tla swara Khonferentshe ya Boraro ya Lefase ka bophara ka ga tša Temo, Tšweletšo ya go se Hlaele Dijong le Phetogo ya Klaemete ka kotareng ya bone ya 2013, ye e etilwego pele ke Kgoro ya Temo, Kagodikgwa le Boreahlapi.
Tšweletšo ya go se hlaele dijong e tšwela pele go ba tlhobaboroko e kgolo gomme Khonferentshe ye e tla ba le diabe tše kaone ka ga ka fao re tšweletšago, re laolago le go šomiša dijo.
Go tloga go COP17/CMP7, Afrika Borwa e bile ye nngwe ya dinaga tše di etilego pele ka go tšwetšapeleng ga klaemete ye e loketšego temo, gomme e arabela ditlhohlo tša tšhireletšego dijong le phetogo ya klaemete. Khonferentshe ye ya Lefase ka bophara e ikemišeditše go tšweletša mekgwa ya kgolo yeo e tšwelago pele go ya go ile setšhabeng le tikologong.
2.4. Kabinete e dumeletše kgonthišo ya Afrika Borwa ya Tlaleletšo ya mabapi le Kelelatšhila le Maphelo a Dimela (SPS) go Tshepedišo ka ga Kgwebišano ya Dinaga tše di Hlabologago tša Borwa bja Afrika le gore se se tlišwe ka Palamenteng.
Tshepedišo ka ga Kgwebišano ya SADC yeo Afrika Borwa e lego karolo ya yona e šoma go tšwetša pele tirišano ya dilete le kopanyo magareng ga dinagamaloko go gwebišana ka dithoto le ditirelo ka gare ga selete, go akaretšwa ditšweletšwa tša temo.
Tlaleletšo ya SADC SPS go Tshepedišo ya Kgwebišano ya SADC e fa tlhako ye e kgontšhago ya tirišano ya SPS. E tšwetša pele gape tshwantšho ya magato a SPS ao a theilwego go maemo le ditlhahlo tša boditšhabatšhaba ka nepo ya go nolofatša kgwebišano ye e bolokegilego le ye e lekalekanyago ya ditšweletšwa tša temo ka seleteng.
2.5. Kabinete e filwe tshedimošo ya moragorago ka ga kgatelopele ya mabapi le Go swara ga dikopano tša Setlamo sa Tshepedišo ya Kabo ya Disetifikeiti ka Kimberly ka Afrika Borwa (KPCS) ka 2013, mo go akaretšago kopano ya mafapha ka mehutahuta ka Kimberley go thoma ka la 4 go fihla ka la 7 Phupu gomme gwa swara kopano ya Peakanyo ya KPCS ka Gauteng go thoma ka la 26 go fihla ka la 29 Dibatsela 2013. Go swarwa ga dikopano tša KPCS go tla tsenya letsogo ka tšwetšopeleng ya intasteri ya taamane le ya boeti.
Maemo a Afrika Borwa bjalo ka moetapele wa KPCS a fa temogo ya tema ye bohlokwa yeo Afrika Borwa e e ralokago ka lefapheng la taamane la boditšhabatšhaba. Bjalo ka moetapele Afrika Borwa e ikemišeditše go maatlafatša dikamano tša kgwebišano ya boditšhabatšhaba, ka nepo ya go tiišetša le go oketša tema yeo Afrika e e kgathago ka gare ga KPCS le go tsenya letsogo ka tikologong ye e bolokegilego ya lefase ka bophara.
3. Melaokakanywa
3.1. Kabinete e dumeletše go phatlalatšwa ga Molaokakanywaphetošo wa Pušetšo ya Ditokelo tša Naga wa 2013 le Memorantamo ka ga Maikemišetšo a Molaokakanywa wo, go tlo swayaswaya ke setšhaba.
Se se phethagatša tsebišo ya Polelo ya Mopresidente ya Seemo sa Naga ya 2013 ka ga diphetošo tše di šišintšwego tša Molao wa Pušetšo ya Naga. Se se mabapi le go katološa letšatšikgwedi la go dira dikgopelo tša pušetšo ya naga, go kgontšha batho bao ba amegago bao ba sego ba romela dikgopelo ka letšatšikgwedi la go tswalelwa la 31 Manthole 1998 goba bao ba sego ba akaretšwa ka mo tshepedišong ye, go romela dikgopelo tšeo.
Go bulwa gape ga go dirwa ga dikgopelo go hlahlwa ke nepo ya Leanotlhabollo la Bosetšhaba (NDP) gammogo le Lenaneokakaretšo la Tlhabollo ya Dinagamagae le maano a mangwe a kgolo ao a ikemišeditšego go tšwetša pele poelanyo ya bosetšhaba le tirišano ya setšhaba.
3.2. Kabinete e dumeletše go romelwa ga Molaokakanywaphetošo wa Dikgokagano tša Elektroniki ka Palamenteng.
Phetošo ye e bakilwe ke go lokollwa ga lefapha la dikgokano tša elektroniki le kgatelopele ya lebelo ya theknolotši yeo e dirilego gore go ba gona ga ditlhagišo tše itšego ka Molaong di se hlwe di šoma. Diphetošo tše di nyaka go šoma ka mellwane ya tšwetšopele ya phadišano, go fihlelela mananeokgoparara a dikgokagano tša elektroniki, ditshenyegelo tša kgokaganyo gammogo le go kaonafatša nako ya phethagatšo ya tshepedišo ya go rerišana le setšhaba.
Molaokakanywaphetošo wo o nyalelanya Molao wo le melao ya maatlafatšo ya kakaretšo ya bathobaso ekonoming; o fetoša ditaba tša go aba dilaesentshe; o kaonafatša ditlhagišo tša phadišano; o tloša mapheko a taolo le go hlagiša merero ye e amanago le se.
3.3. Kabinete e dumeletše go romelwa ga Molaokakanywaphetošo wa Setheo se se Ikemego sa Dikgokagano sa Afrika Borwa (ICASA) ka Palamenteng. Molaokakanywaphetošo wo o fetola ye mengwe ya merero ya NDP.
Diphetošo tša Molao wa Setheo se se Ikemego sa Dikgokaganyo wa Nomoro ya 13 wa 2002 (Molao wa ICASA) di theilwe go nyakego ya dikaonafatšo tša sehlongwa go kaonafatša Setheo se se Ikemego. Se se tla ba ka go fa kwešišo ka ga merero ya maatla a sona; go nyalelanya Molao kudukudu le dinyakwa tša Molao wa Taolo ya Dišhelete tša Setšhaba le go kaonafatša go šoma gabotse ga ona. Se se mabapi le nepo ya go kaonafatša boikarabelo le go hloka sephiri e lego dilo tše di tlago tsenya letsogo ka ditirong tša pušo ye e kwagalago ka gare ga ICASA.
Mmušo o swanetše go kgatha tema e kgolo go netefatša gore lefapha la dikgokagano tša elektroniki le a laolwa ka tsela ye e thekgago dinepo tša bosetšhaba. Se ga se sa swanelwa go naganwa o ka rego go šišinywa mellwane efe goba efe go boikemo bja ICASA.
Bohlokwa bja molaodi yo a ikemego le yo a sa tšeego lehlakore wa lefapha la dikgokagano bo ka se gatelelwe go feta fa.
4. Bao ba thwetšwego mešomong
4.1. Kabinete e dumeletše go thwalwa ga Morena Ebrahim Mohamed bjalo ka Mokhomišenare wa Khomišene ya Badiriši ya Bosetšhaba mo lebakeng la mengwaga ye mehlano (5).
Dipotšišo:
Phumla Williams (Seboleledi sa Kabinete sa Motšwaoswere)
Mogala: 083 501 0139
