Khumbelo ya ndambedzo ya mulwi wa kale

Ngaha mundende wa vhalwi vha kale

Arali vha ḽisole ḽakale ḽo lwaho kha Nndwa ya u Thoma ya Ḽifhasi (1904-1918), Ndwa ya Vhuvhili ya Ḽifhasi (1939-1945), mugwalabo wa ma Zulu (1906) kana kha Nndwa ya Korea hanone vha sa koni u ḓi uḓa, vha nga ita khumbelo ya mundende wa vhalwi vha kale.

Vha zwiḓivha hani arali vha tshi swikelela ṱhoḓea?

Vha tea:

u vha vhe mudzulapo wa Afurika Tshipembe kana mudzulapo wa tshoṱhe
vha tshi dzula Afurika Tshipembe
vha na miṅwaha ya 60 kana u fhira kana vho holefhala
u vha vholwa kha Nndwa ya Vhuvhili ya Ḽifhasi kana kha Nndwa ya Korea
u vha vha sa wani masheleni na mathihi a mundende wa matshilisano wa vhone vhaṋe
vha sa wani ṱogomelo ibvaho kha tshimiswa tsha muvhuso
u vha vha tshihola masheleni a a paḓaho R 86 280 nga ṅwaha . Arali vhe kha mbingano, masheleni a vho na a muthu wavho o ṱangana ha tei u fhira R172 560 nga ṅwaha .
kana ndaka yavho i vhe i tshifhirisa masheleni a a paḓaho R 1 227 600 arali vha siho kha mbingano nahone vhone na muthu wavho vha so ngo vha vha na ndaka i paḓaho masheleni R 2 455 200.

Nḓivhadzo: Arali vha tshi khou dzula kha nnḓu ine ya vha zwanḓani zwa vho kana zwa muthu wavho, muelo wa nnḓu a u dzhielwi nzhele khan dingo ya maitele.

Vha ḓo wana vhugai?

Masheleni a nṱhesa ane ndi R 2 200 nga ṅwedzi.

Vha ḓo badeliswa hani?

Dzhendedzi ḽa Mbulungeo ya Matshilisano ḽa Afurika Tshipembe (SASSA) ḽi ḓo vha badela mundende nga kha maitela mathihi kha a tevhelaho:

u wana masheleni tshanḓani fhethu hune ha holelwa mundende nga ḓuvha lo thiwaho
masheleni a dibosithiwa bangani ya vho kana kha akhanthu ya vho ya u banga ya posoni. (bannga i nga vha tshadzha malugana na tshumelo)
tshiimiswa tshine tsha shuma sa ndaulo ya mundende (tsumbo, madzangano a matshilisano).

Nḓivhadzo: arali vha tshi khou balelwa u ḓi dzhiela masheleni nga vhone vhaṋe, vha nga ṋanga muimeli ofisini ya SASSA, kana vha ṋea muṅwe muthu mannḓa a mulayo uri a vhe ene ane a vha kuvhanganela mundende wavho.

Ndi lini hune mundende wavho wa nga sedzuluswa?

SASSA i ṋanga uri mundende wavho u sedzuluswe. Masheleni ane vha a wana sa zwe zwa sumbedziswa musi vha tshi ita khumbelo ya mundende a ḓo ita mutheo wa tsheo iyi. Vha ḓo ḓivhadziwa ngamurahu ha miṅwedzi miraru musi u sedzulusa zwi sa athu u itwa kana ḓuvha ḽine ṱhanziela ya vhutshilo ya fhela nga ḽo. Arali vha tshi wana masheleni a vho nga kha bannga, tshiimiswa kana muimeli, vha ḓo tea u ḓadza ṱhanziela ya vhutshilo ofisini dza SASSA ṅwaha muṅwe na muṅwe.

Ndi lini hune mundende wavho wa imiswa?

Zwiteṅwa zwitevhelaho zwinga vha na masiandaitwa kha u imiswa ha mundende:

musi dzi ṅwimelo dzavho dzi tshi shanduka
mvelelo dza tsedzuluso
arali vha so ngo vha na tshumisano musi mundende wavho u tshi sedzuluswa
musi vho ita vhukwila kana vho ḓi sumbedzisa nga nḓila i si ya vhukuma
arali ho vha na vhukhakhi musi mundende wavho utshi phasiswa.

Ndi lini hune mundende wavho wa khathiwa?

Mundende u ḓo khathiwa malugana na:

lufu
u ṱanganedzwa kha tshiimiswa tsha muvhuso
arali vha si ngoya mundendeni kana u dzi tshelede ya mundende lwa miṅwedzi miraru ngau tevhekana
musi vha nnḓa ha shango.

Arali muvhuyelwa o ṱanganedzwa kha tshiimiswa tshine tsha vha na thendelano na shango ya u ṱhogomela na londota muvhuyelwa uyo, mundende u ḓo fhungudziwa nga 25% ya masheleni a mundende u thoma kha ṅwedzi wa vhuṋa wa u ṱanganedzwa ha muvhuyelwa kha tshiimiswa. Mundende wo fhungudzwaho u ḓo dovha hafhu wa engedzwa ḓuvha ḽine muvhuyelwa a ḓo vhofholowa ngalo kha tshiimiswa.

Zwine vha tea u ita

A vhaye ofisini ya Dzhendedzi ḽa Mbulungeo ya Matshilisano ḽa Afurika Tshipembe (SASSA) ya tsinisa na hune vha dzula hone vho fara zwitevhelaho:
- Bugundaula yavho ire na ṋomboro dza 13 na ṱhanziela ya mabebo. Arali vha sini bugundaula:
  - vha tea u ḓadza afidavithi i kha tshiimeo tsha SASSA huna mukhomishini wa muano ane a vha uri a si muofisiri wa SASSA
  - vha tea u ḓisa tshiṱatamennde tshiremulayoni tsho sainiwaho nga muthu wa muṱhomphei (u fana na mukhantseḽara, khosi, mushumela vhapo, minisiṱa wa vhurereli kana ṱhoho ya tshikolo) ane a nga ṱalusa madzina a vho na vhukale ha vho
  - vhuṱanzi ha uri vho ṅwalisa bugundaula kana ṱhanziela ya mabebo kha Muhasaho vha Muno.
- bugundaula ya tshifhinga nyana yo ṋetshedzwaho nga Muhasho wa Muno (arali i hone)
- vhuṱanzi ha tshumelo ya nndwa, tsumbo. ṱhanziela ya tshumelo
- arali vha na miṅwaha ire fhasi ha 60, vha tea u ḓa na ndingo ya zwa mutakalo kana muvhigo une wa amba zwauri vhanga si kone u shuma
- vhuṱanzi ha mbingano yavho: Arali
  - arali vha siho kha mbingano, hu tea u vha na afidavithi ine ya amba zwauri a vha ho kha mbingano
  - arali vhe kha mbingano, hu tea u vha na ṱhanziela yavho ya mbingano na bugundaula ya muthu wavho
  - arali vhoṱalana, ndaela yavho ya ṱhalano
  - arali muthu wavho o lovha, ṱhanziela ya lufu ya muthu wavho.
- arali vhone kana muthu wavho a tshi shuma, hutea u vha na zwiḽipi zwa muholo
- arali vha sa shumi, Tshikwama Tshandindakhombo tsha Vhashayaho Mushumo(UIF) “bugu dala” kana ṱhanziela yavho ya u vhofholowa mushumoni ibvaho kha mutholi wavho kha mushomo wo fhelaho
- arali vha na akhanthu ya bannga, tshuṱatamennde tshaho tsha banngani tsha miṅwedzi miraru yo fhelaho
- arali vha na dzi mbulungelo, zwidodombedzwa malugana na nzwalelo na dzi mbadelo.

Nḓivhadzo: Arali vha mualuwa kana vha si nga si kone u uya ofisini u ita khumbelo, muraḓo wa muṱa kana khonani a nga vha itela khumbelo. Muthu uyo u tea u vha a na luṅwalo lu bva ho kha vhone kana luṅwalo lubvaho ha dokotela lu sumbedzaho uri ndi ngani vha si nga sikone u dalela ofisi.

A vha ḓadze fomo ya khumbelo huna muofisiri wa SASSA (a vha ḓivhe zwauri ndi vhone fhedzi sa muiti wa khumbelo kana muofisiri wa SASSA ane a nga ḓadza fomo ya khumbelo).
Vha ḓo ṋewa rasithi. A vhai vhulunge sa vhuṱanzi ha uri vho ita khumbelo.
Arali vha tshi ṱoḓa u ṅwalisa zwambadelo, muofisiri wa SASSA u ḓo vha ṋea ḓuvha ḽine vha tea u vhuya nga ḽo murahu na zwine vha tea u ḓa na zwo.

Hu itea mini arali khumbelo yavho i so ngo phasa?

Arali khumbelo yavho i songo phasa, SASSA i ḓo vha ḓivhadza nga kha luṅwalo uri ndi ngani khumbelo ya vho i so ngo tshimbila zwavhuḓi.

Arali vha sa tendeleni na na tsheo, vha nga ṅwalela mbilahelo dzavho kha Minisiṱa wa Mveledziso ya Matshilisano, vha ṱalutshedza uri ndingani vha sa tendelani nazwo. Vha tea u ṅwalela mbilahelo dzavho hu sa athu u fhela maḓuvha a 90 nga murahu ha musi vho no ṱanganedza mvelelo dza uri khumbelo ya vho i so ngo tshimbila zwavhuḓi.

Tshifhingambekanywa

Zwi nga dzhia miṅwedzi ino swika miraru u tshimbidza khumbelo yavho.
Arali mundende wa vho wo phasa, vha ḓo badelwa u bva ḓuvha ḽe khothe ya vhea ṅwana kha ndondolo yavho.

Zwi ita vhugai

Tshumelo iyi ndi mahala.

Fomo dzi no tea u ḓadzwa

Fomo ya khumbelo a i wanali kha intahnethe, fhedzi vha nga i wana ofisini yavho ya tsinisa ya Dzhendedzi ḽa Mbulungeo na Matshilisano ḽa Afurika Tshipembe (SASSA).