MaAfrika Borwa ao a rategago,
Mo bekeng ye, naga ya rena e fihleletše seemo sa maswabi ge leuba la coronavirus le gatela pele, ka ge re bile le dipego tša gore go hlokofetše batho ba 219 ka lebaka la bolwetši bjo.
Tahlegelo ya bophelo bjo bongwe le bjo bongwe ke masetlapelo.
Batho ba ba 219 bao ba hlokofetšego ba be ba na le ba malapa a bona, ba be ba na le bao ba ba botilego, bagwera le bašomimmogo ba bona.
Maphelo a bona a ripetšwe ke baerase ye e bakilego masetlapelo go batho le go ekonomi go ralala le lafase.
Ge re dira dipego le go bega ka ga dipalopalo tša ka mehla tša bao ba fetetšwego ke baerase ye, ka ga mahu le bao ba fodilego –– le rena re ka lebala gore re bolela fa ka maphelo a batho.
Coronavirus ye e fetoga morwalo e sego fela go maphelo a batho ba rena, eupša gape le go go kgona ga batho go iphediša, go iphepa le go fepa ba malapa a bona, go ithuta le go hlabologa, le go ipshina ka ga ditokologo tše ntši tša motheo tšeo ka mehla re di tshedišago mahlo.
Bošegong bjo, a re gopoleng le go rapediša batho ka moka bao ba fetetšwego ke coronavirus, batho ka moka bao ba lahlegetšwego ke bao ba ba ratago, le bao ba kgotleletšego – le go tšwela pele go kgotlelela – mathata a magolo ao a bakwago ke leuba le.
Bjale ke lebaka leo le nyakilego go ba dibeke tše šupa go tloga mola re tsenyago tirišong go tswalela ga naga ka bophara.
Mo nakong ye, maAfrika Borwa ba laeditše kgotlelelo ye kgolo, go se fele maatla le maikarabelo.
Ke le leboga gape ge le kgonne go itima tše ntši go fihla mo lebakeng le.
Ke rata gore, ka ge ke boletše le mo nakong ye e fetilego, ka ntle le nako yeo go tlogo e tšea e le gona le go se kgotlelelege ga gona, go tswalela ga naga go be go hlokagala ka nnete.
Ka ntle le go tswalela ga naga palo ya batho bao ba fetetšwego ke coronavirus nkabe e ile ya hlatloga kudu ka fao e bego e ka se laolegego, mafelo a rena a tša maphelo nkabe a ile a tlala kudu ka balwetši bao a bego a ka se ba kgone gomme diketekete tše ntši tša maAfrika Borwa nkabe di ile tša hlokofala.
Go tloga mathomong, phetolo ya rena e hlahlilwe ke keletšo go tšwa go ditsebi tšeo di etilego pele lefaseng go tšwa ka nageng ya rena le go ralala le lefase.
Re holegile gape le ke ditlhahlo go tšwa go Mokgatlo wa Maphelo wa Lefase.
Maitemogelo ao dinaga tše dingwe di bilego le ona le ona a re file tsebo ye bohlokwa.
Go bile le dikakanyo tše mmalwa mabapi le kgonagalo yeo bolwetši bjo bo bego bo tla phatlalala ka gona kudu ka lebelo ge nkabe re se ke ra tšea sephetho se ka pela.
Ka ge tshedimošo ye ntši e thomile go hwetšagala, dikakanyo tše di ile tša mpshafatšwa le go lekodišišwa leswa.
Kakanyo ya bjale ye kaone ke gore, ge nkabe go se be le go tswalela naga le magato a mangwe ao re a tšerego, bonyane maAfrika Borwa a 80 000 nkabe a fetetšwe ke bolwetši bjo mo lebakeng le.
Gomme dipalopalo tša batho bao ba hlokofetšego ka lebaka la bolwetši bjo nkabe di bile godimo makga a seswai go feta palo ye e lego gona gabjale.
Go fihla mo lebakeng le, go na le batho ba 219 ka Afrika Borwa bao ba bolailwego ke bolwetši bjo.
Ge go bapetšwa le rena, mo legatong la go swana le le ka go goleng ga bolwetšji bjo, United States e bile le mahu a go feta a 22 000 gomme United Kingdom yona mahu a feta a 19 000.
Re ka se tsoge re lebetše gore maikemišetšo a go tswalela ga naga e bile go ditela go phatlalala ga baerase ye le go thibela phetelo ye kgolo go batho.
Go fihla mo lebakeng le, re bile le katlego ka tsela yeo rena bjalo ka maAfrika Borwa re arabetšego le go šomana le baerase ye.
Dipersente tša batho bao ba fetetšwego ke baerase ye go tšwa go diteko tše di dirilwego – seo se tsebjago bjalo ka dipalopalo tša bao ba fetetšwego – di bile fase ebile ga di hlatloge kudu.
Maemo a diphetetšo tšeo di tiišeditšwego ka Afrika Borwa ke batho ba 181 go milione o tee wa batho ka setšhabeng.
Ge go bapetšwa le rena, dinaga tša go swana le United States, United Kingdom, Spain, Italy le Singapore di bile le diphetetšo tša magareng ga tše 2 400 le tše 4 600 tša coronavirus ka batho ba milione.
Go bohlokwa go bolela gore go batho ba 12 074 bao ba fetetšwego ke baerase ye ka Afrika Borwa re bile le bao ba fodilego ba 4 745.
Ka go ditela go phatlalatšwa ga bolwetši bjo, re kgonne go maatlafatša bokgoni bja lenaneo la rena la maphelo le go tsenya tirišong mananeokakaretšo a maphelo a setšhaba ka nepo ya go laola go oketšega fao re ka se go efogego ga diphetetšo.
Mo lebakeng le re na le mepete ye e nyakilego go fihla go ye 25 000 ya tlaleletšo yeo e tlago šomišetšwa go beela thoko bao go gononwago gore ba ka be ba fetetšwe ke baerase ye.
Re kgonne go reka le go tšweletša palo ye kgolo ya ditlabelo tša boitšhireletšo tšeo di tlago šomišwa ke bahlankedi ba tša maphelo, didirišwa tše bohlokwa tša kalafo le dikabo tše dingwe.
Ka go šomiša nako ye bohlokwa yeo go tswalela naga go re filego yona, re kgonne go oketša kudu mananeo a rena a tekodišišo le a tekolo.
Ka moka, bašomi ba rena ba go ya setšhabeng mo lebakeng le ba lekodišišitše batho ba go feta ba dimilione tše senyane, gomme re dirile diteko tša mabapi le coronavirus tše di nyakilego go ba tše 370 000.
Se ke tlhohleletšo ye kgolo kudu le ye e akareditšego batho ba bantši mabapi le maphelo a setšhaba ka historing ya naga ya rena.
E kgontšhitšwe ke go šoma ka maatla ga bašomi ba go ya setšhabeng, baoki, dingaka le bašomi ba bangwe ba tša maphelo.
Ba itimile tše ntši kudu go netefatša katlego ya go tswalela naga.
Ka go arabela boipiletšo bja gore re dule ka gae le gore re bolokege, lena, batho ba Afrika Borwa, le re thušitše go phološa maphelo a mantši.
Ka ge re maatlafaditše phetolo ya rena ya maphelo a setšhaba, re tsebagaditše magato a mmalwa a bohlokwa ka nepo ya go thekga dikhamphani, bašomi le malapa ao a amegilego gampe ka lebaka la go tswalela naga.
Re tsebagaditše lenaneo la kimollo go tša ekonomi le go tša leago leo le fetago boleng bja R500 pilione go thuša dikhamphani tšeo di lego mathateng, go boloka mešomo le go fana ka letseno go bašomi bao ba sego ba semmušo le go malapa ao a hlokago.
Go tloga mola se hlongwago, setlamo seo se kgethegilego sa kimollo go COVID-19 sa Sekhwama sa Inšorentshe ya bao ba Lahlegetšwego ke Mešomo se lefile tšhelete ye e fetago R11 pilione go bašomi ba dimilione tše pedi bao ba thwetšwego ke dikhamphani tša go feta tše 160 000 tšeo di lego mathateng.
Se se tla thuša go dira gore dikhamphani di tšwele pele go šoma le go boloka mešomo ye dimilione.
Dikhwama tše di fapafapanego tšeo re di hlomilego go fana ka thekgo go dikgwebopotlana, go akaretšwa maitekelo a Kgoro ya Tlhabollo ya Dikgwebopotlana, Kgoro ya Boeti, Koporasetlhabollo ya Diintasteri le Thraste ya Bokamoso ya Afrika Borwa, di fane ka thušo ya thwii go dikgwebo tša go feta tše 27 000.
Go fihla lehono, Setlamo sa Netefaletšo ya Dikadimo ka ga COVID-19 sa boleng bja R200 pilione, seo se thekgwago ke mmušo, se thomile go šoma dikgopelo go tšwa go dikgwebopotlana le go dikgwebo tša magareng.
Mathomong a kgwedi ye, mmušo o lefile tšhelete ya tlaleletšo ya R5 pilione go baamogedi ba tšhelete ya thušo ya leago ka nepo ya go thuša malapa ao a hlokago ka nako yeo e lego gore methopo ye mengwe ya letseno e šitišitšwe.
Re butše dikgopelo tša tšhelete ya thušo ye e kgethegilego ya COVID-19 ya R350 ka kgwedi go maAfrika Borwa ao a sa šomego ao a sa hwetšego thušo ye nngwe go tšwa mmušong.
Ge dikantoro di tswalelwa lehono, maAfrika Borwa a dimilione tše tharo a be a šetše a dirile dikgopelo tša thušo.
Magato a a lebakanyana a tla phethagatšwa mo dikgweding tše tshela.
Re tla dira ka fao re ka kgonago ka gona go netefatša gore badudi ba rena bao ba lego kotsing kudu ba a thekgwa le go šireletšwa mo nakong ye ye boima.
Bogolo bja magato ao re a tšerego, go akaretšwa a kimollo go metšhelo le a ditsenogare tšeo di dirilwego ke Panka ya Resefe ya Afrika Borwa, ga se a ka a bonwa.
Sekhwama sa Kwelobohloko, seo se hlomilwego go thekga go arabela coronavirus, se hweditše tšhelete ye e ka bago R2.7 pilione ya thekgo go tšwa go batho ba go feta ba 175 000 le go dikhamphani le ditheo tša go feta tše 1 500.
Re leboga mebušo ye mentši le mekgatlo ye e tšwelago pele go thekga magato a rena leubeng la coronavirus.
Godimo ga bao ke ba lebogilego mo nakong ye e fetilego, ke rata go tšweletša ditebogo tša rena go mmušo le go batho ba United States ge ba re abetše metšhene ya go thuša go hema ye 1 000.
Ke nyaka gape go leboga boikgafo bja ELMA Group of Foundations ge e re abetše R2 pilione gore re fokotše seabe sa coronavirus go ditšhaba tšeo di lego kotsing ka Afrika.
Se se akaretšwa seabe sa ka pela sa R250 milione go Sekhwama sa Kwelobohloko sa Afrika Borwa.
Re ikgafile gore phetolo ya rena e nyalelana le bogolo bja bothata bjo ebile e thuša go netefatša gore metheo ya ekonomi ya rena e šireleditšwe.
Go bile le dipego tšeo di kwešago bohloko tša maemo ao a oketšegago a dikgaruru tša bong go tloga mola go tswalela naga go thomago.
Bothata bja dikgaruru tša bong bo tšwela pele go tshwenya naga ya rena ka ge banna ba naga ya rena ba thomile ntwa kgahlanong le basadi.
Re hlomile mokgwa wa tšhoganetšo go batšwasehlabelo go netefatša gore batšwasehlabelo ba dikgaruru tša bong ba a thušwa.
Ye nngwe ya ditsenogare tše re di dirilego ke go netefatša gore melawana ya go tswalela naga e beakanywe ka tsela yeo e lego gore basadi ba ka kgona go tšwa ka malapeng go ya go bega tlaišo ya bona ka ntle le letšhogo la gore ba tla faenwa, ba tšhošetšwa goba ba itemogela dikgaruru tše dingwe gape.
Mo lebakeng le, dikgwedi tše pedi ka morago ga go goeletša seemo sa bosetšhaba sa masetlapelo, re ikemišeditše go fetogela go legato le leswa la phetolo ya rena go leuba la coronavirus.
Ka la pele la Mopitlo, re ile ra ya go legato la bone gomme ra thoma go nolofatša go tswalela ga naga ka dikgato.
Se se be se sepelelana le leano la rena la peakanyo ye e hlokometšego dikotsi yeo ka yona re bego re nyaka go dira gore dipalopalo tša batho bao ba fetelwago ke baerase di nanye le go fokotša diphetetšo.
Bjale mo lebakeng le re itokišetša go tšwela pele go nolofatša go tswalela ga naga le go bula ekonomi gannyane gannyane.
Ke tla bušeletša seo ke se boletšego mo nakong ye e fetilego: ge re ka fediša go tswalela naga ka pela kudu, re itsenya kotsing ya diphetetšo tše ntši kudu tšeo di ka se laolegego.
Ka fao re tla tšwela pele ka tlhokomelo, re laolwa ke bohlatse bjo bokaone bjo bo hwetšagalago le go hlwahlwa ke keletšo ya ditsebi tša ka mo nageng le tša boditšhabatšhaba.
Maikemišetšo a rena ke go oketša ditiragalo ka ekonoming mola ka go le lengwe re tsenya tirišong magato a go fokotša go fetetšwa ga baerase ye le go fana ka tlhokomelo ya maleba go bao ba fetelwago ke baerase ebile ba hloka kalafo.
La mafelelo ge ke be ke bolela le lena, ke boletše ka ga lenaneo la magato a mahlano a temošo leo re le tsebagaditšego go hlahla tshepedišo ye.
Ka nako yeo, naga e be e le go legato la bohlano, leo le nago le dikiletšo tše boima kudu go mesepelo le go ditiragalo tša ka ekonoming.
Legato la temošo la bone – leo re lego go lona go ralala le naga – le tšwela pele ka bontši bja melawana ye e beilwego eupša le dumelela go bulwa ga dikarolo tša ekonomi gannyane gannyane.
Legato la temošo la boraro go fihla go la mathomo a dumelela go nolofatšwa ga dikiletšo tše boima kudu ka bontši.
Ka ge ke boletše mo nakong ye e fetilego, mafelo a mangwe a ka mo nageng a ka bewa legatong la temošo le itšego, mola a mangwe a ka bewa magatong a mangwe.
Se se tla dirwa go ya ka dipalopalo tša phetetšo lefelong leo le maemo a boitokišetšo le bokgoni bja mafelo a lona a maphelo go kgona go alafa batho bao ba fetetšwego.
Go fihla mo lebakeng le, diphetetšo di tletše kudu ka mebasepaleng le ka dileteng tša ditoropokgolo ka mo nageng.
Go bohlokwa gore re tšwele pele ka dikiletšo tše boima ka mo mafelong a le go iletša maeto a go tšwa ka mo mafelong a go ya ka dikarolong tše dingwe tša naga tšeo di nago le dipalopalo tša fasana tša phetetšo.
Re tla thoma ka pela ka tshepedišo ya go rerišana le bakgathatema ka ga tšhišinyo ya gore mafelelong a Mopitlo, bontši bja naga bo bewe go legato la temošo la boraro, eupša dikarolo tša naga tšeo di nago le dipalopalo tša godimodimo tša phetetšo di no tšwela pele go ba go legato la bone.
Re tla dira ditsebišo tše dingwe ka morago ga ge re feditše ditherišano.
Mo matšatšing ao a tlago, re tlo tsebiša gape diphetošo tše itšego go melawana ya legato la bone ka nepo ya go katološa ditiragalo tša dikgwebo tšeo di dumeletšwego ka lekaleng la dithekišo le ka go kgwebo ya elektroniki le go fokotša dikiletšo ka go metšhelo ya dithoto.
Ba bangwe ba botšišitše ge eba mokgwa wa rena wa go šomana le coronavirus o dirilwe ka go šitela maphelo a batho ba rena.
Mokgwa wa rena wa togamaano o latela dikgato tša go phološa maphelo le go boloka maphelo.
Maikemišetšo a rena a bohlokwa a dula e le go dira gore dipalopalo tša phetetšo di nanye ka go diriša ditsenogare tše mmalwa ka go lenaneo la rena la thibelo ya coronavirus.
Le lengwe le le lengwe la magato a le bohlokwa ebile le ka se efogwe. Wona ke:
- Go tswalela naga (go fihlelela go tlogela sekgoba kudu magareng ga batho)
- Go tlogela sekgoba magareng ga batho
- Go itlwaetša ditiro tša pabalelo ya maphelo go diatla ka go hlapa diatla kgafetšakgafetša ka meetse le sesepa goba ka sanithaesa
- Mekgwa ya go gohlola go akaretšwa go gohlolela ka setšung sa gago goba ka thišung
- Go apara maseke wa lešela nako le nako ge o le bathong
- Go šomiša ditlabelo tša boitšhireletšo ka bašomi ba maphelo ka moka
- Go hlwekiša lefelo leo re šomelago go lona kgafetšakgafetša le mafelo a mangwe ao a šomišwago ke batho ba bangwe ba bantši
- Go lekodišiša maswao a bolwetši
- Go dira diteko, go beela batho thoko, go bea batho bao ba gononelwago gore ba ka be ba fetešwe ke baerase ba nnoši le go latišiša bao ba bilego kgauswi le bao ba fetetšwego ke baerase
Ke go tsenya tirišong ga magato a thibelo ka moka fao re ka kgonago go fenya bolwetši bjo.
Katlego ya maitapišo a rena a go fokotša diphetetšo tša baerase e laolwa ke go hwetša bao ba fetetšwego ke baerase ka pela ka fao go ka kgonagalago, go latišiša bao ba bilego kgauswi le bona le go ba beela thoko gore ba se ke ba fetišetša baerase go batho ba bangwe.
Lesolo la rena la go lekodišiša batho ka go ba etela ka malapeng ka ditšhabeng tšeo di lego kotsing go ralala le naga le feleleditše ka gore batho ba go feta ba 100 000 ba romelwe go yo dirwa diteko.
Se se ile sa re fa taetšo ya bogolo bja phetetšo gareng ga setšhaba, eupša mo lebakeng le re hloka lenaneo la tekodišišo le go dira diteko leo le nepišitšego mafelo ao batho go ka bago le kgonagalo ya gore ba ka fetelwa ke baerase.
Se se tla akaretšwa go tseba mafelo ao a bago le diphetetšo tše ntši ka go šomiša go hlakanya theknolotši, tshedimošo ya tlhokomedišišo le mmepe wa go keka ga bolwetši, go realo e le go kgontšha go romela dihlopha tše ntši tša tekodišišo le tša go dira diteko mafelong a.
Bao ba ka hwetšwago ba fetetšwe ke baerase ba swanetše go ipeela thoko goba ba beelwe thoko ka mafelong a maleba le ao a hlahlobjago a nnoši.
Se bohlokwa kudu ke gore, legato le le leswa le nyaka gore yo mongwe le yo mongwe wa rena a fetoše maitshwaro a gagwe kudu.
Go swanetše go ba le phetogelo ye kgolo mabapi le ka fao re naganago ka gona le ka fao re phelago ka gona.
Re swanetše go rwala maikarabelo go maphelo a rena le go maphelo a batho ba bangwe.
A re gopoleng gore le ge e le gore go tswalela naga go dirile gore dipalopalo tša phetetšo di nanye, coronavirus e sa le gona kudu – gomme e tla ba le rena nako ye telele ye e tlago.
Re lemošitšwe gore diphetetšo di tlo hlatloga kudu ge magato a go tswalela naga a nolofatšwa, ka ge se se diregile ka dinageng tše ntši.
Re a tseba gape gore coronavirus e tla tšwela pele go ba tšhošetšo ya maphelo lefaseng ka bophara mo nakong ye e tlago, le gore ntwa kgahlanong le COVID-19 e swanetše go ba karolo ya maphelo a rena a ka mehla.
Katlego ya rena ya go fenya coronavirus e tla laolwa ke diphetogo tšeo re di dirago maitshwarong a rena.
Ge dikiletšo di nolofatšwa, re swanetše go obamela melawana ya go tlogela sekgoba gareng ga rena le batho ba bangwe ka tlhokomelo kudu, re apare dimaseke tša sefahlego nako le nako ge re etšwa ka gae, re hlape diatla kgafetšakgafetša ka sesepa le meetse goba sanithaesa, re efoge go kgomana le batho ba bangwe.
Ke thabišitšwe ke go bona batho ba bantši kudu ba apara dimaseke tša sefahlego ge ba le ka gare ga batho go tloga mola go thomago Legato la Temošo la Bone.
Re tla swanela ke go beakanya leswa mafelo a mošomong, dikolo, diyunibesithi, dikholetšhe le mafelo a mangwe a setšhaba ka nepo ya go fokotša phetetšo.
Re tla swanela ke go tlwaela mekgwa ye meswa ya go rapela, ya go phedišana, ya go itšhidulla le ya dikopano yeo e fokotšago dibaka tša gore baerase e phatlalale.
Ke ditiro tša rena mo lebakeng le tšeo di tlago laola ge eba menyetla ye re bilego le yona ka go diriša go tswalela naga e ka tšwetšwa pele.
Ke ditiro tša rena mo lebakeng le – re nnoši ebile re le mmogo – tšeo di tlago laola ge eba ditšhitelego tše kgolo tšeo batho ba di dirilego mo dikgweding tše pedi tše di fetilego di tla phološa maphelo a dikete tša maAfrika Borwa le go phološa naga ya rena go masetlapelo a magolo ao a ka bakwago ke leuba le.
Go fetogela go legato leo le latelago la phetolo ya coronavirus go tla ba boima kudu ka mekgwa ye mentši go feta go le la bjale.
Kotsi ya diphetetšo e tla oketšega ge batho ba bantši ba boela mešomong.
Se se nyaka gore re ntšhe mahlo dinameng, re be le maikarabelo le go itshwara gabotse go tšwa go rena ka moka.
MaAfrika Borwa ao a rategago,
Mo dibekeng tše šupa tše di fetilego, le kgopetšwe go kgotlelela tše ntši le go itima tše ntši.
Go feta gatee, ke ile ka ema pele ga lena ka le kgopela gore le amogeleng dikiletšo tše boima maphelong a lena, ke tseba gore se se tla tliša go hlaka.
Le obametše boipiletšo bjo, le dumela kudu gore magato a, a a hlokagala go maphelo le go phela gabotse – ka nnete le go go phologa – ga setšhaba sa rena se seswa.
Bjale ka tefelo ya se sengwe le se sengwe seo re le kgopelago gore le se dire, go na le dilo tše mmalwa tše bohlokwa tšeo le re kgopelago tšona, baetapele ba lena.
Gomme ke ka lebaka leo re swanetšego go lemoga gore re itebanye le tlhohlo ye re bego re se ra e emela, go ka ba go bile le dinako tšeo re ilego ra palelwa ke go phethagatša tšeo le bego le di emetše go rena.
A mangwe a magato ao re a tšerego ga se a kwagala gabotse, a mangwe a be a thulana gomme a mangwe ga se a hlalošwa gabotse.
Go phethagatša ditshepišo ka dinako tše dingwe go ile gwa tšea lebaka gomme go phethagatša molao gona ka dinako tše dingwe go ile gwa phethagatšwa ka go se swane le ka go ba boima go fetelela kudu mo bathong.
Bošegong bja lehono, ke nyaka go tiišetša leswa boikgafo bja ka le boikgafo bja mmušo wo ke o etilego pele go tšea magato afe goba afe ao a hlokagalago go šireletša maphelo, seriti le dikgahlego tša batho ba Afrika Borwa.
La mafelelo ge ke be ke bolela le lena, ke boletše gore mo nakong ye e sa fetšego pelo re tlo tsena go legato la boraro la magato a rena a re a tšeago a ekonomi mathateng a coronavirus ka go hloma leano leo le kwagalago la go tsoša ekonomi.
Kabinete e rerišana ka taba ye gomme re tla le tsebiša ge mošomo wo o phethilwe.
Re ikemišeditše ebile re ikgafile:
go netefatša gore diphetho ka moka tša mmušo di dirwa ka moya o mobotse, le gore di a kwagala le gore di theilwe go bohlatse bja mahlale, le gore ga di bake tshenyo ye kgolo go feta tše kaone;
go hloka sephiri, go sedimoša setšhaba le go dira seo kgafetšakgafetša;
go tšwela pele go se le fihlele selo ka ga seemo sa leuba le. Le nyaka go tseba ge seemo se befile, le botšwe gore se ka mpefala neng;
go tšwela pele go rerišana le go boledišana le lena;
go netefatša gore re tšwela pele go šomiša mothopo o mongwe le o mongwe wo re nago le ona go thekga bao ba lego kotsing kudu, le go fa thekgo ye kgolo kudu go bao ba e hlokago kudu; le,
go netefatša gore ditšhelete tšeo di beetšwego magato a rena leubeng la coronavirus ga di senywe le go utswiwa.
Godimo ga tše ka moka, ke ikana gape gore ke tla netefatša gore ditokelo tša lena di a hlomphiwa le go tšwetšwa pele, kudukudu ke bao ba filwego maikarabelo a.
Bjalo ka mopresidente wa lena, bjalo ka mmušo wo, re ikgafile kudu go fihlelela tšeo le di lebeletšego go rena.
Fao re le swabišitšego, re tla tšwela pele go lokiša.
Fao re dirago diphošo, re tla tšwela pele go di phošolla.
Mathata a rena ka moka ao re bilego le ona mo dikgweding tše di fetilego a re rutile tše ntši ka ga rena ka sebele le ka ga rena bjalo ka setšhaba.
Gape re ithutile tše ntši ka ga baerase ye.
Le ge e le gore go ka be go bile le diphapano le go se dumelelane, go bile gape le go loka, go kwelana bohloko le go naganelana.
Go bile le kgotlelelo le tshwaragano.
Afrika Borwa ye e fetogilego kudu le lefase di re emetše.
Teko ye kgolo kudu e tlo ba go nyaka ga rena ga go amogela phetogo.
A re direng se sengwe go fihlelela tlhohlo ye.
A re kopaneng bjalo ka lapa le tee le bjalo ka setšhaba se tee go aga setšhaba se seswa seo se tiilego.
Matšatši ao a tlago a tlo ba boima.
Eupša re tla hwetša maatla go seo re se fihleletšego.
Re swanetše go gopola mantšu ao a boletšwego ke Mopresidente Nelson Mandela mengwaga ye 20 ye e fetilego ge naga ya rena e be e hlasetšwe ke leuba le lengwe.
O rile:
“Ka seemong sa tšhošetšo ye kgolo ye e tlišwago ke HIV/AIDS, re swanetše go tlogela diphapano tša rena re kopanyeng maitekelo a rena go phološa batho ba rena.
“Histori e tlo re ahlola gabohloko ge re ka palelwa ke go dira seo mo lebakeng le.”
Bjale ka ge ke tswalela polelo ya ka, e reng ke le tlogeleng ka mantšu a Franklin Delano Roosevelt, ge a be a bolela ka nako ye boima ka bophelong bja naga ya gabo:
Seemo sa naga ye ke se sebotse
Pelo naga ye ke ye bose
Moya wa naga ye o tiile
Tumelo ya naga ye ke ya go ya go ile.
A Modimo a boloke Afrika Borwa le batho ba yona.
Ke a leboga.
