Maafrika Tshipembe vha hashu,
Zwo no dzhia tshifhinga tshilapfu u bva tshe ra vha na muṱangano washu wa muṱa wa u fhedzisela.
U bva tshe nda amba navho lwa u fhedzisela, miṅwedzi mivhili yo fhelaho, Afrika Tshipembe ḽo vha ḽi tshi vho thoma u sumbedza u vha khwiṋe kha khombo ya u kavhiwa nga tshitzhili tsha corona kha luṱa lwa vhuvhili.
Ngauralo, tshivhalo tsha huṅwe u kavhiwa huswa nga ḓuvha tsho vha tshi tshi vho thoma u dzika, tsho no vha fhasi vhukuma he ra fhedza nga u vhea shango kha Ḽeveḽe 1 ya tsivhudzo ya Tshitzhili tsha corona.
Musi ri tshi khou ḓi bvela phanḓa na u ṱuṱuwedza zwa u vha na ṱhogomelo, tshiimo tsha phiriso ya vairasi tshe tsha vha tsho no vha fhasi tsho ita uri ri fhungudze nyiledzo dza tshivhalo tsha vhathu vho teaho u kuvhangana fhethu huthihi.
Fhedzi zwazwino, nga murahu ha miṅwedzi yo vhalaho ya musi phiriso ya vairasi yo vha i fhasi, tshivhalo tsha u kavhiwa tshi vho thoma u engedzea hafhu zwihulwane kha zwipiḓa zwo fhambanaho zwa shango.
Ro zwi vhona musi hu tshi khou vha na u engedzea ha tshivhalo tsha u kavhiwa hune ha khou bvela phanḓa kha vhege nṋa dzo fhelaho.
Kha maḓuvha a sumbe o fhelaho, ro vhona hu tshi vha na mbalotshikati i linganaho 3 745 ya u kavhiwa huṅwe huswa nga ḓuvha.
Hezwi zwi sumbedza nyengedzedzo i linganaho phesenthe dza 31 kha vhege yo fhiraho, na iṅwe nyengedzedzo hafhu ya phesenthe dza 66 kha vhege ya phanḓa ha iyo yo fhiraho.
Tshivhalo tsha ndingo dza COVID-19 dzi sumbedzaho vhathu vho kavhiwaho tsho engedzea kavhili kha ṅwedzi wo fhelaho u bva kha 4% u swika kha 11% naho hu na uri ro engedza zwa u ita ndingo kha u mona na shango.
Ro eletshedzwa uri tshivhalo tsha vhathu vho kavhiwaho arali tshi tshi fhira 5% tshi a shusha vhukuma.
Mavunḓu a fanaho na Free State, Kapa Devhula, Devhula Vhubvaḓuvha na Gauteng zwazwino o no swikela tshivhalo tsha nṱhesa tshine tsha a vhea kha luṱa lwa vhuraru lwa u kavhiwa.
Hu si kale, shango nga u angaredza ḽi khou ḓa u dzhena kha luṱa lwa vhuraru lwa u kavhiwa.
U ya nga vhaḓivhi vhashu vha zwa mutakalo, u engedzea ha zwenezwino ha u kavhiwa huswa hu khou itiswa nga tshivhalo tshine tsha khou engedzea tsha maguvhangano a matshilisano hune vhathu vha wanala vha sa khou tevhedza maga a tsireledzo ya mutakalo a ndeme.
Haya maga a tsireledzo ya mutakalo ndi ane a katela u ambara masiki, u sia tshikhala vhukati hau na muṅwe muthu, u ita uri fhethu ho valeaho hu dzhene muya wo eḓanaho khathihi na u fhungudza tshivhalo tsha vhathu vhane vha tea u dzhenela maguvhangano.
Huṅwe fhethu hune ha engedza phiriso ya vairasi ndi dzimbulungo khathihi na vhuḽa vhuṱambo vhune ha vhidzwa u pfi ndi ha u ḓimvumvusa nga murahu ha mbulungo, hu tshi katelwa na zwa u gammba khathihi na mishumo ya mitambo ya zwikolo.
Nga mulandu wa uri tshikalo tsha u kavhiwa tsho wanala tsho no tsela fhasi lwa tshifhinganyana, khathihi na uri roṱhe ri vho pfa ro no neta nga dwadze iḽi, ro vho fhedza ri si tsha shavha tshithu.
Ro vha ri si tsha dzhiela nṱha zwa u ambara masiki misi yoṱhe, ri si tsha shavha u ya fhethu ho ḓalesaho vhathu nahone ri tshi vho ḓidzhenisa kha mishumo minzhi ya musi vhathu vho kuvhangana fhethu huthihi.
Nga mulandu wa zwenezwo, zwa u kavhiwa zwi khou dovha zwa engedzea hafhu.
Uhu u engedzea ha zwiwo nga ḓuvha, hu khou tevhedza nḓila yeneiḽa i fanaho na ye ya vha hone mathomoni a nṱha mbili dzo fhiraho.
Masiandaitwa a vhavhaho a u tendela vairasi iyi i tshi phaḓalala hu si na ndangulo ro a vhona a tshi khou itea kha maṅwe mashango.
Ngauralo, Komiti ya Ngeletshedzo ya Dziminisṱa yo themendela uri shango ḽi engedze maṅwe maga a nyiledzo dza COVID-19 u itela u fhungudza u engedzea ha u kavhiwa.
Themendelo dza komiti iyi dzo ḓitika kha u engedzea hune ha khou bvela phanḓa ha zwiwo zwiswa u bva kha maḓuvha a 14 o fhelaho, u engedzea ha tshivhalo tsha vhathu vhane vha khou valelwa zwibadela kha mavunḓu oṱhe khathihi na u engedzea ha tshivhalo tsha mvelelo dza ndingo dza COVID-19 dzine dza vho sumbedza vhathu vhanzhi vho no kavhiwa.
Ndi zwa ndeme uri hu vhe na dziṅwe nyiledzo hafhu u itela uri zwiimiswa zwa mutakalo zwi sa wanale zwo no vha fhasi ha mutsiko khathihi na uri matshilo a vhathu ane a nga kona u vhulungea a sa swike hune a lozwea.
Zwa u lengisa u phaḓalala ha vairasi iyi ndi zwa ndeme vhukuma nga maanḓa kha tshifhinga tsha zwino u itela uri hu kone u haelwa vhathu vhanzhi u ya nga hune zwa nga konadzea ngaho phanḓa ha musi luṱa lwa vhuraru lwa u kavhiwa lu tshi nga swika hune lwa vha nṱhesa.
Hedzi themendelo a si kale dzi kha ḓi tou bva u davhidzaniwa nga hadzo nga vha Khoro ya Thuso ya zwa Tshitzhili tsha corona ya Lushaka khathihi na Vhalangamavunḓu, vhoṋeḓorobo na vharangaphanḓa vha zwa sialala kha ḽa ṋamusi ngei kha Khoro Nyanḓanyi ya Muphuresidennde.
Nga mulandu wa nyambedzano idzi, Khabinethe yo mbo ḓi dzhia tsheo ya uri shango ḽi mbo ḓi vhewa kha Ḽeveḽe 2 yo khwiṋiswaho ya tsivhudzo u thoma matshelo.
Hezwi zwi amba uri:
- Awara dza nyiledzo dzi ḓo thoma u bva nga awara ya 11 nga madekwana u swika nga awara ya 4 nga matsheloni.
- Zwifhaṱo zwine zwa si vhe zwa mishumo ya ndeme u fana na dzikhefi, dzibara na senthara dza zwa nyonyoloso zwi ḓo tea u vala nga awara ya 10 nga madekwana. Hezwi ndi u itela uri vhashumi na vharengi vha henefho zwifhaṱoni izwo vha kone u enda zwavhuḓi vha tshi ya mahayani phanḓa ha musi nyiledzo dza u tshimbila dzi tshi thoma.
- Maguvhangano oṱhe a farelwaho nga ngomu zwifhaṱoni a ḓo tea u dzhenelwa nga vhathu vha sa fhiri 100 ngeno ayo a farelwaho nga nnḓa ha zwifhaṱo a tshi tea u dzhenelwa nga vhathu vha sa fhiri 250.
Hune ha wanala fhethu ha muṱangano hu huṱuku lune tshivhalo tsha vhathu tsha sa kone u fhelela nga nḓila ine vha kona u sia tshikhala tsho teaho vhukati havho, a hu tei u shumiswa 50% ya vhuhulwane ha fhethu henefho.
Hezwi zwi katela fhethu ha tshumelo dza vhurereli, vhuṱambo ha zwa poḽotiki na maguvhangano a zwa matshilisano hu tshi katelwa na dzikhefi, dzibara, thaveni na fhethu hu fanaho na henefho.
Maga a ndeme o fhambanaho na one a kha ḓi shuma.
Zwi kha ḓi vha khombekhombe uri muthu muṅwe na muṅwe a ambare masiki wa tshifhaṱuwo une wa thivhedza ningo yawe na mulomo tshifhinga tshoṱhe musi e fhethu ha nnyi na nnyi.
U sa ita ngauralo ndi mulandu.
Vhaṋe na vhalangi vha zwifhaṱo zwa nnyi na nnyi, dzisenthara, mavhengele, dzikhefi, thekhisi na mabasi vhoṱhe vha na vhuḓifhinduleli ha u vhona uri vhathu vha re afho zwifhaṱoni zwavho kana ngomu zwiendedzini zwavho vho ambara masiki yavho khathihi na u vhona uri hu khou vha na maga o teaho a u sia tshikhala vhukati ha vhathu.
Arali vha tshi nga lingwa vha wana vho kavhiwa nga COVID-19, vha tea u ḓikhethela thungo henefho hayani havho lwa tshifhinga tshi linganaho maḓuvha a 10 u bva tshe vha thoma u vha na tsumbadwadze.
Arali vho swika he vha vha na vhukwamani na muthu ane a vha na COVID-19, vha tea uri na vhone vha ḓikhethele thungo lwa tshifhinga tsha maḓuvha a linganaho fumi u bva ḓuvha ḽe vha ḓiwana vha songo tsireledzea, naho arali vha sa athu thoma u sumbedza u vha na tsumbadwadze na nthihi.
Zwa u ṱaluswa na u khethelwa thungo ha vhathu vhoṱhe vho wanalaho vho kavhiwa ndi one maitele ashu a khwiṋesa a u thivhela uri vairasi i si phaḓalale i tshi ya phanḓa, ngauralo ndi zwa ndeme vhukuma uri roṱhe ri tevhedze milayo ya u ḓikhethela thungo na u ḓikhethela thungo.
Mbulungo dzi kha ḓi vha dzo tendelwa u dzhenelwa nga vhathu vha sa fhiri 100, nahone sa kale na kale, milindelo, maguvhangano a nga murahu ha mbulungo na vhuṱambo ha u ḓimvumvusa nga murahu ha mbulungo a zwo ngo tendelwa.
Musi zwo rali shango ḽo livha kha luṱa lwa vhuraru lwa u kavhiwa, a ri athu tou ḓivha uri luṱa ulwu lu ḓo vha luhulu u swika ngafhi kana lu ḓo dzhia tshifhinga tshingafhani.
U ya nga vhorasaintsi vhane vha eletshedza muvhuso, vhuhulu ha luṱa ulwu lwa vhuraru vhu ḓo bva kha uri ndi vhathu vhangana vhe muṅwe na muṅwe washu a vha na vhukwamani navho.
Hezwi zwi amba uri muṅwe na muṅwe washu u tea u humbula nga ha vhathu vhoṱhe vhane a ṱangana navho ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe nahone ri dovhe ri ite zwoṱhe zwine ra nga kona u itela u fhungudza vhukwamani uho.
Tshiṅwe tshifhinga a zwi tinyei uri u vhe na vhukwamani na vhaṅwe vhathu, u fana na musi u mushumoni, u tshi khou renga mavhengeleni kana u ngomu ha tshiendedzi tsha vhuendi ha nnyi na nnyi.
Kha nyimele yo raloho, ndi zwa ndeme uri ri tevhedze maga oṱhe a tsireledzo ya mutakalo nga nḓila yo fhelelaho nga u ambara masiki, u sia tshikhala vhukati hashu na vhaṅwe vhathu khathihi na u vhona uri fhethu afho hu khou dzhena muya nga nḓila yo teaho.
Fhedzi arali zwi tshi nga konadzea, ri khou tou tea u fhungudza zwa vhukwamani hashu kha hetshino tshifhinga.
Hezwo zwi nga amba u fhirisela phanḓa vhuṱambo hashu ha zwa matshilisano, u sa ḓiwana ri fhethu ha nnyi na nnyi khathihi na u sa fara nyendo nga nnḓa ha musi zwi tshi tou vha zwa ndeme vhukuma.
Maguvhangano ndi one zwiko zwihulwanesa zwa phiriso, a nga vha e maguvhangano a mitshato, mbulungo, minyanya ya zwa matshilisano, tshumelo dza zwa vhurereli, miṱangano ya zwa poḽotiki kana maguvhangano zwao a miṱa kana a dzikhonani.
Ri tea u humbula uri vairasi a i tshimbili u bva fhethu huthihi u ya huṅwe nga yone iṋe; i ḓitika nga u tshimbila ha vhathu.
U fhungudza hashu zwa u tshimbilesa, zwi ḓo amba u fhungudzea ha u phaḓalala ha vairasi.
Ndi zwa ndeme vhukuma u tinya vhupo ho valeaho sa izwi tshitzhili tsha corona tshi tshi phaḓalala muyani musi muthu a tshi khou amba, u hoṱola kana u atsamula.
Arali vha tshi khou tea u ṱangana na muṅwe muthu, hu tshi katelwa na muraḓo wa muṱa wavho, zwi vha zwo tsireledzea u ita ngauralo fhethu hune ha vha nnḓa nahone hune ha dzhena muya nga nḓila yavhuḓi.
Avho vhane vha vha kha khombo, hu tshi katelwa vhaaluwa na vhathu vhane vha vha na malwadzetserekano, vha tea u vha na ṱhogomelo nahone vha fhungudze vhukwamani havho u ya nga hune zwa nga konadzea ngaho.
Arali muṅwe na muṅwe washu a tshi nga lingedza u ita hezwi zwazwino, ri ḓo thusa vhukuma kha u fhungudza tshikalo tsha u kavhiwa.
Ri ḓo fhungudza mutsiko u re kha zwibadela zwashu, nahone, nga u ita ngauralo, ri ḓo vhulunga matshilo manzhi.
Musi ri tshi khou ḓi bvela phanḓa na u sedzesa kha zwa u fhungudza phiriso ya vairasi nga nḓila ine ra ḓifara ngayo, ro no ḓi thoma na mbekanyamushumo khulwanesa ine ya vha ya u haela vhathu nga vhunzhi kha ḓivhazwakale ya shango ḽashu.
Vhege mbili dzo fhelaho, ro thoma na luṱa lwa vhuvhili lwa mbekanyamushumo ya muhaelo, lune lwo livhiswa kha ndinganyiselo ya vhashumi vhaswa vha ndondolamutakalo vhane a vho ngo kona u haelwa kha luṱa lwa u thoma khathihi na avho vhaṅwe vhoṱhe kha shango ḽoṱhe vhane vha vha na miṅwaha ya 60 na u fhira.
Hezwi zwi khou ḓa nga murahu ha luṱa lwa u thoma lwa mbekanyamushumo iyi he vhashumi vha zwa mutakalo vha linganaho 480 000 vha swika he vha haelwa.
Ho no haelwa vhashumi vha zwa mutakalo vha muvhuso vha linganaho 67% u swika zwino.
Havha vhashumi vha zwa mutakalo vho wana khaelo ya Johnson & Johnson, ine ya vha ya phimamushonga nthihi fhedzi.
Sa izwi vhuṱanzi vhu tshi sumbedza uri vhaaluwa vha kha khombo khulwane ya u nga lwala lu shushaho kana vha lovha nga mulandu wa COVID-19, ri khou ḓo thoma nga u haela vhone vhaaluwa kha luṱa holwu lwa vhuvhili.
Vhegeni mbili dzo fhelaho, vhathu vha fhiraho 480 000 vho swika he vha wana phimamushonga ya u thoma ya khaelo ya Pfizer sa tshipiḓa tsha fulo ḽa u haela vhadzulapo.
Nga mulandu wa uri khaelo ya Pfizer i ṱoḓa phimamushonga mbili u itela uri hu vhe na tsireledzo yo fhelelaho, havha vhathu vha ḓo tea u wana phimamushonga ya vhuvhili nga murahu ha maḓuvha a 42 u bva tshe vha wana iyo ya u thoma.
Nga u angaredza, vhathu vha fhiraho 960 000 fhano Afrika Tshipembe vho no wana khaelo ya phimamushonga nthihi.
Kha maḓuvha a si gathi a ḓaho, ri ḓo vha ro no haela phimamushonga dza khaelo kha vhathu vha fhiraho miḽioni nthihi vha bvaho kha zwitshavha zwa Maafrika Tshipembe vha songo tsireledzeaho.
Zwo vha zwithu zwi takadzaho u vhona zwifanyiso zwa vhadzulapo vhashu vha vhaaluwa vha tshi khou wana khaelo dzavho khathihi na u vhala zwiṱori zwinzhi zwa vhuthu na tshumisano u bva kha avho vhe vha dalela vhupo ha muhaelo.
Mawanwa a takadzaho nga ha u ṋetshedzwa ha muhaelo u swika zwino ndi ane a sumbedza vhuḓiimiseli na mashumele avhuḓi a vhashumi vhashu vha zwa ndondolamutakalo khathihi na ndugiselo dzo fhelelaho dze dza itwa hu tshi itelwa uri u ṋetshedzwa ha muhaelo hu tshimbile zwavhuḓi.
Sisiṱeme ya Zwidodombedzwa zwa Muhaelo ya Eḽekhiṱhironiki ndi yone thikho ya mbekanyamushumo ine ya langa zwa u ḓiṅwalisa khathihi na zwa u ṋetshedzwa ha khaelo.
Sisiṱeme i ṱumanya vhathu vhe vha ḓiṅwalisa na vhupo ha muhaelo vhu re tsini navho.
Sisiṱeme i dovha hafhu ya ita uri tshigwada tsha lushaka tshi kone u lavhelesa kushumiselwe kwa khaelo khathihi na u rumela khaelo afho hune dza khou ṱoḓea hone.
Zwa u ḓiṅwalisela khathihi na zwa u haelwa ha avho vha miṅwaha i fhiraho 60 zwi khou tshimbila zwavhuḓi.
Zwazwino ri na vhathu vha fhiraho miḽioni tharu vho no ḓiṅwaliselaho kha Sisiṱeme ya Zwidodombedzwa zwa Muhaelo ya Eḽekhiṱhironiki.
Sa izwi lu lwa u tou thoma hu tshi shumiswa sisiṱeme iyi, zwi a pfesesea uri ndi ngani mathomoni ho vha na thaidzo dze dza kanganyisa vhathu na uri tshiṅwe tshifhinga ho vha hu tshi vha na tshilengo.
Zwi takadzo ndi zwauri thaidzo hedzi dzo swika he dza tandululwa nga u ṱavhanya nahone sisiṱeme i khou dzulela u khwinifhadzwa na u khwaṱhiswa zwenezwo musi zwa u ṋetshedzwa ha muhaelo zwi tshi khou bvela phanḓa.
Hu na dziṅwe khaedu dzine ra khou shuma u lwisa u dzi tandulula.
Vhunzhi ha vhaaluwa vho ṱangana na thaidzo musi vha tshi khou ḓiṅwalisa kha Sisiṱeme ya Zwidodombedzwa zwa Muhaelo ya Eḽekhiṱhironiki.
Hezwi zwo itiswa nga mulandu wa u sa kona u swikelela zwishumiswa zwine zwa ṱoḓea musi muthu a tshi tea u ḓiṅwalisa nga inthanethe, u fana na khomphyutha, tswikelelo ya inthanethe kana luṱingothendeleki khathihi na u kundelwa u tevhedza ndaela dzo ṅwalwaho nga Luisimane.
Ri khou shuma vhukuma u itela u tandulula hedzi thaidzo nahone hu na fulo ḽihulu ḽi re kati zwazwino ḽo livhiswaho kha u tikedza vhaaluwa uri vha kone u ḓiṅwalisa.
Hu na nḓila nṋa dzine vha nga ḓiṅwalisa ngadzo u itela u wana khaelo yavho ya COVID-19:
- Nga u shumisa nḓila ya u ḓiṅwalisa nga inthanethe ine ya wanala kha webusaithi ya SA Coronavirus
- Nga u founela kha *134*832# na u ḓiṅwalisa nga USSD
- Nga u rumela ipfi “REGISTER” nga WhatsApp kha 0600 123 456
- Nga u founela senthara ya zwa vhudavhidzani ya lushaka kha nomboro i sa badelwi ine ya vha 0800 029 999, hune vha ḓo wana muthu ane a ḓo vha thusa uri vha kone u ḓiṅwalisa khathihi na u fhindula mbudziso iṅwe na iṅwe ya nga ha u ṋetshedzwa ha muhaelo.
Muṅwe na muṅwe washu a nga thusa vhabebi vhashu, vhomakhulu washu, kana vhaaluwa kha zwitshavha zwashu uri vha kone u ḓiṅwalisela kha sisiṱeme u itela uri vha kone u tsireledzea.
Khaelo dzoṱhe dze dza tendelwa u shumiswa fhano Afrika Tshipembe dzo tsireledzea nahone dzi a shuma zwavhuḓi.
Dzo lingwa nga vhuronwane kha ndingo khulwane nahone dza dovha dza vhewa nga fhasi ha maitele a thendelo a konḓaho nga vha Maanḓalanga a Ndangulo ya Zwibveledzwa zwa Mishonga a Afrika Tshipembe khathihi na nga maanḓalanga a zwa mishonga o fhambanaho u mona na ḽifhasi.
Zwa ndemesa, ndi zwauri dzoṱhe dzi ṋetshedza tsireledzo kha malwadze a shushaho kana lufu lu vhangwaho nga COVID-19.
Ri khou bvela phanḓa na nyambedzano na vhaṅwe vhabveledzi vha khaelo u itela uri ri kone u katela khaelo dzo fhambanaho kha mbekanyamushumo yashu.
Vhaṅwe vha havha vhabveledzi vha tshe kati na u ṱoḓa thendelo dzo teaho u bva kha vha maanḓalanga ashu a zwibveledzwa zwa mishonga.
Fulo ḽa u haelwa ha vhathu vhanzhi ndi ndingedzo dza tshumisano yo ṱanganelaho vhukati ha vhashumisani vhashu vhoṱhe.
Zwazwino hu na vhupo ha muhaelo vhu swikaho 400 vhune ha khou shuma u mona na shango ḽoṱhe kha sekhithara dza muvhuso na dza phuraivethe.
Sa zwe ra vhiga tshifhingani tsho fhelaho, ro kona u renga khaelo dzo eḓanaho dzine dza ḓo kona u swikela vhaaluwa vhoṱhe shangoni ḽashu, vhane vha lingana 40 miḽioni.
Hezwi zwi katela phimamushonga dzi linganaho 31 miḽioni dza khaelo ya Johnson & Johnson, ine ya vha phimamushonga nthihi ine ya ḓo bveledzwa fhano Afrika Tshipembe.
Zwi dovha hafhu zwa katela phimamushonga dza miḽioni dza 20 dza khaelo ya Pfizer, ine ya ṱoḓa phimamushonga mbili uri i kone u ṋetshedza tsireledzo yo fhelelaho.
Fhedziha, nḓisedzo ya khaelo ya Johnson & Johnson ye ya vha i tshi khou lavhelelwa yo no lengiswa nga mulandu wa mafhungo a zwa milayo ine ya elana na u shayea ha u sa kona u swikelela zwilinganyi zwo teaho kha ḽimaga ḽa u bveledza khaelo ḽa ngei Amerika.
Ri tshe ro lindela thaidzo idzi dzi tshi tandululwa phanḓa ha musi ngelo ya u thoma ya khaelo ya Johnson & Johnson i tshi nga vhofhololwa u bva fhaḽa kha ḽimaga ḽi re ngei Gqeberha hune ha vha Kapa Vhubvaḓuvha.
Naho hu na uri heyi ndi khaedu ine yo kwama zwa u ṋetshedzwa ha khaelo kha vhunzhi ha mashango hu si kha ḽino ḽashu fhedzi, ri khou ḓi dzulela u vha na vhukwamani na vha maanḓalanga o teaho u itela u vhona uri phimamushonga dzashu dzi kone u vhofhololwa nga u ṱavhanya.
Phimamushonga dza Pfizer dzi linganaho 1.3 miḽioni dzo no ḓi kovhanywa nahone dzi linganaho 500 000 dzo no ḓi haelwa.
Phimamushonga dzi linganaho 636,000 dzo swika madekwana ano ngeno hu tshi khou ḓo vha na nḓisedzo yadzo nga vhege nga tshivhalo tshi linganaho na tshenetsho u vhuya u swikela mafheloni a ṅwedzi wa Fulwi hune ra ḓo fhedza ro ṱanganedza phimamushonga dzi linganaho miḽioni dza 2.5.
Zwa u ḓitika hashu kha khaelo ya Pfizer zwazwino, zwo kwama luvhilo lwashu lwa u vula vhupo ha muhaelo nga nḓila ine ya si vhe yavhuḓi.
Nga mulandu wa vhuvha ha khaelo ya Pfizer vhune ha ṱoḓa i tshi vhewa fhethu ha nḓisedzo hu rotholesaho, a zwo ngo konadzea uri vhupo vhuṱuku na vhupo vhu re fhethu ha mahayani vhu kone u katelwa nga nḓila yo teaho.
Musi khaelo ya Johnson & Johnson yo no vhofhololwa, zwi ḓo leluwa vhukuma uri i thome u shumiswa. Ndi khaelo ya phimamushonga nthihi nahone i nga vhulungwa kha tshixwatudzi tsho ḓoweleaho.
Musi mbekanyamushumo yashu ya u ṋetshedzwa ha khaelo i tshi ḓo engedzea kha dzivhege dzi ḓaho, ndi khou ṱuṱuwedza vhathu vhoṱhe uri vha songo fhela mbilu khathihi na uri vha lindele tshifhinga tshavho tshi tshi swika.
Ndi zwa ndeme uri ri tendele vhashumi vha ndondolamutakalo khathihi na avho vha miṅwaha ya nṱha ha 60 vha tshi haelwa u thoma sa izwi vhe vhone vha re khomboni ya u nga lwala lu shushaho kana u valelwa zwibadela.
Zwazwino, ndi zwenezwi zwigwada zwivhili fhedzi zwine zwo tewa nga u wana muhaelo u vhuya u swikela hu tshi ḓo ḓivhadzwa tshigwada tsho teaho u dzhielwa nṱha tshi tevhelaho.
Ndi tama u livhuwa vhashumisani vhashu vhoṱhe kha zwa matshilisano, ndi tshi katela na vha sekhithara ya phuraivethe, vhashumi, madzangano a vhadzulapo, zwigwada zwa vhurereli na vharangaphanḓa vha sialala kha u ḓa havho na nḓila ntswa dza u tikedza heḽi fulo.
Sa dzhango ḽa Afrika ri khou bvela phanḓa na ndingedzo dza u engedza vhukoni hashu ha u bveledza khaelo muhumbulo muhulwane u wa uri ri kone u vha na vhubveledzisi ha khaelo dzo eḓanaho nga riṋe vhaṋe.
Ri dovha hafhu ra vha tshipiḓa tsha ndingedzo dza ḽifhasi dza u vhona uri mashango oṱhe a khou vha na tswikelelo ya khaelo yo eḓanaho nga u ṱavhanya.
Ri khou bvela phanḓa na u ṱuṱuwedza mashango oṱhe uri a tikedze zwa u fheliswa ha thendelano ya TRIPS kha Dzangano ḽa Mbambadzo ḽa Ḽifhasi u itela uri khaelo na dzilafho ḽa COVID-19 zwi kone u bveledzwa nga vhunzhi nahone nga nḓila ine zwa sa ḓure.
Sa izwi zwine ra tea u ita nga ha dwadze iḽi zwi tshi ḓitika kha u shumisana hashu roṱhe nga u angaredza, na zwenezwi zwa u ṋetshedzwa ha khaelo na zwone zwi ṱoḓa nungo dza tshitshavha tshoṱhe uri zwi kone u tshimbila zwavhuḓi.
U swika zwino, tshipikwa tshashu tshihulwanesa ndi u engedza fulo ḽashu ḽa muhaelo uri ḽi kone u swikelela vhathu vhanzhi nga hune zwa nga konadzea ngaho kha tshipiḓa tshiṅwe na tshiṅwe tsha shango ḽashu.
Fhedziha, ri tea u fhungudza zwa u engedzea ha tshivhalo tsha u kavhiwa u ya nga hune ra nga kona ngaho u itela uri vhunzhi ha vhadzulapo vhashu vha songo tsireledzeaho vha kone u tsireledzea.
Vhege iṅwe na iṅwe ine ra fhungudza zwa u engedzea ha luṱa lwa vhuraru, ri wana zwi tshi ri thusa kha uri ri kone u haela vhaṅwe vhathu vha zwigidi zwa maḓana nahone ri nga fhedza nga phulusa na matshilo avho.
Ndi ngazwo zwi zwa ndeme uri ri ite zwo teaho hu tshe zwino, nahone ri zwi ite ri roṱhe u itela u fhungudza u phaḓalala ha vairasi nga u ambara masiki, u sa dzhenela maguvhangano a fhethu ho valeaho, u sia tshikhala vhukati hau na vhaṅwe vhathu khathihi na u ṱamba zwanḓa kana u zwi sanithaiza misi yoṱhe.
Zwa u engedzwa ha mbekanyamushumo ya muhaelo, zwi khou ri swikisa tsini na u nga kunda dwadze iḽi.
Ri nga si tsha kona u bva khazwo zwazwino. Ri nga si kone u ḓihangwa ra si tsha ḓiṱhogomela.
Ndi vhuḓifhinduleli hashu roṱhe uri ri ḓitsireledze, ri tsireledze miṱa yashu khathihi na zwitshavha zwashu u vhuya u swikela roṱhe ri tshi nga haelwa.
Ndi khou vha humbela uri vha ḓikhwaṱhise, vha vhe na mafulufulu na u ḓigana sa Maafrika Tshipembe vho ima vhoṱhe u itela uri vha kone u thivhela holwu luṱa lwa vhuraru.
Ri nga kunda nahone ri ḓo kunda, sa zwe ra ḓi kunda tshifhingani tsho fhelaho. Mudzimu kha vha fhaṱutshedze shango ḽashu ḽa Afrika Tshipembe na u tsireledza vhathu vhaḽo.
Ndi a livhuwa.
