Tshitatamennde tsha muṱangano wa Khabinethe wa ḽa 30 Tshimedzi, 2019

Khabinethe yo ṱangana nga Ḽavhuraru, ḽa 30 Tshimedzi  2019 ngei Tuynhuys Ḓoroboni ya Kapa

A.  Mafhungo a zwino kha Shango 

1.  Khonifarentsi ya Vhubindudzi ya Afrika Tshipembe (SAIC)

1.1. Khabinethe yo ḓiimisela nga ndavhelelo yavhuḓi ya SAIC ya Vhuvhili ya 2019 ine ya ḓo farwa vhege i ḓaho u bva nga ḽa 5 u swika ḽa 7 Lara 2019 ngei Sandton Convention Centre Gauteng nga fhasi ha thero: “U ṱavhanyisa Nyaluwo ya Ikonomi nga U fhaṱa Vhufarisani”. 
1.2. SAIC 2019 i ḓo fhaṱa kha SAIC ya u thoma ye ya farwa nga Tshimedzi 2018, ya kokodza R300 biḽioni ya vhuḓikumedzeli ha vhubindudzi. Hezwi zwo katela vhuvhambadzi ha kha inthanete ha dzitshaka ha khamphani khulwanesa ya Amazon yo thomaho habu ya cloud-computing Afrika Tshipembe; khamphani ya zwa maini ya ḽifhasi ya Vedanta Resources i bindudzaho kha zwifhisi na zwiṋokisi zwa fhano hayani, Khamphani ya thekhinoḽodzhi ya Rwanda, Mara Corporation, ya u ita smartphones dza thekhinolodzhi ya nṱha na khamphani ya zwa mishonga ya Aspen Pharmacare i bindudzaho kha u maga anasithetiki dza u vhulaha zwitshili. 
1.3. Ri ḓibaḓekanya na MaAfrika Tshipembe vhoṱhe kha u ṱanganedza vhurumelwa vhu fhiraho 1500 vhu imelaho vhoramabindu  vha vhanna na vhafumakadzi  vha dzitshaka na vha fhano hayani vhane vha khou lavhelelwa u dzhenela Khonifarentsi ya Vhubindudzi. 
1.4. Nga ḽa 7 Lara, khonifarentsi i ḓo bvela phanḓa ngei Yunivesithi ya Johannesburg kha Khamphasi ya Soweto, hune ha ḓo sedzeswa kha zwa vhoramabindu, vhutumbuli na u alusa mabindu a vhukati na maṱuku.

2. Foramu ya Vhubindudzi ya Afrika (AIF)

2.1.  Tshigwada tsha Bannga tsha Mveledziso tsha Afrika tshi ḓo fara Foramu ya Vhubindudzi ha Afrika u bva nga ḽa 11 u swika nga ḽa 13 Lara 2019 ngei Johannesburg. Hetshi ndi tshiṅwe tshikhala tsha vhubindudzi tsha Afrika Tshipembe uri ḽi dzhene kha masheleni ane a khou ṱoḓa u tshimbidza mveledzo ya themamveledziso ya Afrika.
2.2.  Foramu i ṱanganyisa zwikwama zwa phensheni, zwikwama zwo faraho lupfumo lwa muvhuso, vhabindudzi vha phuraivethe, feme dza mikovhe dza phuraivethe na ṱhoho dza muvhuso. I ḓo sedzesa kha u bveledzisa na u ita mushumo u vula zwikhala zwa vhubindudzi ha doḽara dza biḽioni nnzhi Afrika. 
2.3. Kha u lwela u swikelela tshipikwa tshe ra tshi thoma tsha u phaḓaladza mbekanyamushumo dza themamveledziso dza phuraivethe na dza muvhuso, muvhuso wo vhetshela thungo R100 biḽioni kha miṅwaha ya 10 i ḓaho ya Tshikwama tsha Themamveledziso ya Lushaka, nahone wo ḓiimisela u ḓo shuma na vhabindudzi vha phuraivethe na zwiimiswa zwa masheleni zwa dzitshaka u ḓo vhuelwa nga masheleni a mveledziso ya themamveledziso ya shango ḽashu.

3. Tshitatamennde tsha Mbekanyamaitele ya Mugaganyagwama wa Vhukati ha Ṅwaha (MTBPS)

3.1 Khabinethe yo ṱanganedza MTBPS 2019 tshe tsha ṋetshedzwa nga Minista wa Gwama tshine tshi khou ṋetshedzwa hu na nyimele i limelaho vhukuma ya ikonomi ya ḽifhasi na ya fhano hayani, MTBPS tsha 2019 tshi dzinginya maga ane a ḓo vhofha kushumisele kwa masheleni nga tshitshavha na kutshimbidzele kwa tshikolodo kha GDP.
3.2. Khabinethe yo dovha ya limuwa uri mvelelo dza Savei ya Mishumo ya Kotara nga Kotara ya kotara ya vhuraru ya 2019 ye ya bviswa nga vha Mbalombalo vha Afrika Tshipembe yo sumbedzisa uri phimo ya vhushayamushumo ya tshiofisi yo gonya nga 0.1 ya phesenthe u ya kha 29.1% musi i tshi vhambedzwa na kotara ya vhuvhili ya 2019. 
3.3. Khabinethe i na fulufhelo ḽa uri arali MaAfrika Tshipembe vhoṱhe vha nga ḓibaḓekanya na muvhuso kha u thoma u shumisa vhuḓikumedzeli ho dodombedzwaho kha MTBPS tsha 2019, ri nga thusa u alusa Afrika Tshipembe roṱhe, u engedza nyaluwo ya ikonomi yashu na tshivhalo tsha mishumo ine ya khou ṱoḓea vhukuma shangoni. 

4. Eskom

4.1.  Khabinethe yo ṱanganedza bammbiri ḽa thero ya “Roadmap for Eskom in a Reformed Electricity Supply Industry”, we wa bviswa nga Minista wa Mabindu a Tshitshavha Vho Pravin Gordan nga Ḽavhuvhili, 29 Tshimedzi 2019. 
4.2.  Hezwi zwo tevhela nḓivhadzo yo itwaho nga Muphuresidennde Vho Ramaphosa kha Mulaedza wa Lushaka wavho nga Luhuhi 2019 wa uri u khwinisa vhukoni ha kushumele, Eskom i ḓo pfuṋululwa na u fhandekanywa ya bva zwipiḓa zwiraru zwine zwa vha phiriso, vhubveledzi na phaḓaladzo. 
4.3.  Khabinethe yo themendela makumedzwa a modeḽe wa bindu wa Eskom, une wa vha muolo wa pulane  ya u vhea Eskom kha vhuṱala. Mapatsumbabaḓa u na ndavhelelo ya phungudzo ya u ḓurelwa ha nḓisedzo ya muḓagasi, u kuvhanganyiwa ha fulufulu na zwiko zwo fhambanaho zwa fulufulu zwi tshi elana na Pulane ya Zwiko yo Ṱanganelaho, ye ya gazetwa mathomoni a ṅwedzi uno na u dodombedza muvango wa fulufulu ḽa shango kha miṅwaha ya 10 i ḓaho.
4.4. Ri ita khuwelelo kha vhakwamei vhoṱhe kha sekhithara ya fulufulu u tikedza nga vhuḓalo u thoma u shuma ha pulane iyi. 

5. Luṱa lwa u fhedzisela lwa Tshiphuga tsha  Ḽifhasi tsha Rugby (RWC) 

5.1. Khabinethe i fhululedza nga u ḓihudza nga thimu ya rugby ya lushaka, Springboks, kha u swika kha luṱa lwa u fhedzisela lwa 2019 RWC. Khabinethe i ita khuwelelo kha MaAfrika Tshipembe vhoṱhe na vhatikedzi vhashu u mona na ḽifhasi u kunguwedza “Mabokoboko” na u sumbedza thikhedzo yavho kha vhathu vha hashu nga u dzhenela kha Green Fridays na u kovhela milaedza ya thikhedzo kha nyanḓadzamafhungo ya matshilisano vha tshi khou shumisa hashtag #StrongerTogether, #Bokke, #Rugbyworldcup.
5.2. Muphuresidennde Vho Ramaphosa vha ḓo ya u ṱalela metshe wa luṱa lwa u fhedzisela ngei Japan u ṋea thikhedzo yo khwaṱhaho kha thimu ya lushaka yashu.
5.3. Khabinethe i dovha ya ṱanganedza tsheo ya SABC ya u hasha thwii metshe wa mafhedziselo vhukati Afrika Tshipembe na England nga Mugivhela, 2 Lara, 2019 u bva nga 11h00.  

6. Ndondolo ya Maḓi

6.1. Khabinethe i ṱuṱuwedza vhathu vhoṱhe vha Afrika Tshipembe u bvela phanḓa u londota na u vhulunga maḓi. Hezwi zwi khou ḓa nga murahu ha u vhigwa ha zwenezwino ha u tsa ha zwikalo zwa madamu a shango. Afrika Tshipembe ndi ḽiṅwe ḽa mashango a 30 o omesaho ḽifhasini. U bvela phanḓa ha u sa vha hone ha mvula yo linganaho lwa tshifhinga tshilapfu kha zwiṅwe zwipiḓa zwa shango, zwo ṱangana na thempharetsha dza mufhiso muhulu dza zwenezwino, zwo tou ṋaṋisa tshiimo.
6.2. Musi Muhasho wa Maḓi na Tshampungane wo thoma u shumisa pulane dza madzulawovhamba, Khabinethe i ṱuṱuwedza roṱhe uri ri shumisane u khwaṱhisedza kushumisele kwo khwaṱhaho kwa tshiko itshi tsha ndeme nahone tshi konḓaho u wanala. Tsivhudzo dza u vhulunga maḓi dzi katela u sedza arali hu na fhethu hune ha khou rotha, u shumisa maḓi o no shumiswaho u sheledza ngade phanḓa ha awara ya 06:00 kana murahu ha awara ya 18:00 na u ṱavha zwimela zwi konaho u kondelela gomelelo. Roṱhe ri fanela u tamba tshipiḓa kha u londota maḓi. 

7. Vhushumisani ha tshiṱirathedzhi na China

7.1. Mufarisa Muphuresidennde Vho David Mabuza vha kha madalo a mushumo ngei People’s Republic of China, hune vha ḓo vha muṅwe wa vhadzulatshidulo wa Sesheni ya vhu7 ya Khomishini ya Mashango mavhili a China na Afrika Tshipembe (BNC) ine ya khou vha hone u swika nga ḽa 3 Lara 2019. BNC ya Afrika Tshipembe na China yo thoma nga 2002 u shuma sa luvhanḓe lwa tshiṱirathedzhi tsha u sedzana na mafhungo a madzangalelo a fanaho kha mashango mavhili u fhana ṱhuṱhuwedzo ya mbambadzo na thengiselano.
7.2. Ṱhanganyelo ya khamphani dzi ṱoḓaho u swika 26 dza Afrika Tshipembe dzi khou bindudza China, hu na masheleni a khou shumiswaho a R88 biḽioni vhukati ha Phando 2003 na Ṱhangule 2019. Nga afha vho, ṱhanganyelo ya khamphani dza 88 dza China dzi khou bindudza Afrika Tshipembe, hu na masheleni a khou shumiswaho a R116 biḽioni kha tshifhinga tshi fanaho.
7.3. Khabinethe i ṱanganedza u sainwa ha thendelano ya tshiṱirathedzhi tsha tshumisano vhukati ha Vhuendelamashango ha Afrika Tshipembe na khamphani ya China, Tencent, ine ya vha muṋe wa luvhanḓe lwa vhudavhidzani ha WeChat. Vhufarisani ha miṅwaha mivhili vhu ṋea Afrika Tshipembe tswikelelo thwii kha miḽioni dza vhaendi vha China vhane vha nga endela ḽino kha zwa mabindu na zwa vhumvumvusi, u maketa shango sa hone vhupo ha u dalelwa.
7.4. Afrika Tshipembe ḽi khou pika u engedza kavhili vhaendelamashango vha dzitshaka u bva kha 10, 4 miḽioni u ya kha 21 miḽioni nga 2030.
7.5. Khabinethe yo dovha ya ṱanganedza vhurangeli ha u maanḓafhadza Muhasho wa Pfunzo ya Mutheo ha vhalanguli vha tshikolo, u tshi khou farisana na muvhuso wa China, we wa ita uri ṱhoho dza tshikolo vha 25 vha kovhelane na u ambedzana nga ha maitele a u khwinisa  kha vhupo ha tshikolo na vhalingani ngavho vha China ngei  Shanghai, China.

8. Thivhelo ya vhugevhenga

8.1. Khabinethe i ṱanganedza mushumo wa Operation O Kae Molao, yo rangiwaho phanḓa nga Tshumelo ya Mapholisa ya Afrika Tshipembe (SAPS) na u bvela phanḓa huhulwane kha u lwa na vhugevhenga ngei Gauteng. 
8.2. Maḓana a vhahumbulelwa u mona na vundu vho farelwa vhugevhenga ho fhambanaho nahone hezwi zwi katela vhahumbulelwa vha 717 vhane vho vha vha tshi khou ṱoḓiwa, vhane vha 90 khavho ndi vhe vha vha vha tshi khou shavha mapholisa vha tshi khou ṱoḓelwa milandu i elanaho na khakhathi dzo ḓisendekaho nga zwa mbeu (GBV). 
8.3. Khabinethe i ita khuwelelo kha MaAfrika Tshipembe vhoṱhe u bvela phanḓa na thikhedzo na u dzhenelela havho kha u lwa na vhugevhenga nga u vhiga zwiito zwa vhugevhenga kha mazhendedzi a u vhona uri mulayo u a tevhedzwa. Vhadzulapo vha nga dovha vha shumisa app ya u lwa na vhugevhenga ntswa ya SAPS ine ya pfi MySAPS, u ṋetshedza tsivhudzo vha songo ḓibula dzina, u wana tshiṱitshi tsha mapholisa tsha tsini navho kana u rumela nḓivhadzo ya shishi na milaedza. Khabinethe yo ḓikumedzela u khwaṱhisedza uri zwitshavha zwapo zwi dzula kha vhupo ho tsireledzeaho vhu re na vhutsireledzi.

9. Mabulayo a vha Tshifumakadzini na GBV 

9.1. Khabinethe i ṱanganedza zwigwevho zwa vhutshilo hoṱhe zwa 20 na u valelwa dzhele lwa miṅwaha ya 758 zwe zwa ṋewa mutzhipi wa vhathu vhanzhi,  Bongani Lucky Masuku, khathihi na tshigwevho tsha vhutshilo hoṱhe tsho ṋewaho mutzhipi o wanwaho mulandu Nicholas Ninow. Hezwi zwi rumela mulaedza wo khwaṱhaho kha zwigevhenga uri sisiteme ya vhulamukanyi ha vhugevhenga a i nga ḓo konḓelela vhugevhenga vhu itelwaho vhana na vhafumakadzi. 
9.2. Muvhuso u dzula wo ḓikumedzela kha u ṋetshedza ndondolo kha vhapondwa na u ṱuṱuwedza vhapondwa vha GBV u shumisa tshumelo ya GBV Command Centre. Senthara i shuma awara dza 24, maḓuvha a 365 nga ṅwaha. Vhapondwa vha nga founela kha 0800 428 428 kana vha rumela please call me kha *120*7867# kana vha dzhena kha webusaithi www.gbv.org.za. Muphuresidennde Vho Ramaphosa ṋamusi vha ḓo vhudza Phalamennde na lushaka uri ho swikiwa gai nga ha ndingedzo dza u fhelisa GBV na Mabulayo a vha tshifumakadzini musi vha tshi fhindula mbudziso kha Buthano ḽa Lushaka.

B. Tsheo dza Khabinethe

1. Pulane Khulwane ya Zwidzidzivhadzi ya Lushaka (NDMP) 2019-2024

1.1. Khabinethe yo tendela NDMP 2019-2024 na pulane yayo ya u thoma u i shumisa, ine ya sumbedzisa zwiṱirathedzhi zwa u lwa na kushumisele ku si kwavhuḓi kwa zwidzidzivhadzi Afrika Tshipembe.  NDMP 2019-2024 iyi i tevhela ṱholo ya NDMP 2013-2017.  
1.2. Pulane i dzinginya zwipikwa zwa tshiṱirathedzhi zwa sumbe zwa u lwa na kushumisele ku si kwavhuḓi kwa zwidzidzivhadzi nga ngomu zwitshavhani zwashu. I dovha ya dzinginya u shumana na phungudzo ya ṱhoḓea ya zwidzidzivhadzi, ndango yo khwaṱhaho ya zwidzidzivhadzi zwine zwo itelwa u shumiswa kha dzilafho, khathihi na vhuvhusi, vhurangaphanḓa na vhuḓifhinduleli ha kushumele kwa NDMP. 

2. Mbekanyamaitele ya Tsireledzo na Ndondolo ya Vhana ya Lushaka (NCCP)

2.1. Khabinethe yo tendela NCCP, ine ya ita uri Mulayo wa Vhana wa 2005, (Mulayo wa 38 wa 2005) u shume. Khethekanyo ya 28 ya Mulayotewa wa Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe wa 1996 i dzhiela nṱha pfanelo ya vhana vhoṱhe kha tshumelo dza matshilisano na tsireledzo kha khakhathi, u tambudzwa, u sa londiwa na u farwa nga nḓila i vhavhaho. 
2.2. U ṱanganedzwa ha NCCP hu khwaṱhisa khonanyo ya sisiṱeme ya ndondolo ya vhana na tsireledzo, na u khwaṱhisedza kushumisele kwo fhelelaho kwa tshomedzo dzi re hone zwino u itela tshumelo dzo khwiniseaho dzine dza alusa mveledziso yavhuḓi ya vhana. Mbekanyamaitele i dovha ya fhindula khaṱhulo ya North Gauteng High Court ye ya ṋea ndaela Minisṱa wa Mveledziso ya Matshilisano u ita khwiniso dzine dza khwaṱhisa sisiṱeme ya ndondolo ya vhuunḓi. 

3. Phemithi dzo Khetheaho dza Lesotho (LSP)

3.1. Khabinethe yo tendela nyengedzedzo ya LSP nga miṅwe miṅwaha miṋa. Mbetshelwa ya zwino i khou fhela nga ḽa 31 Nyendavhusiku 2019. Nyengedzedzo i ḓo ita uri Muhasho wa zwa Muno (DHA) u khunyeledze mushumo wawo wa u wana nḓila ya u tandulula mafhungo a mupfuluwo, nga maanḓa kha vhadzulapo vha bvaho kha dzingu ḽa Tshitshavha tsha Mveledziso ya Tshipembe ha Afrika. 
3.2. Nyengedzedzo i khou shumela fhedzi vhane vha vha na LSP zwa zwino. DHA u ḓo ṋetshedza zwidodombedzwa zwinzhi nga ha maitele ane a ḓo tevhelwa. 

C. Zwi khou ḓaho
1. U vulwa ha Khothe Khulwane 


1.1. Muphuresidennde Vho Ramaphosa vha ḓo vula lwa tshiofisi Khothe Khulwane ya Mpumalanga ngei Mbombela, nga Ḽavhuṱanu ḽa 08 Lara 2019. Muphuresidennde vha ḓo vha vha na Minista wa Vhulamukanyi na Tshumelo ya Vhululamisi Vho Ronald Lamola na Minista wa Mishumo ya Tshitshavha Vho Patricia de Lille u dzhia ḽiga ḽa vhuṱhogwa kha mbekanyamushumo dzo livhiswaho kha u ṋetshedza tswikelelo kha vhulamukanyi kha MaAfrika Tshipembe vhoṱhe. Ulu ndi luṱa lwa u fhedzisela lwa mbekanyamushumo u khwaṱhisedza uri Khothe Khulwane i khou thomiwa kha ḽiṅwe na ḽiṅwe ḽa mavundu a ṱahe Afrika Tshipembe. 
1.2.    Vhathu vha Mpumalanga zwa zwino vha ḓo vha na Khothe Khulwane yavho nahone a vha tsha ḓo tea u ṋamela vha tshi badela masheleni manzhi u ya Pretoria u wana tshumelo ya khakhululo lwa mulayo. 

D. Milaedza

1. Khabinethe i fhululedza: 
1.1. Olwami Shangase wa miṅwaha ya 12 u bva KwaZulu-Natal, kha bugu yawe ine ya pfi Rejected Treasure yo livhiswaho kha u funza muṅwe na muṅwe, nga maanḓa vhana, nga ha maanḓa a u hangwela na u funa.
1.2. Amahle Zenzile wa miṅwaha ya 11 u bva ngei Ḓoroboni ya Kapa, we a rambiwa u imela Afrika Tshipembe kha Thonamennde ya Tshese ya Vhaswa ya Afrika ine ya ḓo farelwa ngei Namibia nga Nyendavhusiku.
1.3. Mubveledzi na muṅwali wa muzika wa Afrika Tshipembe, Vho Lebohang Morake, vhe vha khwaṱhisedza uri Drakensberg Boys Choir i fhefheḓisa fuḽaga nṱha musi vha tshi imba nga ṱhompho Lion King  ngei  London.
1.4. Muphuresidennde Vho Mokgweetsi Masisi na vhathu vha Botswana kha khetho dza muphuresidennde dziṅwe dza mulalo hafhu, dze dza dovha u khwaṱhisa dimokirasi ya Botswana. Afrika Tshipembe ḽi khou rumela vhurumelwa u vha tshipiḓa tsha u Rwelwa ṱari ha Muphuresidennde wa Botswana matshelo nga ḽa 1 Lara 2019. Ro lavhelela u bvela phanḓa na vhushaka ha dipuḽomati, zwa poḽotiki, zwa ikonomi na matshilisano na Botswana.  

E.  U tholwa hu ḓo itwa ho thoma ha khwaṱhisedzwa ndalukanyo dza vho tholwaho na u sedzwa arali vha si na milandu 

1.    Bodo ya ZA Domain Name Authority:

1.1.    Vho Palesa Legoze (Mudzulatshidulo)
1.2.    Vho Veronica Motloutsi 
1.3.    Vho Sizo Mzizi 
1.4.    Phurofesa Vho Kasturi Moodaliyar 
1.5.    Vho Malekgoloane Malapane
1.6.    Phurofesa Vho Daniel Mashao 
1.7.    Vho Anriette Esterhuysen 
1.8.    Vho Rendani Mbuvha, and 
1.9.    Vho Nicholas Msibi (u tholiwa hafhu)

2. Vho Mmakgomo Anna Tshatsinde, Mufarisa Mulanguli Dzhenerala (DDG): Tshumelo ya U vhea Iṱo ya Sekhithara, Muhasho wa U pulana, U vhea Iṱo na U ela (DPME). 

3. Vho Blake Keith Mosley-Lefatola, DDG: U vhea Iṱo kha Sekhithara ya Tshitshavha na Mveledziso ya Vhukoni, DPME.

4. Vho Luambo Thomas Sigama, DDG: Tshumelo ya Vhadzulapo, DHA.

Mbudziso: Vho Phumla Williams– Muambeli wa Khabinethe vho farelaho 
Sele: 083 501 0139
 

Share this page

Similar categories to explore