A. Merero ye Bohlokwa Seemong sa Bjale
1. Ikonomi
1.1. Kabinete e amogetše dikgatelopele tša moragorago tše kaonafetšego ka magato a go rarolla seemo sa naga ye ao a nepilego go hlohleletša kgolo ya ikonomi. Goya ka dipalopalo tša moragorago tša tlhokego ya mešomo go tšwa go ba Dipalopalo tša Afrika Borwa, tlhokego ya mešomo e theogetše fase go tloga go 35.3% kotareng ya bone ya 2021 go fihla go 34.5% kotareng ya mathomo ya 2022. Palo ya batho ka moka bao ba bego ba sa šome nakong ya ge go dirwa dipalopalo e theogetše fase kotareng ya bobedi ka go latelana. Mešomo ye mentši e bile gona makaleng a mešomo ya setšhaba le ya leago, mešomong ya bohlami le ya kgwebišano.
1.2. Palomoka ya Letseno la ka Nageng (GDP) kotareng ya mathomo ya 2022 e goletše godimo ka 1.9% gomme tlhatlogo ye e bušetša bogolo bja ikonomi ya gaborena go swana le ka nako ya pele naga ye e welwa ke leuba. Mo kotareng ye, lefapha la bohlami e be e le lona le legolo la go šoma bokaone ikonoming ka tlhatlogo ya tšweletšo ya petroleamo le dikhemikhale, dijo le dino, le tšhipi le metšhene.
1.3. Ditlhatlogo tše di kaonafetšego di tloga di laetša botse gore ikonomi ya gaborena e santše e tiile maatla le gore magato a go swana le Leano la go Agwa Leswa ga Ikonomi le go Bušetšwa Sekeng ga yona le tloga le nale mošito. Kabinete e dira boipiletšo go mang le mang go thekga dikgwebo tša ka mo nageng le diintasteri ka go reka ditšweletšwa le ditirelo tša go tšwa ka mo nageng.
1.4. Kabinete e amogetše sephetho ka kemedi ya kelo ya dikoloto ebago S&P Global go sekaseka ponelopele ya Afrika Borwa ya kelo ya dikoloto go tloga maemong a go tielela goya maemong a go kgahliša. Kemedi ye ya kelo ya dikoloto e netefaditše kharensi ya kelo ya dikoloto ya nako ye telele ya dinagadišele le ya ka mo nageng go tlogelwa maemong a BB minus le a BB ka go latelana.
2. Seemo seo se Gakalago sa Ditheko
2.1. Leuba la Bolwetši bja Coronavirus (COVID-19) le dithulano tšeo di tšwelago pele lefaseng di bile le seabe se še šoro dithekong tšeo di gaketšego tša bophelo lefaseng ka bophara. MaAfrika Borwa le bona ba hlobaetšwa ke ditheko tšeo di nyologelago godimo tša dibešeletšwa, dijo le tše dingwe tše bohlokwa.
2.2. Re swanetše go swarišana ka moka ga rena, re thušane le go seketša didirišwa tša rena mo nakong ye ye boima. Mmušo le ona o leka ka botšohle go imolla mang le mang, kudukudu bahloki.
2.3. Panka ya gaborena ya Afrika Borwa ya Resefe ya go šoma gabotsebotse, ya go tielela le ya go ikema e gare e thuša go šireletša setšhaba sa gaborena kgahlanong le ditlamorago tše mpe tša infleišene ka go thea infleišene gore e be ka fase ga kelo ya fasefase; go ba ka fase ga kelo yeo dinaga tše dingwe tše itemogelago yona ka motsotso wo.
2.4. Kabinete e amogetše sephetho sa Matlotlo a Bosetšhaba sa go fana ka koketšo ya phokoletšo ya Lebikakaretšo ya Dibešeletšwa (GFL). GFL e fokoditšwe ka R1.50 lithareng ka Moranang le ka Mopitlo, ebile phokoletšo ye e tla tšwelapele go tloga ka la 1 Phupu go fihla ka la 6 Mosegamanye 2022.
2.5. Kabinete e amogetše sephetho sa Khomišene ya Diphenkgišano go bea leihlo ditheko tša dijo tša motheo, kudukudu peakanyetšo ya gore dikgwebo di swanetše go fahlela ka mabaka a go kwagala ge di nyološa ditheko.
3. Foramo ya Kgwebo ya Afrika Borwa le Japan
3.1. Kabinete e amogetše dipoelo tša Foramo ya Kgwebo ya moragorago ya Afrika Borwa le Japan, yeo e kwanetšego lenaneo la phišegelo ya mošomo leo le akaretšago tšhomišanommogo godimo ga go hlongwa ga diintasteri tša go šomiša dimatheriale tša tlhago, ditheknolotši tša difatanaga tša mohlagase le haedrotšene ya go mpshafatšega.
3.2. Foramo ye e kwanetše go swara pontšho ya mebileng ka dikgokagano tša bidio go laetša menyetla ya Afrika Borwa go dikgwebo tša Japan ka bontši, tlhabollo ya mabokgoni ka gare ga intasteri ya naga ye ya difatanaga, magoro ao a lego gona a mošomo godimo ga dibaka tša bohlami le neelano ya maitemogelo a sethekniki.
3.3. Japan ke ye nngwe ya bagwebišani ba bohlokwa kudu ba naga ya gaborena ebile ke yona e eteletšego pele dipeeletšo mafapheng a mmalwa a Afrika Borwa, go thoma ka lefapha la difatanaga go fihla ka metšhenekgoparara yeo e gatetšego pele ya tša meepo, le gape go dikgwebo tša temo go fihla ka ditirelo tša ditšhelete.
3.4. Kabinete e amogetše gape go hlongwa ga Lenaneo la Baromelantle ba Bathobaso ka Kgoro ya Kgwebišano, Intasteri le Diphenkgišano (the dtic), go kgobokantšha mmogo difeme tša go laolwa ke bathobaso tšeo gabjale di romelago ka ntle diphahlo tša go tšweletšwa ka mo nageng ye go ya dikarolong tše dingwe tša lefase. Lenaneo le le tla kgontšha go abelanwa ga tshedimošo, maitemogelo le tsebo ya mabokgoni, ebile le putla godimo ga dikatlego tša Lenaneo la Bahlomi ba Dikgwebo ba Bathobaso (BIS).
4. Enetši
4.1. Magato a rena a go dira gore mo lebakeng le letelele le le tlago re se hlwe re sokodišwa ke mohlagase a thušitše kudu ke magato a go neelwa Yuniti 4 ya Setiši sa go Fehla Mohlagase sa Kusile gola Mpumalanga. Magato a a bontšha gape maiteko a mangwe a Eskom a go boetša sekeng peakanyo ya mohlagase ka kakaretšo ebile e tla tlaleletša kabo ya mohlagase ka mo nageng ka dimekawate (MW) tše dingwe gape tše 800.
4.2. Kabinete e lemogile gore go agwa ga diyuniti tša go fehla mohlagase tše nne godimo ga tše tshela go phethagaditšwe protšekeng ya Setiši sa Mohlagase sa Kusile.
4.3. Kabinete e amogetše magato a go tlaleletša mohlagase wo o abiwago nageng ye ka go thomiša phehlo ye mpsha ya mohlagase, gomme ona a kgonagetše ka baka la sephetho sa go dumelela bafehli ba mohlagase ba go ikema go tšweletša mohlagase. Mmušo malobanyana mo o sanetše kwano ya go reka 150 MW ya mohlagase go tšwa go motšweletši wa mohlagase wa go mpshafatšega, e bago, Scatec ASA.
5. Lekgotlakeletšo la Matlafatšo yeo e Nabilego ya Bathobaso Ikonoming (B-BBEE)
5.1. Kabinete e amogetše thwalo ka Mopresidente Cyril Ramaphosa ya Lekgotlakeletšo le leswa la naga ye la B-BBEE.
5.2. Lekgotla le le hlangwa ke dihlopha tša mafapha a go fapafapana go thoma ka dikgwebo, diyunione tša bašomi, mekgatlo yeo e thomilwego setšhabeng le dirutegi, bao ka moka ba tlo rwalago maikarabelo a go hlahla mmušo go lebeletšwe diphetogo tša ikonomi.
5.3. Le ge e le gore go bile le kgatelopele ye makatšago ya go bušetša morago megopolo ye fošagetšego ya kgethollo ikonoming, go santše go nale mošomo wo montši wo o swanetšego go dirwa go rotoša taolo ya bolaodi bja bathobaso, go hlatloša mabokgoni le go nabiša dithekišetšano go nea basadi ba bathobaso le baswa menyetla.
6. Mafula
6.1. Matsapa ao a tšwelago pele a mmušo a kimollo diprofenseng tšeo di amilwego ke mafula a moragorago a tliša dipoelo tša go kgotsofatša. Mmušo o beile pele kabo ya dijo, meetse le madulo bathong bao ba šutišitšwego le go lokiša mananeokgoparara ao a senyegilego. Mošomo wo o gare o ya kgatlampana go bušetša sekeng ditirelo tša motheo go swana le meetse, mohlagase, tlhwekišo le go thothwa ga ditlakala.
6.2. Tšhelete ya go lekana R189, 217 milione e gare e ya šomišwa Kaonafatšong ya Lenaneo la Madulo a Mekhukhung leo le nepilego go kaonafatša khwalithi ya maphelo a bao ba dulago mafelong a mekhukhung.
6.3. Tšhelete ya tlaleletšo ya go lekana R733, 086 milione e abetšwe ka Thušo ya Tšhelete ya Tlhabollo ya Madulo a Batho go thuša go direla batho madulo a go swarelela nako ye telele le a mohlakanelwa.
6.4. Kabinete e amogetše thekgo ya moya wa botho go tšwa Mmušong wa Qatar ka sebopego sa dijo tša ka dikotikoting, diaparo, ditšenereitha, dihlwekišameetse, dihemiši, ditente le kabo ya didirišwa tša bongaka. Neelano ye e tla hola badudi ba go feta 4 000 bao ba filwego madulo a lebakanyana disenthareng tša tlhokomelo ya setšhaba. Kabinete e amogetše gape thekgo ya moya wa botho go tšwa United Arab Emirates (UAE) ka sebogego sa dijo tša ka dikotikoting le meetse go thuša batšwasehlabelo ba mafula a moragorago.
7. Go Tsebagatšwa ga Sekhwama sa Tlhabollo ya Leago
7.1 Kabinete e amogetše go tsebagatšwa ga Sekhwama sa Mešomo ya Leago ka Koporasi ya Tlhabollo ya Diintasteri (IDC) ka tšhomišano le Kantoro ya Mopresidente le dtic. Thekgo ye e tla fana ka menyetla ya mathomomayo ya mešomo ya baswa ba go fihla 50 000 mo mešomong ye nago le mohola leagong yeo e dirwago ke batho go tšwa mafelong a mo ba dulago gona.
7.2 Thekgo ye e akaretša tlhokomelo ya maphelo le ya setšhaba, thekgo ya dijo le ya phepo go swana le mafelo a go rekišetša batho ba go hloka madulo dijo, tlhohleletšo ya go bala le go ngwala, mananeo a tlhago le a phedišo ya phetogo ya klaemete gotee le masolo a go thekga baswa. Sekhwama se se tla thekga batho go tšwa ditšhabeng tše 26 eupša a se sekhwama sa go dira poelo ya go swana le ye e dirwago ke dikgwebo.
8. Bosenyi le Bomenetša
8.1. Kabinete e amogetše go golegwa ga batho ka o tee ka o tee ka bontši go amana le boradia, go timeletša tšhelete mohlala le bomenetša. Magareng ga bona go akaretšwa bašomedi ba maloba ba mmušo ba maemo a godimo le ba makalakgwebo a mmušo, ba bangwe ba bona ba lebane le melato ya go amana le go gatakwa ga Molao wa Taolo ya Ditšhelete tša Mmušo, 1999 (Molao 1 wa 1999). Dikgolego tše - tša go akaretša go golegwa ga mohlankedi wa Kgoro ya Merero ya Selegae kua Senthareng ya Kamogelo ya Bafaladi ya Desmond Tutu gola Pretoria yo go gononwago gore o amogetše pipamolomo go tšwa go motšwantle – bohlatse bja go laetša botse ntlha ya gore ga go na motho yo a lego ka godimo ga letsogo la molao le gore bašomedi ba go hloka potego ga bana bodulo le gatee lefapheng la mmušo.
8.2. Kabinete e amogetše gape kgatelopele ye fihleletšwego go buša barwarre ba Gupta e lego Rajesh le Atul go tšwa mo ba lego go boela ka mo Afrika Borwa go tlo lebana le letsogo la molao. Se se latela go golegwa ga bona malobanyana gola Dubai kua UAE morago ga gore Lebotho la Boditšhaba la Sephodisa sa Bosenyi (Interpol) le lokolle ditsebišo tša go golegwa ga bona. Barrwarre ba ba nyakega ka mo Afrika Borwa go amana le tema ye go gononwago gore ba e kgathile ya go gogwa ga mmušo ka nko, go akaretšwa le boradia le go timeletša tšhelete mohlala. Ditherišano magareng ga mabotho a phethagatšo ya molao kua UAE le ka mo Afrika Borwa ka go bušwa ga bona ka mo nageng di gare. Go golegwa ga bona go laetša maikemišetšo a mmušo a go lwantšha bosenyi le bomenetša ntle le poifo goba sepitša.
8.3. Go golegwa ga bona go tloga go laetša gore ditshepedišo le magato a semolao a šoma gabotse kudu go dira gore babonwamolato ba ikarabele ka magato a bona a boganka le go netefatša gore ga gona le motho o tee yo a lego ka godimo ga letsogo la molao.
8.4. Kabinete e sotše maitekelo a bohlaswa a go nyatša ikonomi le naga ya gaborena morago ga tshenyo ya ka boomo ya kheibole kua Yuniti 1 ya Setiši sa Mohlagase sa Matla sa Eskom gola Mpumalanga. Ye ebile tiragalo ya bone ya kgonono ya tshenyo ye lakanwego setišing se sa mohlagase morago ga gore ditiragalo tša go swana le tše di begwe ditišing tše dingwe tše tharo tša mohlagase dibekeng tše mmalwa tša go feta.
8.5. Dipalopalo tša moragorago tša bosenyi ke seipone sa gore re swanetše go dira tšohle bjalo ka setšhaba go dira gore mo re tšwago gona go bolokege. Seemo se sa makgonthe seo re lebaganego le sona se re gopotša gore go fediša bosenyi ke maikarabelo a setšhaba le gore ka moka ga rena – go akaretšwa maphodisa, baetapele ba dipolotiki, setšhaba, malapa, boradikgwebo, bašomi le mekgatlo ye lego setšhabeng – ka moka re swanela ke go kgatha tema ya rena go lwantšha bosenyi.
8.6. Kabinete e nale tshepho ya gore ditšhelete tše dingwe tšeo di beilwego ka thoko ke Kantoro ya Tona ya Maphodisa go šomišwa mo ditišing tša maphodisa tša go ba le palo ya godimo ya go begwa ga melato ya dipolao, ya go kata le ya bosenyi bjo bongwe bja dikgaruru di tla thuša go fetola seemo seo le go hlola setšhaba sa go bolokega bathong ka moka.
9. Tsebišo ya Seemo sa COVID-19
9.1. Kabinete e gopoditše motho mang le mang gore COVID-19 ga ya fela le gore kotsi ya diphetelo tše diswa e tla nyologela godimo nakong ye ya sehla sa marega. Re swanetše go tšwelapele go latela magato ka moka a tlhokomelo gore re ipoloke le go šireletša bao re phelago le bona. Magato a a akaretša go hlapa goba go sanithaesa matsogo kgafetšakgafetša, go apara dimaseke ge re le ka meagong, go šielana sekgala sa go bolokega, go bula mafastere gore go hlabele ke moya le go hlaba meento.
10. Samiti ya Kopano ya Afrika (AU)
10.1. Kabinete e amogetše tsebagatšo, Dikano le maikgafo ao a amogetšwego kua Samiting ya Go Se Tlwaelege ya AU ka Matšhošetši le Diphetho tša go thulana le Molaotheo ka mo Afrika yeo e bego e swaretšwe kua Malabo, Rephabliking ya Equatorial Guinea, ka Mokibelo, 28 Mopitlo 2022.
10.2. Baetapele ba Afrika ba lekotše matšhošetši ao a tšwelago pele, ba sekasekile magato a bjale a go rarolla seemo se le go ikgafa go matlafatša tšhireletšego ya mohlakanelwa ya mebušo ye lego maloko a samiti ye yeo e lebaganego le matšhošetši le dikgaruru tša boganka.
11. Bolwetši bja Mabora a Dikgabo
11.1. Kabinete e netefaleditše MaAfrika Borwa gore mafapha a rena a tša maphelo a dutše komana go bea seemo leihlo le go thibela bolwetši bja Mabora a Dikgabo, morago ga gore bolwetši bjo bo phulege dinageng tše mmalwa tšeo ka setlwaedi bolwetši bjo bo sego gona. Le ge e le gore ga gona diphetelo tšeo di begilwego go fihla gabjale goba tšeo di humanwego ka mo Afrika Borwa, makgotlataolo a tša maphelo ka mo nageng a tšwela pele go bea seemo leihlo ka hloafalo.
B. Diphetho tša Kabinete
1. Ditherišano tša Setšhaba ka Magato a go Swaragana le Bogwebi bjo bo Sego Molaong bja Dikgerekgere tša Tšhipi
1.1. Kabinete e dumeletše gore ditherišano tša setšhaba di swarwe ka ditšhišinyo tša go fediša go rekišwa ga dikgerekgere tša tšhipi tšeo di humanwego ka tsela ye sego molaong le ditšhipi tšeo di tološitšwego. Bohodu bja dikgerekgere tša tšhipi le dikheibole tša koporo mo mananeokgoparareng a mmušo bo šitiša go šoma gabotse ga ikonomi bjalo ka ge bo hlola gore dilo tše di rekišwago disenyegelo tša gona di ye godimo go feta tekano.
1.2. Tše dingwe tša ditšhitišo tše di akaretša kabo ya mohlagase le ditirelo tša ditimela ka baka la diporo tša ditimela tšeo di sentšwego. Di hlola disenyegelo tša tlaleletšo tša dinamelwa banameding ka baka la dinamelwa tšeo di šwalalantšwego tša banamedi. Dikheibole tšeo di sentšwego le tša go lokaloka tša mohlagase di hlola kotsi ya polokego setšhabeng, kudukudu baneng.
1.3. Kabinete e file tlhahlo ya gore dtic e swanetše go etapele ditherišano mo nakong ye šetšego ye kopana, le go humana digopolo go tšwa setšhabeng le go tšwa mafapheng a maleba ka magato a mohola ao a ka phethagatšwago ke mmušo go fediša go senywa ga mananeokgoparara a bohlokwa a ikonomi. Morago ga tshepedišo ye, Kabinete e tla bolela ka magato ao a dumeletšwego.
C. Ditiragalo tšeo di Tlago
1. Simposiamo ya Boditšhabatšhaba ya Tšhomišanommogo ya Theknolotši go Reniša Khutšo (PTPS) ya Ditšhabakopano (UN)
1.1. Afrika Borwa e tla swara PTPS ya Boselela kua Khanseleng ya Dinyakišišo tša Mahlale le tša Intasteri gola Pretoria go thoma ka Labobedi, 21 go fihla ka Labohlano, 24 Phupu 2022. Go letetšwe gore go tle baemedi ba 300 go tšwa mebušong ya dinaga tše 50 tšeo di lego maloko a yona.
1.2. Simposiamo ye e kopantšha mmogo mašole ao a nago le kgahlego, maphodisa le badudi go tšwa dinageng tšeo Mebušo ya tšona e lego maloko a UN go šomišana mmogo tirišong ya theknolotši ya sebjalebjale le ye gatetšego pele gotee le mareo ao a šomišwago mererong ya sešole ye eteletšwego pele ke UN. Simposiamo ye e tla šomišwa bjalo ka sefala sa go abelana tshedimošo le sa go logišana maano mebušong ye lego maloko a UN ebile e amega masolong a go reniša khutšo ka theknolotši ya moragorago mererong ya sešole ya go reniša moya wa khutšo.
2. Phenkgišano ya Bosetšhaba ya go Swarwa ka Morago ga Mengwaga ye Mebedi ya Wekšopo ya Bone ya Mabokgoni a Afrika Borwa a Maemo a Bolefase (WSZA)
2.1. Phenkgišano ya Bosetšhaba ya go Swarwa ka Morago ga Mengwaga ye Mebedi ya WSZA e swarelwa Sentharengkgoparara ya Boditšhabatšhaba ya Inkosi Albert Luthuli gola KwaZulu-Natal go thoma ka la 7 go fihla ka la 10 Phupu 2022 ka fase ga morero wo: “Ga go Boelwe Morago ka go Hlatloša Tšweletšo ya Bašomi ba Diatla ba Mengwagalekgolo ya bo21”.
2.2. Tiragalo ye e šomišwa go hlohleletša mabokgoni a go šoma ka diatla bjalo ka mošomo wa makgonthe wo motho a ka ikgethelago ona bophelong gotee le go bulela dikgwebišano tšeo di tshephišago le intasteri ye. Tiragalo ye e šomišwa gape go lekola maemo a rena a boithutelamošomo le tlhabollo ya go šoma ka diatla godimo ga tlhohleletšo ya go šušumetša go tšewa ga mešomo ya bophelo ka moka ya go šoma ka diatla bjalo ka mešomo yeo e ka bago kgetho ya mathomo baithuting ba rena.
D. Melaetša
1. Mahloko
Kabinete e bile le Mopresidente Ramaphosa go lebiša mahloko Lapeng la Bogoši le setšhabeng sa Pušo ya amaMpondo morago ga go hlokofala ga Mohlomphegikgolo Kgoši Zanozuko Tyelovuyo Sigcau.
E. Bao ba Thwetšwego Mešomong
Batho ka moka bao ba thwetšwego mešomong mangwalo a bona a thuto a tlo tiišeletšwa le go netefatšwa ka tsela ye maleba.
1. Morena Jacob Ganny Mbele bjalo ka Molaodipharephare (DG) Kgorong ya Methopo ya Diminirale le Enetši.
2. Mme Pumeza Nwabisa Nodada bjalo ka Motlatšamolaodipharephare: Taolo ya Kagodithokgwa Kgorong ya Kagodithokgwa, Boreatlhapi le Tikologo.
3. Mme Susan Mafanedza Masapu bjalo ka Moeletšimogolwane wa Melao ya Mmušo wa Kgoro ya Toka le Tlhabollo ya Molaotheo.
4. Mme Doris Tshepe bjalo ka Mokomišinare wa Khomišene ya Diphenkgišano.
5. Ngaka Alex Mahapa bjalo ka Moeletši wa Moswananoši wa Goyagoile go Tona ya Motšwaoswere ya Ditirelo tša Mmušo le Tsamaišo.
6. Moadbokheiti Rams Ramashia bjalo ka Moeletši wa Moswananoši wa Lebakanyana go Tona ya Motšwaoswere ya Ditirelo tša Mmušo le Tsamaišo.
Dinyakišišo: Mme Phumla Williams – Seboleledi sa Kabinete
Mogala: 083 501 0139
