MaAfrika Tshipembe vha hashu,
Madekwana ano, ndi khou tama u thoma nga u vha ḓivhadza zwe ra ṱangana nazwo sa lushaka kha tshifhinga tsha vhege nthihi nga ha mushumo une ra khou ita kha sisiṱeme ya ndondolamutakalo kha ḽiṅwe ḽa mavunḓu ashu.
Vhukati ha ḽa 14 na ḽa 20 Ṱhangule uno ṅwaha, Muhasho wa Mutakalo wa vunḓu ḽa Kapa Vhukovhela wo dzudzanya mbalombalo dza vhathu vha miṅwaha i fhiraho 60 vhe vha vha vho kavhiwa nga COVID-19.
Ho wanala hu tshi tou vha vhathu vha 30 fhedzi kha vhathu vha linganaho 729 vha miṅwaha i fhiraho 60 vhe vha vha vho valelwa vhuongeloni nga mulandu wa COVID-19 kha vhege yeneyo vhe vha vha vho haelwa.
Hezwi zwi amba uri avho vhaṅwe vhathu vhoṱhe vhane vha lingana 699, vho vha vha songo haelwa.
Nahone kha avho vha linganaho 292 vha miṅwaha i fhiraho 60 vhe vha lovha nga mulandu wa COVID-19 kha yeneyo vhege, vha 287 kha vhenevho vho vha vha songo haelwa, zwine zwa amba uri ho vha ho haelwa vhathu vhaṱanu fhedzi.
Nga maṅwe maipfi, 96% ya vhathu vha miṅwaha i fhiraho 60 vhe vha vha vho valelwa maongeloni vunḓuni iḽo khathihi na 98% ya vhathu vha miṅwaha i fhiraho 60 vhe vha lovha, vho vha vha songo haelwa.
Maitele a fanaho na eneo, o thoma u vhonala maongeloni u mona na shango.
Ri a zwi ḓivha uri naho muthu o haelwa a nga kha ḓi kavhiwa nga tshitzhili a nga kona u dovha a tshii fhirisela na kha vhaṅwe.
Fhedzi zwine ra khou zwi vhona ndi zwa uri ndi vhathu vha si gathi vhe vha wana muhaelo wa COVID-19 vhane vha swika hune vha lwala lwo kalulaho, nahone a si vhanzhi vhane vha fhedza nga u valelwa kha wadi dza ICU kana vha ṱoḓa mitshini ya u thusa u fema.
Tsha ndemesa ndi tsha uri vhathu vho haelelwaho dwadze ḽa COVID-19, hu vha hu na khonadzeo ṱhukhusa khavho dza u nga vhulawanga dwadze iḽi.
Afrika Tshipembe ḽi khou vha fhethu ha muhaelo nga u ṱavhanya.
MaAfrika Tshipembe vha vhaaluwa vha linganaho kota vho no ṱanganedza phimamushonga nthihi u swika zwino ngeno vhaṅwe vha fhiraho 7 miḽioni vho no haelwa lwo fhelelaho.
Ngei Kapa Vhubvaḓuvha, Limpopo na Kapa Vhukovhela, vhathu vhahulwane vha fhiraho muthihi kha vhaṱanu zwazwino vho no haelwa lwo fhelelaho.
Tshivhaloguṱe tsha phimamushonga dzo no ṋetshedzwaho shangoni u swika zwino ndi miḽioni dzi swikaho 14.6.
Zwazwino ri khou ṋetshedza phimamushonga dzi linganaho miḽioni kha maḓuvha maṋa u ya kha maṱanu maṅwe na maṅwe.
Muvhuso wo renga khaelo dzo linganaho u haela vhadzulapo vhoṱhe vha vhaaluwa, nahone nḓisedzo ya khaelo zwazwino a i tsha vha tshikhukhulisi.
Fhedziha, ri kha ḓi fanela u ita zwinzhi.
Hu ḓi vha na zwinzhi zwine ra khou zwi ita zwazwino musi ri tshi khou lingedza u khwiṋifhadza nḓila dzashu dza kushumele.
Ri khou engedza luvhilo lwa u haela khathihi na u khwaṱhisedza uri ri khou kona u swikela avho vha songo tsireledzeaho kha uvhu vhulwadze vhu shushaho.
Naho hu na uri muthu muṅwe na muṅwe wa miṅwaha ya 18 na u fhira o tea u haelwa, zwazwino ro livhisa vhuḓiimiseli hashu na zwishumiswa kha avho vha miṅwaha ya 60 na u fhira khathihi na avho vhane vha vha na maṅwe malwadze a nga thungo.
U swika zwino, vhathu vha fhiraho 57% vha miṅwaha ya 60 na u fhira vho no haelwa.
Heyi ndi mvelaphanḓa khulwane, fhedzi ri khou fanela u vha swikela vhoṱhe.
Ri khou wana uri ndi vhafumakadzi vhanzhi vhane vha khou ya u haelelwa COVID-19 u fhirisa vhanna.
Naho tshivhalo tshi tshi khou khwiṋisea, vhanna vha kha ḓi ongolowa kha mafhungo a u ya u haelwa.
Ri khou phaḓaladza mulaedza nga nyambo dzoṱhe u itela uri vhathu vha kone u pfesesa uri khaelo dzo tsireledzea, dzi a shuma nahone ndi mahala.
Vhathu vhanzhi u mona na ḽifhasi vha khou haelwa, lune ho no ṋetshedzwa phimamushonga dza khaelo dzi fhiraho biḽioni ṱhanu na hafu ḽifhasini ḽoṱhe u swika zwino.
Zwazwino hu na vhuṱanzi vhunzhi u bva kha mashango a maḓana na maḓana ha uri khaelo dzo tsireledzea nahone dzi ṋetshedza tsireledzo yo khwaṱhaho.
Ro dzhia maga a u ita uri zwi lelutshele vhathu u kona u swikela muhaelo vhe henefho hune vha vha hone.
Zwazwino ri na fhethu ha muhaelo ha muvhuso na ha phuraivethe hu linganaho 3,000 u mona na shango, nahone fhethu hunzhi ha muhaelo ha phuraivethe hu ḓo haela muraḓo muṅwe na muṅwe wa tshitshavha nga mahala, zwi si na ndavha uri vha na ndindakhombo ya mutakalo na kana hai.
Ndi khou tama u ombedzela uri mbekanyamushumo ya muhaelo yo vulelwa muthu muṅwe na muṅwe a re fhano Afrika Tshipembe, zwi si na ndavha uri vha mudzulapo wa Afrika Tshipembe na kana hai.
Ndi zwa ndeme u dzhiela nzhele uri hetshi ndi tshitzhili tshiswa tshine ḽifhasi a ḽi athu uvhuya ḽa ṱangana natsho.
Naho hu si na ane a nga ḓivha uri tshitzhili itshi tshi ḓo shanduka hani tshi tshi ya phanḓa, tshitshavha tsha zwa saintsi tsho bveledzisa nḓila ntswa dza u londa u ṱaha ha dziṅwe tshaka ntswa dza tshitzhili itshi.
Arali vhathu vhanzhi vha songo haelwa nahone vha songo tsireledzea kha u nga kavhiwa, hu vha na khonadzeo khulwane ya u nga ṱaha ha tshaka ntswa dza tshitzhili nahone dzine dza vha khombo vhukuma.
Ndi ngazwo khaelo zwazwino dzi yone philelo khulwane ine ra vha nayo ya u lwa na dwadze iḽi.
Arali ri tshi nga swika hune ra nga haelwa roṱhe nga u ṱavhanya, zwi nga ita uri ri kone u vula fhethu ha mitambo nga u ṱavhanya u itela vhaṱaleli.
Arali ri tshi nga swika hune ra nga haelwa roṱhe nga u ṱavhanya, zwi nga ita uri ri kone u ṱanganedza vhaendelamashango nga u ṱavhanya fhano kha shango ḽashu ḽa manakanaka.
Arali ro haelwa roṱhe, ri nga kona u ṱangana na khonani khathihi na mashakaashu nga u ṱavhanya, ri nga kona u humela dziofisini kana huṅwe fhethu ha u shumela nga u ṱavhanya.
Musi ro haelwa, ri ḓo kona u vhuedzedza ikonomi yashu kha mashumele o fhelelaho khathihi na u sika mishumo ine shango ḽashu ḽa i ṱoḓa.
Tsha ndemesa ndi tsha uri arali ro haelwa, ri ḓo kona u vhuedzedza dziṅwe nḓila dzashu dzoṱhe dza ndeme dza zwa mutakalo khathihi na u fhelisa mutsiko kha vhashumi vhashu vha mutakalo.
Ndi vhuḓifhinduleli ha muṅwe na muṅwe washu u ṱuṱuwedza miṱa, khonani na vhashumisani vhashu uri vha pfesese uri muhaelo wo tsireledzea na uri u nga tsireledza matshilo avho.
Musi ndi tshi amba na lushaka tshifhingani tsho fhelaho, ro vha ro livha maṱhakheni a luṱa lwa vhuraru lwa u kavhiwa, e a vha a tshi khou itiswa nga lushakalwa tshitzhili lu vhidzwaho u pfi ndi Delta.
Lushaka ulwu lwa tshitzhili lwa Delta lu fhirela nga u ṱavhanya u fhirisa dziṅwe tshaka dza zwitzhili dzo fhiraho, nahone ngauri lu a kona u kavha vhathu vhanzhi nga u ṱavhanya, lu fhedza nga u ḓisa mutsiko muhulwane kha zwiimiswa zwashu zwa mutakalo.
Ro zwi amba nga tshenetshiḽa tshifhinga uri luṱa ulwu lwa vhuraru lu ḓo vha lwo kalulaho vhukuma nahone lu ḓo vha hone lwa tshifhinga tshilapfu u fhirisa idzo dziṅwe nṱha mbili dzo fhiraho, nangoho zwo fhedzisela zwo ralo.
Naho luṱa ulwu lwa vhuraru lu sa athu zwika magumoni, ro vhona hu na u tsela fhasi ha tshivhalo tsha u kavhiwa hune ha khou bvela phanḓa u mona na shango ḽoṱhe kha vhege dzi si gathi dzo fhiraho.
Mbalotshikati ya nṱhesa ya u kavhiwa huswa nga ḓuvha vhege yo fhelaho i fhasi nga 29% zwi tshi vhambedzwa na ya maḓuvha a 7 a phanḓa ha iyo vhege, ya dovha hafhu ya vha fhasi nga 48% kha ya maḓuvha a 7 a phanḓa ha ayo.
Naho luṱa lwa vhuraru lwo swika he lwa vha maṱhakheni kha vunḓu ḽa Gauteng nga u ṱavhanya, he lwa dovha hafhu lwa tsela fhasi nga u ṱavhanya u fhirisa na kha maṅwe mavunḓu, zwazwino hu khou vhonala hu na u tsela fhasi vhukuma na kha maṅwe mavunḓu oṱhe.
Mavunḓu mavhili ane one o fhambana na maṅwe, ndi ḽa Kapa Devhula na ḽa Free State, hune tshivhalo tsha u kavhiwa musi tshi tshi vhambedzwa na tshivhalo tsha vhadzulapo, tsho ḓi dzulela u wanala tshi nṱha vhukuma lwa miṅwedzi yo vhalaho.
Ngauralo, ri khou livhisa vhuḓiimiseli hashu khamavunḓuaya u itela u pfesesa zwine zwa khou itisa u kavhiwa uhu ho raloho nahone ndi maga afhio ane ra khou fanela u a dzhia u itela u fhungudza u kavhiwa uhu.
Musi hu na u tsela fhasi ha u kavhiwa u mona na mavunḓu oṱhe, Komiti ya Vhueletshedzi ha Minisṱa nga ha COVD-19 yo themendela uri hu vhe na u leludzwa ha nyiledzo dza u tshimbila ha vhathu khathihi na maguvhangano.
Themendelo idzo dzo haseledzwa nga hadzo kha Khoro ya Ndangulo ya Tshitzhili tsha Corona ya Lushaka na nga Vhalangamavunḓu, vhoṋeḓorobo na vharangaphanḓa vha zwa sialala Khoroni ya Vhudzudzanyi ya Muphuresidennde. Dzo dovha hafhu dza haseledzwa nga hadzo na vharangaphanḓa vha mahoro a zwa poḽotiki ane a vha na vhuimeli Phalamenndeni khathihi na madzangano a zwa vhurereli.
U ya nga ha nyambedzano idzi, Khabinethe yo dzhia tsheo ya uri shango ḽi tea u bviswa kha Ḽeveḽe ya 3 ya Tsivhudzo yo Khwiṋiswaho ḽa vhewa kha Ḽeveḽe ya 2 ya Tsivhudzo yo Khwiṋiswaho u thoma matshelo, nga Musumbuluwo, wa ḽa 13 Khubvumedzi 2021.
Hezwi zwi amba uri:
- Tshifhinga tsho iledzwaho u tshimbila vhusiku tshi ḓo thoma nga awara ya 11 madekwana u swika nga awara ya 4 nga matsheloni.
- Zwifhaṱo zwa mishumo ine ya si vhe ya ndeme zwi ngaho dzikhefi, dzibara, na senthara dza nyonyoloso zwi ḓo fanela u vala nga awara ya 10 nga madekwana. Hezwi ndi u itela uri vhashumi na vharengi vha kone u ya mahayani tshifhinga tsha nyiledzo dza u tshimbila tshi sa athu u thoma.
- Maguvhangano oṱhe a ḓo tendelwa u dzhenelwa fhedzi nga vhathu vha sa fhiri 250 ngomu tshifhaṱoni na vhathu vha sa fhiri 500 nga nnḓa ha tshifhaṱo.
Hune tshifhaṱo itsho tsha wanala tshi tshiṱuku lune ha nga kona u dzula vhathu vha tshivhalo tshenetsho nga nḓila ine ha vha na u sia tshikhala vhukati havho, a hu faneli u shumiswa vhuhulu ha tshifhaṱo vhu fhiraho 50%.
Hezwi zwi katela na tshumelo dza vhurereli, vhuṱambo ha zwa poḽotiki na maguvhangano a zwa matshilisano hu tshi katelwa na dzikhefi, dzibara, thaveni na huṅwe fhethu hu fanaho na henefho.
- Thengiso ya mahalwa fhethu ha u rengisela halwa hu tshi itelwa u nwela nnḓa i ḓo tendelwa u thoma nga awara ya 10 nga matsheloni u swika nga awara ya 6 nga madekwana u bva nga Musumbuluwo u swika nga Ḽavhuṱanu.
- Thengiso ya mahalwa hu tshi itelwa u nwela hanefho i ḓo tendelwa u ya nga thendelo ya ḽaisentsi yeneyo u vhuya u swika nga awara ya 10 ya madekwana.
U nwela halwa fhethu ha nnyi na nnyi zwi tshe zwo iledzwa.
Haya maga a ḓo senguluswa hafhu nga murahu ha vhege mbili zwo ḓitika nga tshiimo tsha dwadze.
Ri ḓo dovha ra ṋetshedza zwiṅwe zwidodombedzwa hafhu nga ha maitele a ‘ṱhanziela ya u haelwa’, ine ya nga shumiswa sa vhuṱanzi ha u haelwa hu tshi itelwa zwipikwa na vhuṱambo ho fhambanaho.
Vhunzhi ha maṅwe maga a ndeme ha ngo shanduka.
Zwi kha ḓi vha khombekhombe kha muṅwe na muṅwe u ambara masiki wa tshifhaṱuwo une wa thivha ningo na mulomo tshifhinga tshoṱhe musi e fhethu ha nnyi na nnyi.
Ndi mulandu wa vhugevhenga u sa ita nga u ralo, nahone vhalanguli vha mavhengele na dzikhefi khathihi na vhareili vha thekhisi na mabisi vha na vhuḓifhinduleli ha u khwaṱhisedza uri vharengi vhavho vho ambara masiki khathihi na u khwaṱhisedza uri uri maga o teaho a u sia tshikhala vhukati havho a khou tevhedzwa.
Vhathu vho fanelaho u dzhenela mushumo w mbulungo a vha khou fanela u fhira 50, na uri, sa mathomoni, milindelo, maguvhangano a nga murahu ha mbulungo na ‘vhuṱambo ha u ḓiphina nga murahu ha mbulungo’ zwi tshe zwo iledzwa.
Ri khou kona u fhungudza hedzi nyiledzo nga mulandu wa u ḓidina ha MaAfrika Tshipembe vhoṱhe nge vha tevhedza milayo khathihi na maga a ndeme a tsireledzo ya mutakalo.
Ri khou livhuwa nga maanḓa sekhithara idzo dza tshitshavha dze dza konḓelela nyiledzo kha mishumo yadzo lwa tshifhinga tshilapfu.
Hafha ndi khou amba nga ha zwitshavha zwa vhurereli ha thendo dzoṱhe, zwe zwa vha zwi tshi khou kundelwa u rabela khathihi na u ṋetshedza thuso dza ṱhoḓea dza miraḓo ya zwivhidzo zwavho sa zwine vha dzulela u itisa zwone.
Ndi khou amba nga ha vhaimbi, vhabveledzi, vhatambi khathihi na vhashumi vha zwa mvelele vhe vha kombetshedzea u tou ḓiwanela huṅwe fhethu ha u ṱana mishumo yavho nahone vha konḓelela vhuleme vhuhulwane.
Ndi khou amba nga ha vhaṋe vha dzikhefi, dzibara, thaveni, dzihodela, fhethu ha u farela hone miṱangano na vhaṅwe kha sekhithara ya zwa u ṱanganedza vhaeni vhe vha vhona u tsela fhasi zwihulwane kha mabindu avho.
Ri khou dzhiela nṱha hovhu vhuleme nahone ri ḓo bvela phanḓa na u ṱoḓa nḓila, nga hune ra nga kona ngaho dza u tikedza sekhithara idzi khathihi na u dzhia maga a u ita uri dzi kone u vusuluswa.
Fulo ḽa u haelwa ḽi ṋetshedza tshikhala tsha u vulwa hafhethu hunzhi he ha vha ho valwa, nahone ri khou bvela phanḓa na u shumisana na vhashumisani vhoṱhe u itela u wana nḓila dzo tsireledzeaho nahone dza tshihaḓu dza u ita zwenezwi.
Zwi fanela u ombedzelwa uri luṱa lwa vhuraru a lu athu swika magumoni, nahone ndi nga nyito dzashu – nga muthihi nga muthihi na nga u farisana – hune ra ḓo kona u fhungudza tshivhalo tsha huṅwe u kavhiwa huswa ri tshi ya phanḓa.
Musi ro no ita izwo, tshipikwa tshashu tshi fanela u vha tsha u thivhela zwa u gonyela nṱha nga hululu ha zwiwo zwa u kavhiwa.
Mushumo washu wa shishi ndi u haela vhadzulapo vhashu u itela uri vhathu vhanzhi vha kone u tsireledzea kha u nga lwala lwo kalulaho kana u lovha phanda ha musi huṅwe u gonyela nṱha ha u kavhiwa nga huhulu hu tshi vhuya.
Arali hu tshi nga vha na vhathu vhanzhi vhane vha nga haelwa phanḓa ha musi ṅwedzi wa Nyendavhusiku u sa athu swika, hu nga vha na khonadzeo ṱhukhu ya u nga ṱangana na luṱa lwa vhuṋa lu pfisaho vhuṱungu nga tshifhinga tsha maḓuvha a vhuaewelo.
Hetsho ndi tshone tshiitisi tshihulwane tsha uri roṱhe vhane a ri athu ita ngauralo, ri ye fhethu ha muhaelo ri haelwa u itela uri ri tsireledzee.
Ri fanela u dzhiela nṱha ṱhoḓea ya u ita uri hu kone u dzhena muya mahayani ashu, mishumoni na fhethu huṅwe na huṅwe hune vhathu vha kuvhangana hone.
COVID-19 i pfukiselwa nga kha muya, ngauralo, roṱhe ri fanela u vhilahela musi ri tshi ḓiwana ri fhethu ho valeaho hune ha si dzhene muya na tshedza nga nḓila yo teaho.
Avho vhane vha vha na vhuḓifhinduleli ha u dzudzanya miṱangano ya ngomu zwifhaṱoni vha fanela u khwaṱhisedza uri hu khou vha na u dzhena ha muya nga nḓila yo teaho ngomu kha tshifhaṱo tshenetsho.
Kha maḓuvha a 50 a ḓaho, MaAfrika Tshipembe vha ḓo vha vha tshi khou ya u khetha kha khetho dza mivhuso yapo.
Ndi zwa vhuṱhogwa uri musi ri tshi ḓo vha ri tshi khou dzhena kha mushumo uyu wa ndeme kha demokirasi yashu, ri ite zwoṱhe zwine ra nga kona u thivhela u gonyela nṱha nga huhulu zwiwo zwa u kavhiwa nga vhulwadze ha COVID-19.
Nga tshenetsho tshifhinga tshithihi, ri khou fanela u vhona uri dwadze iḽi a ḽi khou fhungudza khonadzeo dza MaAfrika Tshipembe vhoṱhe dza u ita pfanelo dzavho dza demokirasi dzine dza vha u khetha vhakhantseḽara vhavho.
Heḽi ndi fhungo ḽe nda ḽi haseledza na vharangaphanḓa vha mahoro a zwa poḽotiki mathomoni a vhege, nahone hu na vhuḓiimiseli ho khwaṱhaho u bva kha mahoro oṱhe ha u vhona uri mafulo a khetho a khou tevhedza milayo ya tshiimo tsha tshiwo khathihi na maga oṱhe a tsireledzo ya mutakalo.
Ri khou ṱuṱuwedza MaAfrika Tshipembe vhoṱhe uri vha ite pfanelo dzavho dza u ita mafulo avho nga vhuḓifhinduleli na uri vha ḓiṱhogomele u itela u tsireledza mitakalo yavho khathihi na mitakalo ya vhaṅwe vhathu.
Zwenezwi musi ri tshi khou ḓi khwaṱhisa nndwa yashu ya u lwa na COVID-19, a ri tei u dzhiela fhasi maṅwe malwadze ane a khou vhanga maṱungu na mutshinyalo tshitshavhani tshashu.
Ri khou tou bva u fhedza Ṅwedzi wa Vhafumakadzi, he ra vha ro dzudzanya u pembelela zwa u bvelela ha vhafumakadzi kha masia manzhi o fhambanaho.
Fhedziha, shango ḽashu ḽo ṱanziela ṱhaselo nnzhi dza tshiṱuhu dze dza itelwa vhafumakadzi nga vhanna.
Kha uno ṅwedzi fhedzi, ho vha na zwiwo zwa vhugevhenga zwi ofhisaho zwo vhalaho zwe zwa itelwa vhafumakadzi na vhasidzana.
Ho vha na mutshudeni we a vha a tshi khou gudela zwa milayo ngei yunivesithi ya Fort Hare, Mufumakadzi Vho Nosicelo Mtebeni, we a vhulawa a dovha hafhu a tumulwa miraḓo ya muvhili ngei East London; ha dovha hafhu ha vha na mugudiswa wa Gireidi ya 1 a bvaho tshikoloni tsha Phuraimari ya Khensani ngei Soshanguve, we a tambudzwa lwa vhudzekani ngomu mabungani a henefho tshikoloni tshenetsho; ha vha na Mufumakadzi Vho Palesa Maruping, vhe vha wanala vho nembelela kha siḽini ya nnḓu ngei kha Ḽokheshi ya Khuma, i re ngei kha vunḓu ḽa Devhula Vhukovhela; na Mufumakadzi Vho Pheliswa Sawutana, vhe vha tshipiwa u swika vha tshi lovha ngei mikhukhuni ya Kosovo hune ha vha ḓoroboni ya Kapa.
Hezwi zwi tou vha zwiṅwe zwa zwiwo zwe zwa vhigwa nga hazwo kha nyanḓadzamafhungo; hu na zwiṅwe zwinzhi zwe zwa si vhigwe.
Hezwi zwiito zwi ofhisaho ngauralo zwa dzikhakhathi, a zwi tei u sokou fhelela muyani, vhaiti vhazwo vha tea u pfiswa vhuṱungu.
Ri fanela u khwaṱhisa maga ashu ya u fhelisa khakhathi dzo ḓitikaho nga mbeu dzine dza itea nga nḓila dzo fhambanaho.
Ri khou fanela u khwaṱhisa vhuḓikumedzeli hashu kha masia oṱhe.
Buthano ḽa Lushaka ḽo phasisa milayo miraru ya ndeme ine ya ḓo thusa u khwaṱhisa sisiṱeme ya vhulamukanyi ha zwa vhugevhenga ya dovha ya khwaṱhisedza uri hu vha nandaṱiso dzi vhavhaho kha avho vhe vha wanwa mulandu kha zwiito zwa khakhathi dzo ḓitikaho nga mbeu.
Khothe dzi khou bvela phanḓa na u ṋetshedza khaṱhulo dza zwigwevho zwa u hoṋelwa dzhele lwa vhutshilo hoṱhe kha milandu ya u tambudza vhana vhaṱuku lwa vhudzekani, u ṱangula na zwiṅwe zwigwevho zwine zwa vha na u tambudza lwa vhudzekani khazwo.
Ri khou bvela phanḓa na u thoma u shumisa thikho dzoṱhe dza Pulane dza Lushaka dza Ndeme dza u lwa na Khakhathi dzo Ḓitikaho nga Mbeu na Mabulayo a Vhafumakadzi.
Mafheleloni, u bvelela ha mushumo uyu ho ḓitika nga zwine roṱhe ra ita u itela u fhelisa dwadze iḽi ḽa khakhathi dzi itelwaho vhafumakadzi na vhana.
Ndi khou tama u dovha hafhu nda ita khuwelelo kha vhanna vha ḽino shango uri vha pfesese uri pfanelo na mbofholowo zwe zwa khwaṱhisedzwa kha Ndayotewa yashu ndi zwa vhathu vhoṱhe, vhanna na vhafumakadzi u fana.
Ri khou bvela phanḓa na u thoma u shumisa maga a u thusa miṱa, vhashumi na mabindu e a kwamea nga dwadze khathihi na nga khakhathi dza vhadzulapo dze dza bvelela kha zwipiḓa zwa vunḓu ḽa KwaZulu-Natal na ḽa Gauteng nga ṅwedzi wa Fulwana.
U bva tshe ra vula zwa u ita khumbelo dza magavhelo o khetheaho a Phalalo ya Tshitshavha kha Tsikeledzo nga vhege ya u thoma ya ṅwedzi wa Ṱhangule, ro no ṱanganedza khumbelo dzi linganaho 13 miḽioni.
Kha dzenedzo, khumbelo dzi linganaho 8.3 miḽioni dzo swika he dza tendelwa, nahone mbadelo dzo no thoma kha vhahumbeli vhenevho.
Khumbelo dzi fhiraho 3.7 miḽioni dzo swika he dza haniwa, kanzhi nga mulandu wa uri vhahumbeli vho wanala vhe na zwiṅwe zwiko zwa mbuelo kana vho ṅwaliswa kha thikhedzo dza zwa masheleni dzi fanaho na UIF na NSFAS.
Khumbelo dzi linganaho 845,000 dzi kha ḓi vha kha maitele a u senguluswa.
Khathihi na maṅwe maga e ra a dzudzanya, haya magavhelo a khou ṋetshedza thikhedzo ya ndeme kha MaAfrika Tshipembe vha sa shumi kha zwifhinga zwino zwi konḓaho.
MaAfrika Tshipembe vha hashu,
U bva tshe dwadze iḽi ḽa ṱaha, ro swika he ra ṱhogomelana, ra dovha hafhu ra tsireledzana.
Musi zwino ho no vha na vhathu vha dzimiḽioni vho no haelwaho khathihi na phimamushonga dza khaelo dza dzimiḽioni dzine ra vha nadzo, ri khou sendela tsini na u nga kona u langa dwadze iḽi.
Ḓuvha ḽi ḓo swika hune ra ḓo kona u kuvhangana hafhu hu si na nyiledzo, ra ḓadza zwiṱediamu na fhethu ha muzika, ra enda na u tshimbila ro vhofholowa, ri si na nyofho dza u nga lwala kana u xelelwa nga vhafunwa vhashu.
Uri ḓuvha iḽo ḽi ḓo swika lini, zwi bva kha tshithu tshithihi fhedzi: tsha uri ndi vhangana vhane vha khou haelwa nahone vha khou haelwa nga u ṱavhanya u swika ngafhi.
Ro kunda kha nṱha tharu dza u kavhiwa nga mulandu wa vhuḓiimiseli hashu roṱhe musi ro ṱangana sa tshithu tshithihi khathihi na nga u tevhedza maga a ndeme a tsireledzo ya mutakalo.
Kha ri zwi ite tshipikwa tshashu tsha ndeme u haela vhathu vhanzhi nga hune ra nga kona ngaho, u itela uri ri ḓo kona u bvela phanḓa na mushumo wa u vusuludza ikonomi yashu khathihi na matshilo ashu.
Mudzimu kha vha fhaṱutshedze Afrika Tshipembe khathihi na u tsireledza vhadzulapo vhaḽo.
Ndi a livhuwa.
