MaAfrika Tshipembe vha hashu,
Matsheloni a ṋamusi, ndo dalela vhupo ha KwaMashu, Springfield, Mobeni khathihi na Umlazi kha ḽa KwaZulu-Natal, vhune ndi hone vhupo ho kwameaho zwihulu nga dzikhakhathi na u kwashiwa ha ndaka maḓuvhani a si gathi o fhiraho.
Zwiṱarata na zwifhaṱo zwe nda zwi vhona zwi tou vha tsumbo ya mavhadzi a u tshinyadzwa na u shayea ha vhudziki.
Fhedzi tshi vhilahedzisaho vhukuma ndi tshinyalelo ye ya ḓiswa nga zwiwo izwo kha matshilo a vhathu, vhuḓitshidzi havho na kha tsireledzo yavho.
Tshinyalelo yo vhangwaho kha vhathu i ḓo dzhia tshifhinga u i lugisa.
Zwazwino zwi tou vha khagala uri dzikhakhathi dza vhege yo fhiraho dzo itwa nga vhathu vho ḓiimiselaho, vho ḓidzudzanyaho nahone vho ḓiimiselaho u ṱhasela demokirasi yashu.
Milayo yashu ya Ndayotewa i khou ṱhaselwa.
Khakhathi dzine dza vha hone zwazwino na u ṱuṱuwedzwa ha dzikhakhathi hu no khou bvela phanḓa hu tou sumbedza u nyadzwa ha Ndayotewa na vhuvhusi ha mulayo wa shango.
Maitele haya a khou itelwa u hoṱefhadza ikonomi, u vhanga khethekano vhukati ha zwitshavha na u bvisa tshiduloni – kana hone u wisa – muvhuso wa demokirasi.
Hu tshi khou shumiswa zwiitisi zwa mbilahelo dzo ḓisendekaho nga zwa poḽotiki, vhaiti vha zwiito izwi vho humbula u ṱhasela ḽihoro ḽine zwazwino ḽa khou vhusa.
Vho vha vho pika u tshinyadza zwiimo zwa matshilisano na ikonomi zwine vhunzhi ha vhadzulapo vha ḽa Afrika Tshipembe vha tshila ngazwo – zwiimo zwe zwa tou ṋaṋa u hoṱefhala u bva tshe ra ṱhaselwa nga dwadze ḽa tshitzhili tsha Corona – na u levhela vhadzulapo zwavho khathihi na vhukonani ha vhugevhenga ha u ḓidzhenisakha zwiito zwa u kwasha na u tswa.
Mifhirifhiri i khou iteaho i khou shumiswa sa tshiṱangu tsha u wisa ikonomi nga u pika u ṱhasela maṱiraka, mamaga, zwifhaṱo zwa u vhea thundu khathihi na dziṅwe themamveledziso dza ndeme kha u tshimbidza ikonomi yashu khathihi na u ṋetshedzwa ha tshumelo kha vhathu vhashu.
Musi vha tshi khou shumisa zwileludzi zwa vhudavhidzani ha nnyi na nnyi ha kha inthanethe, nga kha mafhungo a si a vhukuma na mazwifhi, vho vha vha khou ṱavha mbeu ya khethululo nga lushaka na dzikhakhathi.
Zwi no vhavhesa ndi zwa uri, vho lingedza u fhura vhashai na avho vho dziedzeaho hu u itela u vhuedza vhone vhaṋe.
Zwi tshe zwo ralo, naho ho vha na u tshinyadzwa hungafha, ndingedzo idzo dzo kundelwa u wana thikhedzo u bva kha vhathu vhanzhi.
Dzo kundelwa nga nṱhani ha vhuḓiimiseli ha vha zwiimiswa zwashu zwa tsireledzo, nahone dzo kundelwa ngauri vhadzulapo vha ḽa Afrika Tshipembe vho zwi hana nahone vho ima vha tsireledza demokirasi yashu ye ra i lwela zwi tshi vhavha.
Ndo vhona vhuḓiimiseli hovhu vhu tshi khou shuma ṋamusi ndi tshi khou tshimbila zwiṱaraṱani zwa eThekwini.
Ndo vhona vhathu vha tshi khou kulumaga zwiṱarata, vha tshi khou fhaṱulula matshilo avho, vha ima vhe ṅanda nthihi u bva kha tshaka dzo fhambanaho – vhaswa na vhalala, vhanna na vhafumakadzi, khathihi na vharema na vhatshena.
Vho vha vha tshi khou livhuwa thikhedzo u bva kha zwiimiswa zwa tsireledzo nahone vha khwaṱhisedza kha nṋe uri vha ḓo dzula vho farana nahone vha ḓo shumisana na muvhuso kha u vhuisa vhudziki.
MaAfrika Tshipembe vha hashu,
U bva tshe khakhathi idzi dza ṱaha, vhathu vha linganaho 212 vho no lovha.
Kha avho vhathu vhe vha lovha, vha 180 ndi vha KwaZulu-Natal, ngeno vha 32 vha vha Gauteng.
Vha Tshumelo ya Mapholisa ya Afrika Tshipembe vha khou ṱoḓisisa milandu ya mabulayo nahone vho vula dokhethe dza u ṱoḓisisa nga ha mpfu dza 84.
Mihumbulo yashu na thabelo ri zwi livhisa kha miṱa ya avho vhe vha lozwa matshilo avho nga mulandu wa khakhathi idzi. Hovhu ndi vhuṱungu vhune a hu na muṱa kana tshitshavha na tshithihi tshine tsha fanelwa nga u fhira khaho.
U bva tshe khakhathi idzi dza thoma, Tshiimiswa tsha Lushaka tsha Tshumelo yo Ṱanganelanaho na Vhusevhi tsho rekhoda milandu ya 118 ya khakhathi dza tshitshavhani, ya u fhisa, ya u kwasha na u tswa na zwiṅwe zwiwo zwa dzikhakhathi.
Khakhathi hedzi dzo vha dzo ṱhasela Gauteng na KwaZulu-Natal.
U bva tshe vhudzivha ha khakhathi idzi ha fhela nga Musumbuluwo na Ḽavhuvhili, ho vha na u tsela fhasi zwihulu ha tshivhalo tsha zwiwo nahone ho novha na vhudziki vhuponi hunzhi.
Vhathu vha paḓaho 2,550 vho no farwa u swika zwino malugana na pfudzungule idzi, nahone nzudzanyo dza tshipentshela dzi khou vhewa u itela u vhona uri milandu iyi i khou thomiwa ngayo.
U kwashiwa ha ndaka na u tswa thundu zwo kwamesa vhubindudzi, vharengi khathihi na shango nga vhuphara he ḽa lozwa masheleni a miḽioni dza dzi rannda.
U ya nga mivhingo thangeli yo dzudzanywaho nga vha NatJoints, tshinyalelo khulwanesa yo vhangwa moḽoni na kha zwiṅwe zwifhaṱo zwa mavhengeletserekano zwa 161, zwifhaṱo zwi vheaho thundu zwa 11, mamaga a 8 khathihi na zwifhaṱo zwahalwa na zwi vheaho halwa zwa 161.
Hezwi a zwi kateli tshinyalelo ye ya vhangwa kha dzi bada na iṅwe themamveledziso.
MaAfrika Tshipembe vha hashu,
Sa muvhuso uyu, ri tea u ṱanganedza uri ro vha ri songo ḓilugisela u vha na fulo ḽa khakhathi dza tshitshavha, u kwashekanywa na u tshinyadzwa ha nga hei nḓila.
Musi ri tshi khou fhululedza mishumo yavhuḓi ya vhashumi vhashu vha tsireledzo vhane vha vha mushumoni, ri tea u tenda uri ro vha ri si na vhukoni na ḽiano ḽe ra ḽi dzudzanya ḽa u dzhia tsheo na u fhindula nga u ṱavhanya kha tshiimo itshi.
Mapholisa ashu ovha o livhana na tshiimo tshi konḓaho nahone vho dzhia vhuḓifhinduleli havhuḓi kha u thivhela u shuluwa ha malofha kana u engedzedzea ha tshiimo.
Naho zwo ralo, musi mbalo ya vhurumelwa ha vhashumi vha tsireledzo yo no engedzedzwa, vho kona u ṱavhanya u vhuedzanya vhudziki kha vhupo vhunzhi ho kwameaho.
Musi vilili heḽi ḽo no fhira, ri ḓo ita ṱhoḓisiso dzo teaho nga vhuronwane na u sedzulusa ha ndeme ha u ḓilugisela hashu na u shumana na tshiimo itshi.
Zwazwino zwipikwa zwashu zwihulwanesa ndi zwi tevhelaho:
Tsha u thoma, ndi u dzikisa shango,
Tsha vhuvhili, ndi u tsireledza vhaṋetshedzi vha zwibveledzwa zwa ndeme na themamveledziso,
Tsha vhuraru, ndi u ṋetshedza phalalo na u tikedza mbuedzedzo khathihi na u vusuludza hafhu.
Tsha vhuṋa, ndi u ṱuṱuwedza vhuḓiimiseli ha vhadzulapo vhoṱhe ha u tsireledza matshilo, vhuḓitshidzi na demokirasi.
Kha u dzikisa shango, ro no engedza tshivhalo tsha vha khombetshedzo ya mulayo na vhashumi vha tsireledzo vhane zwazwino vha khou shuma Gauteng na KwaZulu-Natal.
Ndo ṋea thendelo ya u rumela miraḓo ya Mmbi ya Vhupileli ya Afrika Tshipembe.
Kha avho, vha 10,000 zwa zwino vho no vha hone u mona na vhupo uho, ngeno vhaṅwe vho salelaho navho vha tshi ḓo swika hune vha khou tea u shumela hone hanefha vhukati ha vhege.
Mvelaphanḓa yo khwaṱhaho i khou itwa kha u tsireledza themamveledziso yashu ya zwa vhuendedzi.
- Gondo ḽa N3 vhukati ha eThekwini na Gauteng zwazwino ḽo vulwa nahone hu na vhashumi vha tsireledzo u itela u vhona uri nḓisedzo ya thundu kha bada dza ndeme i khou tshimbila zwavhuḓi.
- Vhashumi vha tsireledzo vha khou shumisana na vha mabindu u vhona uri nyendedzo ya zwivhaswa, zwiḽiwa, muya mufhe, zwibveledzwa zwa mishonga, khemikhaḽa na zwiṅwe zwa ndeme yo tsireledzea.
- Tshumelo vhuimangalavha ha Durban na ha Richards Bay i khou vhuedzedzwa ngonani u itela u vhona uri hu na u endedzwa ha thundu u dzhena na u bva fhano shangoni.
- Hu na milayo yo ṋetshedzwaho nga fhasi ha Mulayo wa Vhuṱaṱisani u tendelaho vha mamaga a ṋetshedzaho thundu dza ndeme uri vha ambe mafhungo a elanaho na u vha hone khathihi na ṱhoḓea ya thundu dzenedzo. Hezwi zwi khou itelwa u thivhela ṱhahelelo ya thundu dza ndeme na u ṱuṱuwedza u kovhiwa ho linganelaho ha thundu dza ndeme dzine dza konḓa u wanala u mona na shango.
Maga aya a ḓo ita uri tshumelo ya u renga na u endedza thundu i dzule i mugwalani.
Ndi khou ṱoḓa u khwaṱhisedza uri a hu na ṱhahelelo ya zwiḽiwa kana ya nḓisedzo ya zwiḽiwa kha zwipiḓa zwinzhi zwa shango, nahone zwa u renga nga vhunzhi u itela u vhea hayani zwi ḓo tou ṋaṋisa tshiimo u vhifha.
Zwiṅwe hafhu nga kha thikhedzo ya mapholisa uri tshiimo tshi dzike, miraḓo ya SANDF yo rumelwa u tsireledza nzudzanyo dza ndeme na fhethu ha vhubindudzi vhune ha vha ha ndeme kha u tshimbidza ikonomi na uri hu si khakhiswe nḓisedzo ya tshumelo kha vhadzulapo.
Yunithi dzo khetheaho dza mazhendedzi ashu a khombetshedzo ya mulayo dzi khou shuma dzi sa neti u londa na u fara avho vha kwameaho kha u dzudzanya khakhathi idzi.
Ri ḓo ita zwoṱhe zwine ra nga kona u itela u vhona uri vhathu avha vha livhana na mulayo.
Ho no vha na khuwelelo u bva kha masia o fhambanaho ya u ḓivhadza tshiimo tsha shishi u itela u langula tshiimo itshi na u tshinyadzwa ha ndaka.
Khuwelelo idzi dzi a pfala vhukuma nga maanḓa ro sedza zwine zwa khou itea khathihi na u shayea ha vhudziki.
Ri dzulela u humbula uri tshiimo tsha shishi tshi nga ḓivhadzwa fhedzi musi dziṅwe nḓila dzoṱhe dza u ḓisa vhudziki dzo kundelwa.
Tshiimo tsha shishi tshi ḓo ita uri pfanelo nnzhi dza vhuthu dzi laedzwaho nga Ndayotewa dzi fhungudzee, zwine a hu na muvhuso wa vhuḓifhinduleli une wa nga takalela u zwi ita nga nnḓa ha musi zwo tea.
Zwazwino, kuvhonele kwashu kwe ra ḓitika ngakwa ndi kwa uri u rumelwa ha vhashumi vha tsireledzo, vha tshi shumisana na zwitshavha khathihi na vhaṅwe vhashumisani kha zwa matshilisano u mona na shango, zwi ḓo thusa u vhuisa vhudziki na u thivhela dziṅwe dzikhakhathi.
Ri ḓo dzima mililo ine ya khou phaḓalala nga vhuhali, na u laṱela kule ṱhasana dzine vha khou kuṱedza ngadzo.
Ri ḓo ṱalusa khathihi na u dzhiela vhukando avho vhoṱhe vhane vha khou funga mililo, na avho vha no khou thusa u i phaḓaladza.
Avho vhe vha thoma dzikhakhathi idzi ri ḓo vha wana. Vha ḓo hweswa vhuḓifhinduleli ha zwiito zwavho. A ri nga ḓo tenda na muthu na muthihi a tshi vhilinganya shango ḽashu a fhedza a litshwa o ralo.
Ari nga ḓo tenda muthu na muthihi kana tshigwada tshi tshi imedzana na vha ndaulo ya muvhuso wo khethwaho wa demokirasi.
Musi vhashumi vhashu vha tsireledzo vha tshi khou kona u langa tshiimo nga zwiṱuku nga zwiṱuku, masiandaitwa a khakhathi idzi a ḓo pfiwa nga vhadzulapo vha Afrika Tshipembe kha maḓuvha, kha dzivhege na kha minwedzi i ḓaho.
Tshinyalelo ye ya itwa kha themamveledziso ya ndeme ya ikonomi i ḓo dzhia tshifhinga u i lugisa.
Hezwi zwi ḓo dovha zwa kwama u wanala ha zwiḽiwa, zwivhaswa, mishonga khathihi na nḓisedzo hu si kha ḽa Afrika Tshipembe fhedzi, na kha zwiṅwe zwipiḓa zwa u mona na dzingu.
Khakhathi na u kwashekanywa ha ndaka zwo tshinyadza ikonomi yashu nga nḓila i shushaho nga maanḓesa zwazwino nga tshifhinga tshine ra khou kundelwa u vhuelela u bva kha u kwamea nga masiandaitwa a tshitzhili tsha Corona.
Zwo tshinyadza mabindu nahone zwi ḓo livhisa kha huṅwe u lozwea ha mishumo nga vhunzhi.
Magumoni azwo, zwi ḓo ṋaṋisa vhushai na u vhanga thambulo kha miḽioni dza vhadzulapo vha Afrika Tshipembe.
Pfudzungule dza vhege yo fhiraho dzi nga engedza hafhu tshivhalo tsha vhathu vho kavhiwaho nga COVID-19.
Khakhathi idzi dzo dovha hafhu dza khakhisa na mbekanyamushumo yashu ya muhaelo wa COVID-19 kha ḽa KwaZulu-Natal na Gauteng musi hu hone i tshi khou thoma u fara luvhilo lwa mvelaphanḓa.
Zwazwino, ndi zwa ndeme uri ri dzhie maṅwe maga u ṋea thikhedzo kha miṱa na u thusa mabindu uri vha kone u renga tshiṱoko na u fhaṱa hafhu.
Ri kha maitele a u ṋetshedza phalalo nga tshihaḓu ya zwiḽiwa kha miṱa. Ro sedzesa nga maanḓa vhupo ho kwameaho zwihulwane nga zwiito zwa u kwasha na u tswa na hune vhathu vha vha na ṱhahelelo ya tswikelo kha zwiḽiwa.
Vha Mihasho ya Mveledziso ya Matshilisano ya mavunḓu khathihi na vha SASSA vha ḓo shumisa mugaganyagwama wavho wo salaho kha mbekanyamushumo ya Phalalo ya Tshitshavha kha Tsikeledzo u itela u ṋetshedza thikhedzo nga kha zwiputo zwa zwiḽiwa, masheleni na vautshara dza zwiḽiwa.
Ri khou shuma ro ḓiimisela kha u ita uri ofisi dzoṱhe dza SASSA dzi kone u shuma. Fhethu hu no holelwa hone mindende hu khou lavhelelwa u thoma hafhu u shuma nga ḽa 19 Fulwana kha vhupo hoṱhe he ha khwaṱhisedzwa uri ho tsireledzea.
U thusa nga ṱhoḓea dza tshihaḓu kha zwitshavha zwo kwameaho, vha Tshikwama Tsha Ndiliso vho ḓo thoma na Tshikwama tsha Phalalo ya Vhathu vho Ṱhaselwaho Nga Dzikhakhathi u thusa avho vha re na ṱhoḓea khulwanesa nga tshino tshifhinga. Ri khou ita khuwelelo kha vhadzulapo vhoṱhe vha Afrika Tshipembe uri vha tikedze tshikwama itshi.
Ri khou livhuwa thikhedzo u bva kha vhunzhi ha khamphani, madzangano na zwigwada zwa vhurereli zwine zwo no thoma u ṋetshedza thikhedzo kha miṱa yo tsireledzeaho.
Vhashumisani vha zwa matshilisano vho ṱangana u itela u amba nga maga o fhambanaho ane a nga vhewa a u ṋetshedza phalalo ya tshihaḓu nga kha mugaganyagwama washu.
Hezwi zwi katela u ṋetshedza zwiḽiwa nga tshihaḓu khathihi na iṅwe thuso kha avho vho kwameaho zwihulwane.
Ri ḓo dovha hafhu ra thusa mabindu maṱuku, hu tshi katelwa na ayo ane a vha dziḓoroboni na vhuponi ha mahayani, uri a vhuelele u bva kha ndozwo ye a ṱangana nayo.
Vhoramabindu vhashu vha ṋetshedza thundu dza ndeme na tshumelo kha zwitshavha zwashu, nahone ri ḓo vha thusa u fhaṱulula mabindu avho.
Tshigwada tsha ofisini ya Muphuresidennde na Vhufaragwama ha Lushaka tshi khou shuma tsho khwaṱha kha u bveledza mutevhe wa thikhedzo dzi pfeseseaho uri Khabinethe i u sedzuluse.
Ri ḓo ṋetshedza dziṅwe nḓivhadzo hafhu malugana na zwenezwo hu si kale.
Lwa tshifhinga tshi si tshilapfu, ndi zwa ndeme uri ri vhuise mbekanyamushumo ya muhaelo wa vhathu kha tshiimo tshavhuḓi, nahone a hu na ndingedzo dzine dza ḓo tambisea kha heḽi fhungo.
MaAfrika Tshipembe vha hashu,
Naho vhudziki ho no vhuelela ngonani kha vhunzhi ha zwipiḓa zwa Gauteng na KwaZulu-Natal, mishushedzo yo livhanaho na shango ḽashu khathihi na demokirasi zwi kha ḓi vha hone nahone ndi ya ngoho.
Avho vhane vha vha na vhuḓifhinduleli ha u dzudzanya fulo iḽi ḽa dzikhakhathi na tshinyadzo a vha athu u farwa nahone nḓila dza kushumele kwavho a dzi athu u thivhelwa.
Zwenezwo ri tea u dzula ro vula maṱo nahone ri hanedzane na ndingedzo dziṅwe na dziṅwe dza u ṱuṱuwedza dziṅwe khakhathi.
Ri khou livhuwa thikhedzo ya vhuḓiimiseli ine ra khou i wana u bva kha vharangaphanḓa vha zwa vhurereli, zwa sialala, madzangano a poḽotiki, zwa mishumo khathihi na vharangaphanḓa vha mabindu.
Ri fhululedza avho vhadzulapo, madzangano na zwitshavha vho dzhiaho vhukando, nga nḓila ya mulalo, ha u vhuedzedza vhudziki na u tsireledza matshilo, ndaka khathihi na themamveledziso.
Ri khou livhuwa vhathu vhoṱhe vhe vha kona u shuma nga tshifhinga tsha zwiimo zwi konḓaho nahone zwa khombo nga u rali, vha tshi khou ṋetshedza tshumelo kha vhathu vhashu na lushaka lwashu – vhashumi vha khombetshedzo ya mulayo, vhashumi vha ndondolamutakalo, vhashumelavhapo, vhashumi vha tsireledzo, vhashumi vha masipala khathihi na vhaṅwe vhashumeli vha muvhuso vha tshumelo dza ndeme.
Ri khou livhuwa vhoramafhungo vhe vha kona u vhiga musi pfudzungule hedzi dzi tshi khou itea, vha tshi thusa uri vhadzulapo vha Afrika Tshipembe vha dzule vha tshi ḓivha uri hu khou itea mini na u vha maanḓafhadzwa.
Ri khou ita khuwelelo kha zwitshavha zwoṱhe u mona na shango uri zwi shumisane na mapholisa nga kha Miṱangano ya Mapholisa na Tshitshavha ya u amba nga ha thaidzo ine ya vha hone tshitshavhani (CPF).
A huna muthu na muthihi ane a tea u dzhia mulayo a u vhea zwanḓani zwawe.
Ri tea u ḓilinda kha vhathu vhane vha nga dzhia mulayo vha u vhea zwanḓani zwavho na kha tshiṅwe na tshiṅwe tshine tsha nga vusa dziṅwe khuḓano.
Ri khou ita khuwelelo kha vhadzulapo vhoṱhe vha Afrika Tshipembe ya uri vha ṱuṱuwedze vhudziki na vhuḓitshidzi, u ṱutshela kule na u vhiga mafhungo a si one, na u vhiga zwiṅwe zwiito zwa dzikhakhathi kha mapholisa nga u ṱavhanya.
Nga u ita hezwi, roṱhe ri nga kona u shuma kha u tsireledza Afrika Tshipembe.
Nga Swondaha ino, Afrika Tshipembe ḽi ḓo ṱanganela na vhathu u mona na ḽifhasi u itela u pembelela Ḓuvha ḽa Vho Nelson Mandela.
Musi ri tshi khou khwaṱhisedza u ḓifunga hashu kha demokirasi yashu, kha ri shumise Ḓuvha ḽa Vho Mandela u ṋetshedza zwiḽiwa kha avho vha sa ḓikoneli kha tshitshavha tshashu, ri kulumage zwiṱaraṱa zwashu khathihi na u thoma mushumo wa u fhaṱulula.
Musi vhashumi vha tsireledzo vha vha ndeme kha u vhuisa vhudziki na mulalo, u ṱhaselwa hohu ha demokirasi yashu a zwi nga bveleli ngauri vhadzulapo vha Afrika Tshipembe a vha nga tendi.
Arali ra ima roṱhe, a hu na mvutshelano kana khakhathi kha ḽino shango dzine dza ḓo bvelela.
Roṱhe ri kha nndwa ya u tsireledza demokirasi yashu, Ndayotewa yashu, vhuḓitshidzi hashu khathihi na tsireledzo yashu.
Hei a si nndwa ine ra tea u fhenyiwa khayo.
Musi ri tshi sedza nga tshino tshifhinga kha ḓivhazwakale yashu, kha ri tendelane uri ro vhuya ra livhana na khaedu dzi shushaho lwa u isa lufuni fhedzi ra dzi fhenya ri roṱhe.
Kha ri vhe ṱhanzi dza u vha na maanḓa khathihi na u konḓelela ri tshi itela demokirasi yashu, hu si dza u wa hayo.
Kha ri ambe nga gundo ḽa Ndayotewa, hu si u kwashekana hayo.
Ri nga si tende thandela heyi ya vhuthu ine ya vha ya ndeme, demokirasi yashu ya Afrika Tshipembe, i tshi wa.
Tsha u fhedzisela, ndi khou tama u swikisa ndiliso kha miṱa ya vhadzulapo vha tevhelaho vha Afrika Tshipembe vhe vha ri sia kha maḓuvha a si gathi o fhiraho:
Khosi Vho Sipho Mahlangu (Mudzulatshidulo wa Nnḓu ya Lushaka ya Vharangaphanḓa vha Sialala), Vho Tsepo Tshola (muimbimakone washu a ṱhonifheaho), Phurofesa Vho Ben Ngubane (mulangavunḓu wa kale wa KwaZulu-Natal), Vho Aubrey Mokoena (Murangaphanḓa wa Fulo ḽa u Vulelwa ha Vho Mandela khathihi na Muraḓo Wa Phalamennde wa kale), Vho Khehla Mthembu (murangaphanḓa wa mabindu), Dokotela Vho Sam Gulube (Muṅwaleli wa kale wa Mmbi ya Vhupileli), Vho Geoff Makhubo (Ṋeḓorobo wa Johannesburg), Dokotela Vho Vanguard Mkosana (Mulanguli Muhulwane wa kale wa zwa Mishumo) na Vho Michael Zuma (murathu wa Muphuresidennde wa kale Vho Zuma).
Ngavhe Mudzimu a tshi shudufhadza Afrika Tshipembe na u tsireledza vhathu vhaḽo.
Ndi a livhuwa.
