MaAfrika Tshipembe vha hashu,
U bva tshe nda amba navho lwa u fhedzisela maḓuvhani a fumiiṋa o fhelaho, ro ḓiwana ri tshi khou tea u lwa nndwa nga mbili – ya u thoma ndi iyi ya u lwa na dwadze iḽi ḽi ofhisaho vhukuma ḽa khoronavairasi, ngeno ya vhuvhili yo vha ya u lwa na zwiito zwa avho vhe vha ḓiimisela u vhanga dzikhakhathi na vilili.
Ro kuvhanganya zwishumiswa zwashu zwoṱhe u itela u vhuedzedza vhudziki na mulalo ngei KwaZulu-Natal na fhaḽa Gauteng, u vhona uri ri khou dzikisa tshiimo khathihi na u fhelisa khakhathi dze dza vha hone vhegeni mbili dzo fhelaho.
U itela u lwa na hezwi zwiwo zwivhili, ri tea u dzhia vhukando ho fhambanaho nga tshifhinga tshithihi.
Tsha u thoma, ri khou tea u langa u phaḓalala ha khoronavairasi khathihi na u fhungudza masiandaitwa ayo kha mishumo ya ikonomi.
Tsha vhuvhili, ri tea u ṱavhanyisa mbekanyamushumo yashu ya muhaelo u itela uri vhunzhi ha vhathu vhahulwane vha fhano Afrika Tshipembe vha swike hune vha haelwa phanḓa ha musi ṅwaha uno u tshi fhela.
Tsha vhuraru, ri khou tea u vhona uri hu khou dzula hu na mulalo na vhudziki shango ḽoṱhe nahone a hu khou dovha hafhu ha vha na zwiṅwe zwiwo zwa dzikhakhathi.
Tsha vhuṋa, zwine ra fanela u ita kha masisiandaitwa a dwadze iḽi khathihi na dzikhakhathi dza zwenezwino, ndi u ṋetshedza thikhedzo na thuso kha vha miṱa i shayaho, u itela u fhelisa vhuleme vhune vha khou ṱangana naho khathihi na u fhungudza nḓala.
Tsha vhuṱanu, ri tea u thusa mabindu uri a kone u vusuluswa hafhu. Haya ndi mabindu e a kwamea nga zwiito zwa u hombokwa khathihi na u tshinyadzwa ha ndaka hu tshi katelwa na ayo o kwameaho nga dwadze iḽi khathihi na maga o teaho e ra a dzhia u itela u zwi fhelisa.
Tsha u fhedzisela, ri tea u ṱavhanyisa Pulane ya Mvusuludzo na Mbuedzedzo ya Ikonomi (ERRP) u itela u vusulusa ikonomi yashu, u sika mishumo khathihi na u ṱuṱuwedza nyaluwo i katelaho vhoṱhe.
Dwadze ḽa khoronavairasi ndi ḽone tshutshedzo khulwane kha matshilo na mitakalo ya vhathu vhashu khathihi na kha mbuedzedzo na tshandukiso ya ikonomi yashu.
Ngauralo, ri tea u bvela phanḓa na u ita zwoṱhe zwine ra nga kona u itela u langa u phaḓalala ha vairasi iyi.
Mbalombalo dza zwenezwino dzi sumbedzisa uri ro no fhira maṱhakheni a luṱa lwa vhuraru lwa u kavhiwa, naho hu kha ḓi vha na vhuṅwe vhupo fhano shangoni vhune ra tea u pfa ri tshi kwamea ngaho ngauri tshikalo tsha u kavhiwa a tshi athu sumbedza tswayo na nthihi dza uri tshi khou tsela fhasi.
Maga e ra a vhea kha maḓuvha a 28 o fhelaho, khathihi na u bvela phanḓa ha MaAfrika Tshipembe kha u tevhedza ngeletshedzo dza tsireledzo ya mutakalo dza u thoma, zwo thusa vhukuma kha u fhungudza tshikalo tsha u kavhiwa.
Tshivhaloguṱe tsha u kavhiwa huṅwe huswa nga ḓuvha vhegeni yo fhelaho tsho vha tshi henefha kha 12 000 ya zwiwo zwiswa nga ḓuvha, zwine zwa sumbedza u tsela fhasi nga 20% u bva kha tsha vhege ya phanḓa ha iyo yo fhelaho.
Vhegeni mbili dzo fhelaho, tshivhalo tsha huṅwe u kavhiwa huswa fhaḽa Gauteng – he ha vha hu hone tshivhilelani tsha luṱa ulwu lwa vhuraru – tsho sumbedza u tsela fhasi zwiṱuku.
Fhedziha, sa zwe ra zwi vhona tshifhinga tsho fhelaho, hu na phambano khulwane vhukuma vhukati ha mavunḓu.
Musi zwiwo zwa u kavhiwa fhano Gauteng zwi tshi vhonala zwi tshi khou fhungudzea, zwiwo zwa u kavhiwa huṅwe huswa nga ḓuvha fhaḽa vunḓuni ḽa Kapa Vhukovhela, Kapa Vhubvaḓuvha na ngei KwaZulu-Natal zwi vhonala zwi tshi khou bvela phanḓa na u engedzea.
Ho dovha hafhu ha vha na u engedzea ha zwiwo zwa u kavhiwa hu vhilaedzisaho ngei Kapa Devhula nga murahu ha tshifhinga tsha u vha na vhudziki.
Hezwi zwiwo zwoṱhe zwa u kavhiwa zwi khou itiswa nga maanḓa nga lushaka lwa vairasi ya Delta, lune sa zwe ra zwi amba mathomoni lwa phaḓalala nga u ṱavhanya u fhira dziṅwe tshaka dza vairasi dzo fhiraho.
Zwazwino, u fhira na mathomoni, ri khou tea u tevhedza ngeletshedzo dza u thoma u itela u fhungudza u phaḓalala ha vairasi u bva kha muṅwe muthu u ya kha muṅwe.
Ri a zwi ḓivha uri maguvhangano a nga ngomu zwifhaṱoni, nga maanḓa fhethu hune ha sa dzhene muya zwavhuḓi, ndi one tshivhangi tshihulwane tsha zwiwo a dovha a vha one zwiphaḓaladzi zwihulwane.
Ri tea u bvela phanḓa na u ambara masiki yashu tshifhinga tshoṱhe musi ri fhethu ha nnyi na nnyi, ri sie tshikhala vhukati hashu na vhaṅwe vhathu nahone ri dzule ro vula mafasiṱere uri hu kone u dzhena muya.
Izwi zwa u tsela fhasi ha tshivhaloguṱe tsha huṅwe u kavhiwa huswa, zwi amba uri ri nga kona u fhelisa dziṅwe dza nyiledzo nga zwiṱuku u fana na nyiledzo dza maguvhangano, u tshimbila ha vhathu khathihi na u rengiswa ha mahalwa.
Ro ḓitika nga themendelo dza Komiti ya Vhueletshedzi ya Dziminisṱa nga ha COVID-19, khathihi na vhupfiwa u bva kha Khorokhonanyi ya Muphuresidennde, Khabinethe masiari ano yo dzhia tsheo ya uri shango ḽi tea u bviswa kha Ḽeveḽe ya Vhuṋa ya Tsivhudzo yo Shandukiswaho ḽa iswa kha Ḽeveḽe ya Vhuraru ya Tsivhudzo yo Shandukiswaho.
Hezwi zwi ḓo thoma u shuma hu si kale madekwana a ṋamusi nga murahu ha musi milayo iyi yo no anḓadzwa.
Hezwi zwi amba uri:
- Awara dzo iledzwaho u tshimbila dzi ḓo dzula dzo ralo, u thoma nga awara ya 10 madekwana u guma nga awara ya 4 nga matsheloni.
- Nyendo dza vhuḓimvumvusi vhukati ha mavunḓu na dzone dzi ḓo thoma u tendelwa hafhu.
- Zwifhaṱo zwine zwa si vhe zwa mishumo ya ndeme u fana na dzikhefi, thaveni, bara na senthara dza nyonyoloso na zwone zwi nga vulwa. Fhedziha, zwifhaṱo hezwi zwi ḓo tea u valwa nga awara ya 9 nga madekwana u itela uri vhashumi vha hone khathihi na vharengi vha kone u enda vha tshi ya mahayani phanḓa ha musi tshifhinga tsho iledzwaho u tshimbila tshi tshi thoma.
- Maguvhangano a vho ḓo tendelwa fhedzi a ḓo tea u vha na vhathu vha sa fhiri 50 vhe nga ngomu zwifhaṱoni ngeno vha re nga nnḓa vha tshi tea u vha 100.
Hune fhethu afho ha u kuvhanganela hone ha vha huṱuku kha u nga eḓana tshivhalo itshi tsha vhathu nga nḓila ine zwa konadzea uri hu vhe na tshikhala tsho teaho vhukati havho, fhethu henefho a hu tei u shumiswa 50% ya vhuhulu ha hone.
Maguvhangano a katela tshumelo dza zwa vhurereli, mishumo ya zwa polotiki na maguvhangano a zwa matshilisano.
Izwi zwa u fhungudzwa ha tshivhalo tsha vhathu vhane vha tea u kuvhangana henefho fhethu ha u kuvhanganela hone zwi ḓo shuma hafhu na kha dzikhefi, dzidzhimu, senthara dza nyonyoloso, dzibara, thaveni na huṅwe hu fanaho na henefho.
- Zwa u dzhenela mbulungo na u fhiswa ha zwitumbu a zwi tei u dzhenelwa nga vhathu vha fhiraho 50 nahone milayo yoṱhe ya u sia tshikhala na ya mutakalo i tea u tevhedzwa. Milindelo na maguvhangano a nga murahu ha mbulungo zwi kha ḓi vha zwo iledzwa.
- Zwa u rengiswa ha mahalwa u bva kha mavhengele a halwa hu tshi itelwa u ya u nwela huṅwe fhethu zwi ḓo tendelwa fhedzi vhukati ha awara ya 10 nga matsheloni na awara ya 6 nga madekwana u bva Musumbuluwo u swika Ḽavhuṋa.
Zwa u rengiswa ha mahalwa hu tshi itelwa u nwela henefho zwi ḓo tendelwa fhedzi hu tshi tevhedzwa milayo ya ḽaisentsi ya hone u swikela nga awara ya 8 nga madekwana.
- Zwikolo zwi ḓo vula matshelo, nga Musumbuluwo wa ḽa 26 Fulwana, hu tshi tevhedzelwa milayo i konḓaho ya zwa mutakalo khathihi na maṅwe maga e a ḓivhadzwa nga Minisṱa wa Pfunzo dza Mutheo.
Zwi kha ḓi vha khombekhombe kha muthu muṅwe na muṅwe u ambara masiki wa tshifhaṱuwo une wa dzula wo vala ningo dzavho na mulomo tshifhinga tshoṱhe musi vhe fhethu ha nnyi na nnyi.
Vhaṋe na vhalangi vha zwifhaṱo zwa nnyi na nnyi, senthara, mavhengele, dzikhefi, thekhisi na mabasi vhoṱhe vha na vhuḓifhinduleli ha u vhona uri vhathu vha re ngomu zwifhaṱoni zwavho kana ngomu kha zwiendedzi zwavho vho ambara masiki.
Vha tea u dovha hafhu vha vhona uri hu khou vha na maga o teaho a u sia tshikhala vhukati ha vhathu nahone maga ayo a khou tevhedzwa.
Ndi zwa ndeme u humbula uri ndi mulandu u wanala hu na vharengi kana vhashumi vha tshivhalo tshi fhiraho itsho tsha nṱhesa tsho tendelwaho ngomu ha zwifhaṱo izwi.
Zwenezwi musi ri tshi khou leludza nyiledzo idzi, ri tea u humbula uri zwiwo zwa u kavhiwa zwi kha ḓi vha nṱha nahone ri tea u bvela phanḓa na u vha na ṱhogomelo.
Sa zwe ra ḓi dzulela u amba, tshihali tshashu tshine tsha shumesa kha nndwa ya u lwa na COVID-19 ndi mbekanyamushumo ya muhaelo i bvelelaho nahone i pfeseseaho.
Vhegeni dzi si gathi dzo fhelaho, fulo ḽashu ḽa muhaelo ḽo vha na mvelaphanḓa khulwane.
Zwazwino ri khou ṋetshedza khaelo dzi fhiraho 240 000 ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe ḽa vhege.
Ṅwedzi wo fhelaho, hetshi tshivhalo tsho vha tshi tshi swika khaelo dza 100 000 nga ḓuvha kha vhege.
Ngauralo, u swika zwino ro no ṋetshedza khaelo dzi fhiraho 6.3 miḽioni, lune vhadzulapo vhashu vha linganaho 10% vha vha uri vho no wana phimamushonga dzavho.
Hezwi zwo konadzea nga tshumisano yavhuḓi vhukati ha muvhuso na sekhithara ya phuraivethe khathihi na nga thikhedzo ine ya vha hone kha vhaṅwe vhashumisani vha zwa matshilisano.
Kha dzivhege dzi ḓaho, ri ḓo engedza zwihulwane tshikalo tsha muhaelo.
Ri khou engedza tshivhalo tsha vhupo ha muhaelo khathihi na u khwiṋifhadza sisiṱeme ya u ḓiṅwalisela u haelwa.
Ri ḓo dovha hafhu ra engedza kushumele kwashu kha zwa muhaelo uri hu haelwe na nga maḓuvha a mafhelo a vhege.
Zwazwino ri vho ḓo tendela vhathu vha miṅwaha ya vhukati ha 18 na 34 uri vha haelwe u bva nga ḽa u thoma ḽa Khubvumedzi 2021.
Hezwi zwi ḓo vha u ḓadzisa nga nṱha zwigwada zwa vhathu vha miṅwaha ine yo tea zwazwino, vhane vha vha vhathu vhoṱhe vha miṅwaha i re nṱha ha 35.
Zwazwino ri khou kona u tendela vhathu uri vha swike hune vha ḓivhonadza kha vhupo ha muhaelo naho vha si na ndangano ye vha ita uri vha kone u ḓiṅwalisa khathihi na u haelwa.
Heyi nyengedzedzo khulwane ngaurali kha tshikalo tsha muhaelo i khou itiswa nga mulandu wa khwiṋifhadzo ine ya vha hone kha nḓisedzo ya khaelo.
Kha tshifhinga tsha miṅwedzi mivhili u ya kha miraru i ḓaho, ro dzudzanyelwa u wana phimamushonga dziṅwe dza u ḓadzisa dza Pfizer na dza Johnson & Johnson dzi linganaho 31 miḽioni.
Hedzi nḓila dza nḓisedzo dzi amba uri hu ḓo vha na phimamushonga dzo eḓanaho kha uno ṅwaha woṱhe.
Ro no ita mvelaphanḓa khulwanesa kha u tandulula khaedu dzine ra khou ṱangana nadzo sa shango na dzhango kha zwa tswikelelo ya khaelo.
Nga mulandu wa nyambedzano dzashu na vha dzikhamphani dza zwa mishonga khathihi na mivhuso ya mashango o bvelaho phanḓa, shango ḽashu khathihi na dzhango ḽashu zwo kona u wana khaelo nahone ḽi khou kona u maga khaelo fhano kha dzhango ḽashu.
Aspen ine ya wanala ngei kha ḓorobo ya Gqeberha i ḓo thoma u maga khaelo hu tshi itelwa fhedzi dzhango ḽa Afrika u bva nga ṅwedzi wa Tshimedzi.
Vhege dzi si gathi dzo fhelaho Dzangano ḽa Mutakalo ḽa Ḽifhasi ḽo nanga Afrika Tshipembe sa yone senthara ya u magwa ha khaelo.
Maḓuvha a si gathi o fhelaho, Tshiimiswa tsha Biovac tshine tsha wanala fhala kha ḓorobo ya Kapa Vhukovhela tsho tholwa uri tshi vhe tshone tshine tsha ḓo maga khaelo dza Pfizer-BioNTech COVID-19 dzine dza ḓo kona u kovhanywa vhukati ha mashango a Afrika.
Naho hu na nḓisedzo ya khaelo yo eḓanaho kha tshifhinga tshipfufhi, ri tea u vhona uri nḓisedzo heyi i khou itwa nga tshifhinga nahone hu si na u khakhisea.
Zwi dovha hafhu zwa vha zwa ndeme u sala murahu zwa u tutuwa ha dziṅwe tshaka ntswa dza vairasi khathihi na u wana tswikelelo ya khaelo dza tshifhinga tshi ḓaho dzine dza kona u shuma kha tshaka hedzi ntswa.
Ndi khou ṱuṱuwedza MaAfrika Tshipembe vhoṱhe uri vha ḓiṅwalisele muhaelo nga u ṱavhanya zwenezwo musi tshifhinga tshavho tshi tshi swika, hu nga vha nga kha inthanethe, nga kha WhatsApp kana nga kha USSD (khoudu ya tshumelo ya tshihaḓu), kana nga u tou founa kha nomboro i sa badelwi ya 0800 029 999.
MaAfrika Tshipembe vha hashu,
Vhege mbili dzo fhelaho, vunḓu ḽa KwaZulu-Natal na ḽa Gauteng o swika he a ṱangana na zwiito zwa dzikhakhathi dzi itwaho nga khole nahone dzo tou dzudzanywaho hu tshi itelwa u bveledza nyimele ya tshayavhudziki.
Hezwi zwo ita uri hu vhe na u lovha ha vhathu vha linganaho 300, u hombokwa ha mavhengele, vhuvheathundu na mamaga, u tshinyadzwa ha themamveledziso dza ndeme khathihi na u khakhiswa ha ikonomi ya shango.
Ri kha ḓi vha kati na u ṱanganyela tshinyalelo yo vhangwaho nga khakhathi idzi, khathihi na u lingedza u ṱanganedza tshinyalelo ye ya vha hone nga mulandu wa khakhathi idzi.
Ndi khou amba nga ha matshilo e a kaṱudzwa tshifhinga tshi sa athu u swika, khathihi na miṱa ye ya xelelwa nga vhafunwa vhayo.
Ndi dovha hafhu nda amba nga ha vhaṋe vha mabindu vhe nga ḓuvha ḽithihi vha lozwa zwoṱhe zwe zwa vha dzhiela miṅwaha minzhi uri vha zwi kuvhanganye.
Khathihi na vhomme na vhokhotsi vhe vha fhelelwa nga mishumo yavho musi fhethu ha vhuvheathundu vhu tshi fhiswa, vhane zwazwino vha khou pfa vho hanganea uri vha khou ḓa u unḓa hani vhana vhavho.
Ri na mushumo wa u tikedza avho vhe vha kwamea nga hedzi khakhathi khathihi na u vhona uri a dzi tsha ḓo dovha hafhu dza vha hone.
U itela u vhona uri hu khou vha na mulalo na vhudziki, nga maanḓa ngei KwaZulu-Natal na Gauteng, ro engedza tshivhalo tsha miraḓo ya SAPS na ya SANDF.
Ro ita uri hu vhe na u rumelwa uhu ha miraḓo iyi kha vhupo vhune ha dzhiiwa sa tshivhilelani khathihi na kha themamveledziso dza ndeme dza zwa ikonomi na dza muvhuso, senthara dza mavhengele, vhuvheathundu na mamagani.
Vha mmbi dza tsireledzo na vhone vha na vhuḓifhinduleli ha u ita uri nḓila dza ndeme dza nḓisedzo ya tshumelo ya thundu dzi khou dzula dzo vulea khathihi na u tsireledza zwa u endedzwa ha thundu.
Nga kha haya maga, ro kona u vhuedzedza vhudziki kha vhupo ho kwameaho khathihi na u ita uri vhuimangalavha, netiweke dza u endedzwa ha thundu nga zwiporo khathihi na vhuendi ha badani zwi kone u shuma hafhu nga nḓila yo fhelelaho.
Ṱhoḓisiso nga ha khakhathi idzi khathihi na avho vhane vha vha murahu ha zwiito zwenezwi, dzine dza khou rangwa phanḓa nga zwigwada zwo khetheaho zwa khombetshedzo ya mulayo, hu na muhumbulo wa u fara vhathu avho nga u ṱavhanya khathihi na u vha sengisa nga tshihaḓu, dzi khou bvela phanḓa.
Ho tewa maga o khetheaho a u langa tshivhalo tshihulwane tsha vhahumbulelwa vhe vha farelwa vhutshinyi vhu elanaho na zwiito zwa dzikhakhathi.
Vha SAPS vho thoma u shumisa Pulane dza Vhupholisa ha Tshitshavha kha vhupo ho fhambanaho u mona na shango dze dza dzhenisa zwitshavha kha u thivhela zwiṅwe zwiwo hafhu.
Ndi khou tama u tou zwi bula zwi khagala uri hu ḓo vha na vhudziki khathihi na u tevhedza milayo.
Hu ḓo vha na huṅwe u farwa ha vhathu hafhu, nga maanḓa avho vhe vha bva na mihumbulo, u dzudzanya na u ita hezwi zwiito zwe zwa ita uri hu vhe na tshinyalelo nngafha khathihi na u lozwea ha matshilo.
Naho hu na uri ho no vha na vhudziki kha vhupo uvhu, masiandaitwa a khakhathi hedzi khathihi na u tshinyadzwa ha zwithu a khou bvela phanḓa na u pfala vhukati ha miṱa, vhashumi na mabindu.
Zwazwino ri khou dzhia vhukando ho khwaṱhaho u itela u tsireledza mishumo ya vhathu vha dzimiḽioni vhe vha khakhiswa nga dwadze iḽi khathihi na dzikhakhathi.
Madekwana ano ri khou ḓivhadza maga o fhambanaho a u tikedza mvusuludzo ya ikonomi khathihi na u ṋetshedza thikhedzo kha vhashai hu tshi katelwa na avho vho salaho vha songo tsireledzea nga mulandu wa maga e ra kombetshedzea u a vhea u itela u lwa na COVID-19.
U itela u tikedza avho vhane vha si vhe na nḓila na nthihi ya u ḓitshidza, ri khou dovha hafhu ra vhuedzedza Mundende wa Phalalo ya Tshitshavha kha Tsikeledzo u itela u ṋetshedza thuso ya nga ṅwedzi ya masheleni a linganaho R350 u vhuya u swikela mafheloni a ṅwedzi wa Ṱhafamuhwe 2022.
Hezwi zwo itwa uri zwi konadzee nga khwiṋifhadzo ṱhukhu ye ra i vhona kha u khuvhanganyo yashu ya mbuelo.
Ri khou engedza tshivhalo tsha vhathu vhane vho tewa nga haya magavhelo nga u tendela vhaṋetshedzi vha tshumelo dza ndondolo vhane vha si vhe na mishumo vhane zwazwino vha wana Magavhelo a Thusedzo ya Vhana uri na vhone vha ite khumbelo.
Zwidodombedzwa nga ha u vhuedzedzwa ha magavhelo aya, hu tshi katelwa na maitele a u ita khumbelo, zwi ḓo ḓivhadzwa hu si kale.
Hezwi zwi ḓo vha u engedza kha sisiṱeme yashu ya tsireledzo kha zwa matshilisano ine ya vha hone zwazwino, ine ya vha iṅwe ya mvelaphanḓa khulwanesa ya demokirasi yashu.
U ḓadzisa kha thuso ya zwiḽiwa ine ya khou ṋetshedzwa nga vha Muhasho wa Mveledziso ya Tshitshavha, muvhuso u khou shela mulenzhe nga masheleni a linganaho R400 miḽioni kha Tshikwama tsha Thusedzo ya Vhathu kha Zwiwo tshe tsha thomiwa nga vha Tshikwama tsha Vhupfumedzani u itela u thusa kha ṱhoḓea dza nga misi dza zwitshavha zwo kwameaho.
Ri khou dovha hafhu ra thoma u shumisa maga a u thusa mabindu uri a kone u fhaṱululwa.
Ṱhoḓea dza zwenezwo dza nga misi ndi u vhona uri mabindu ayo e a tshinyadzwa kana u hombokwa a khou kona hafhu u dovha a fhaṱululwa nga huswa khathihi na u vulwa nga u ṱavhanya.
Ri tou vha ḽiṅwe ḽa mashango a si gathi ḽifhasini ane a vha na ndindakhombo ya muvhuso i ḓivhiwaho sa SASRIA, ine ya ṋetshedza tsireledzo kha zwiwo zwa khakhathi dza vhadzulapo, migwalabo, mvutshelano na vilili.
Mabindu ane a sa vhe na ndindakhombo na one a ḓo katelwa kha ndindakhombo ya SASRIA.
SASRIA yo ḓiimisela u ita mbadelo dza mbilo dzoṱhe dzo teaho nga u ṱavhanya nahone i khou shumisana na vha ndindakhombo dza phuraivethe u itela u vhona uri tsenguluso dzi khou khunyeledzwa hu si na tshilengo.
Muvhuso u ḓo vhona uri SASRIA i khou ita zwoṱhe zwine ya tea u ita nahone u ḓo ṋetshedza thikhedzo ifhio na ifhio yo teaho kha zwenezwi.
Fhedziha, zwiṅwe ndi zwauri maṅwe mabindu e na one a vha zwipondwa zwa khakhathi idzi a nga vha o vha a si na ndindakhombo.
Hezwi zwi katela vhunzhi ha mabindu maṱuku na a vhukati, ane a nga vha o dzudzanyeaho kana a songo dzudzanyeaho.
Vhunzhi ha aya mabindu o xelelwa nga zwithu zwoṱhe nahone ha nga tsha ḓo dovha a kona u fhaṱululwa nga one aṋe.
A ri nga ḓo swika hune ra a furalela nga hetshino tshifhinga tshine a vha na ṱhoḓea khulwane ngaurali.
Ngauralo ri khou shuma ro livha kha u swikisa thikhedzo na kha mabindu ane a si vhe na ndindakhombo e a kwamea nga khakhathi idzi.
Muvhuso u ḓo vhetshela thungo masheleni o tou tetshelwaho zwenezwi nahone ri ḓo ri hu si kale ra ḓivhadza maitele ane mabindu aya a ḓo tea u a shumisa musi a tshi ita khumbelo ya thikhedzo iyi.
Ri ḓo dovha hafhu ra avhelwa hafhu nga huswa maṅwe masheleni kha Mabindu Maṱuku na a Vhukati (dziSMME) ane na one o kwamea nga nḓila ine ya si vhe yavhuḓi nga dwadze iḽi nga u shumisa maitele u ṋetshedza masheleni luthihi kha mabindu hu tshi itelwa u a vusa.
Ri khou dovha hafhu ra shumisana na vha mabindu mahulwane kha u ta nḓila ine vha tea u shela ngayo mulenzhe kha thikhedzo ya dziSMME, u sika mishumo na u fhelisa nḓala na vhushai.
Vhege mbili dzo fhelaho, ro ḓivhadza uri tshikimu tsha COVID-19 TERS tshi vho ḓo ṋetshedzwa na kha idzo sekhithara dze dza vha dzo kwamea nga nyiledzo dza Ḽeveḽe ya Vhuṋa ya Tsivhudzo kha maḓuvha a 28 o fhelaho.
Tshifhinga tsha u ita khumbelo idzo dza tshifhingani tshenetsho na tshone tsho vula nahone UIF i ḓo tshimbidza zwa mbadelo dza hone nga u ṱavhanya u itela u tikedza vhashumi vhane ndi kale vha si khou wana mbuelo dzavho.
Tsha ndeme ndi tsha uri UIF i ḓo ṋetshedza thikhedzo ya mbuelo kha avho vhashumi vhoṱhe vhe vha fhelelwa nga mishumo nga mulandu wa khakhathi dza zwenezwino.
Hezwi zwi ḓo ita uri mishumo i tsireledzee khathihi na uri vhashumi vha nga kona u bvela phanḓa na u wana mbuelo dzavho zwenezwo musi mabindu ayo a tshi khou dzhia tshifhinga u a fhaṱulula.
Naho hu na uri tshikimu itshi tsha TERS tsho no ḓi ṋetshedza thikhedzo ya ndeme kha sekhithara nnzhi dze dza vha dzi tshi khou kundelwa u shuma, hu kha ḓi vha na ṱhoḓea ya u ṋetshedza thikhedzo iyi u ya phanḓa u itela u thusa mabindu uri a kone u vuwa.
Ngauralo ri khou engedza Magavhelo a Muthelo wa Mishumo lwa tshifhinga tshi linganaho miṅwedzi miṋa u itela u katela mushumi muṅwe na muṅwe ane a hola masheleni ane a vha fhasi ha R6 500 khathihi na u engedza magavhelo aya uri a vhe R750 nga ṅwedzi.
Hezwi zwi ḓo ṱuṱuwedza vhatholi uri vha thole vhashumi nahone vha si vha pandele vhashumi vhane vhane vha vha hone, nga maanḓa avho vhane vha vha kha sekhithara dza zwa vhuvhambadzi na dza vhuḓimvumvusi dzine dza vha dzone dze dza kwamea nga nḓila ine ya si vhe yavhuḓi.
Ri ḓo dovha hafhu ra fhirisela phanḓa mbadelo dza muthelo wa PAYE lwa tshifhinga tshi linganaho miṅwedzi miraru u itela uri mabindu a kone u vha na maṅwe masheleni a u ḓadzisa, hune ha ḓo vha na u fhiriselwa phanḓa ha 30% ya PAYE kha vhatholi vhane vha vha na mbuelo i re fhasi ha masheleni a linganaho R100 miḽioni.
Mbadelo ya mithelo ya zwibveledzwa i badelwaho nga sekhithara ya zwaa mahalwa i vho ḓo imiswa lwa tshifhinga tshi linganaho miṅweddzi miraru, u itela u fhungudza vhuleme kha sekhithara zwenezwo musi i tshi khou vuwa.
Uhu u dzhenelela hu khou itelwa u engedza thikhedzo u ya nga hune zwa nga konadzea ngaho kha vhathu na mabindu ane a khou ṱoḓa thikhedzo, hu si na u khakhisa vhudziki kha masheleni a muvhuso.
A hu na shango ḽine ḽa nga lavhelela uri ikonomi yaḽo i aluwe, kana u dzula nga mulalo na vhudziki musi vhunzhi ha vhadzulapo vhaḽo vha tshi nyefulwa, vhe na nḓala nahone vha tshi khethululwa.
Masiandaitwa a zwiwo zwa zwenezwino kha ikonomi yashu o ita uri zwa u thoma u shumiswa ha ERRP dzashu zwi vhonale zwo no vha zwa ndeme vhukuma.
Ri khou shumisana zwavhuḓi na vhashumisani vhashu kha zwa matshilisano kha maga maṅwe ane ra tea u a dzhia u itela u lwa na vhushai, u engedza luvhilo lwa u ḓisa tshanduko, u ṱuṱuwedza nyaluwo i katelaho vhoṱhe khathihi na u sika mishumo.
Hu si kale ri ḓo ita dziṅwe nḓivhadzo nga ha fhungo iḽi.
MaAfrika Tshipembe vha hashu,
Masiandaitwa a khakhathi dza zwenezwino kha fulufhelo ḽa vhabindudzi a tou vha mishushedzo mihulwane kha mbuedzedzo ya ikonomi yashu.
Ri khou dzhia maga a u khwaṱhisa mashumele na vhuḓiimiseli ha mmbi dzashu dza vhutsireledzi u itela u thivhela zwiṅwe zwiito zwi fanaho na zwenezwi tshifhingani tshi ḓaho.
Hezwi zwi katela u fhindula nga u ṱavhanya nahone nga nḓila yo fhelelaho kha mivhigo ine ra khou i wana zwazwino ya zwiito zwa u kombetshedza vhathu u badela masheleni zwi songo tea nga zwigwada zwa magevhenga zwenezwo musi mabindu a tshi thoma u vusuluswa, nga maanḓa ngei KwaZulu-Natal.
Muthu muṅwe na muṅwe ane a shushedza kana u ḓidzhenisa kha zwiito zwa dzikhakhathi u ḓo livhana na masiandaitwa.
Naho ri tshi khou ṱanganedza uri u fhindula hashu kha zwiito izwi ho vha hu tshi khou lenga, mmbi dzashu dza zwa vhutsireledzi dzo sumbedza uri dzi na vhukoni ha u vhona uri hu na mulalo na vhudziki.
Zwa ndeme vhukuma, ndi zwauri MaAfrika Tshipembe vho sumbedza ḽifhasi uri ro ḓiimisela kha muvhuso wa demokirasi, uri ri lwa na zwiito zwa dzikhakhathi na vhugevhenga nahone ri ḓo ima ra lwa na muthu muṅwe na muṅwe ane a lingedza u vhilinganya shango ḽashu.
Ri ḓitika nga maanḓa nga Ndayotewa yashu, kha tsireledzo ine ya ri ṋea yone ya pfanelo na mbofholowo dzashu na kha tshitshavha tshashu tshi re khagala nahone tsha demokirasi.
Muvhuso washu wa demokirasi wo ima wo khwaṱha.
Musi ri tshi khou thoma u fhaṱulula shango ḽashu u bva kha masiandaitwa a hedzi khakhathi na u bva kha masiandaitwa a heḽi dwadze, kha ri ite zwine ndayotewa yashu ya khou lavhelela uri ri ite zwone.
Ri tea u bvela phanḓa na u fhelisa phambano dza tshifhinga tsho fhelaho ra fhedza nga u bveledza tshitshavha tsho ḓitikaho kha maitele a demokirasi, vhulamukanyi na pfanelo dza vhathu.
Mutheo wa demokirasi yashu wo ḓitika nga ndavhelelo dza vhathu vhone vhaṋe.
U itela u khwaṱhisa demokirasi yashu, ri khou lavhelelwa uri ri khwiṋifhadze matshilo a vhadzulapo vhoṱhe khathihi na u bvisela khagala vhukoni ha muthu muṅwe na muṅwe.
Ndi mushumo washu roṱhe sa MaAfrika Tshipembe wa uri ri shumisane u itela u fhaṱa Afrika Tshipembe ḽo faranaho nahone ḽa demokirasi ḽine ḽa kona u dzhia vhuimo haḽo ho teaho sa shango ḽo ḓiimisaho nga ḽoṱhe vhukati ha dzitshaka nnzhi.
Kha ri farisane roṱhe ri bvele phanḓa na u fhaṱa Afrika Tshipembe ḽe ra ḽi lavhelela naho hu na khaedu nnzhi dze ra livhana nadzo.
Mudzimu tsireledza vhathu vhashu.
Nkosi Sikelel' iAfrika.
Morena boloka setjhaba sa heso.
Mudzimu fhaṱutshedza Afrika Tshipembe.
God seën Suid-Afrika.
Xikwembu katekisa Afrika-Dzonga.
Ndi a livhuwa.
