MaAfrika-Dzonga varikwerhu,
Ku vile nkarhinyana kusukela loko hi khome nhlengeletano ya xindyangu.
Loko ndzi vulavula na n’wina rohetelela, tin’hweti timbirhi leti nga hundza kwatsa, Afrika-Dzonga a yi ri eku hlakarheleni eka gandlati ra vumbirhi ra mitluletavuvabyi ya khoronavhayirasi.
Endzhakukaswona, nhlayo ya mitluletavuvabyi ya siku na siku yintshwa hi tshamisekile eka levhele ya le hansi hi ku fananisa, naswona hi vekile tiko eka Levhele ya Vulemukisi ya Khoronavhayirasi ya 1.
Loko ha ha ya emahlweni ku hlohlotela vurhonwana, tilevhele ta le hansi ta ntluletano ti hi pfumelele ku olovisa swipimelo hi mayelana na sayizi ya tinhlengeletano.
Kambe sweswi endzhaku ka tin’hweti to talanyana ta ntluletano wa le hansi, nhlayo ya mitluletavuvabyi yi sungurile ku tlakuka hi ku hatlisa eka swiphemu swo talanyana swa tiko.
Hi vonile ku ntlakuko lowu phikelelaka eka mune wa mavhiki lama nga hundza.
Eka nkombo wa masiku lama nga hundza, hi vonile nhlayoxikarhi ya 3 745 ya mitluletavuvabyi yintshwa ya siku na siku.
Lowu i ntlakuko wa 31 wa tiphesente eka vhiki leri nga hundza, na ntlakuko wa 66 wa tiphesente eka vhiki ra le mahlweni ka rero.
Nhlayo ya swikambelo swa COVID-19 leswi swi kombeke ku va na yona yi mbirhihatile hi kutlurisa eka n’hweti leyi nga hundza kusuka kwalomu ka 4% kufika eka kutlula 11% hambiloko hi engeterile ku kamberiwa etikweni hinkwaro.
Hi tsundzuxiwa leswaku mpimo wa ku va na yona wa kutlula 5% i xivangelo xo vilerisa.
Swifundzakulu swa Free State, Kapa-N’walungu, N’walungu-Vupeladyambu na Gauteng swi fikile mpimohansi wa gandlati ra vunharhu ra mitluletavuvabyi.
Swi ngo va ntsena mhaka ya nkarhi loko tiko, hinkwaro ka rona ri nga si nghena eka gandlati ra vunharhu.
Hi ku ya hi vativinkulu va ka hina va rihanyo, ntlakuko lowu wa ha ku vaka kona eka mitluletavuvabyi yintshwa wu hikwalaho ka nhlayo leyi tlakukaka ya tinhlengeletano ta vanhu lava vanhu va nga landzeleriki milawu ya rihanyo ya nkoka swonghasi.
Milawu leyi yi katsa ku ambariwa ka swipfalaxikandza, ku siya mpfhuka exikarhi ka vanhu, ku tiyisisa leswaku ku na nkhuluko wo ringanela wa moya na mpimo eka nhlayo ya vanhu lava yaka eka tinhlengeletano.
Tindhawu tin’wana ta ntluletano lowu tlakukeke i mikosi na leswi va swi vitanaka tiphati ta ‘le ndzhaku ka mihloti’ xikan’we na tikampa na migingiriko ya swa mitlangu exikolweni.
Hikuva mipimo ya ntluletavuvabyi a yi ri ehansi ku ringana nkarhinyana na hikuva hinkwerhu hi le ku xanisiweni hi nkarhalo wa ntungukulu lowu, hi khomiwile hi rinyadzo.
Hi tshamile hi nga vambangi ngoma hi mayelana na ku ambala swipfalaxikandza swa hina nkarhi hinkwawo, a hi nga papalati tindhawu leti nga tala mitshungu, naswona a hi ri eku tikatseni na vanhu vo tala.
Hikokwalaho, mitluletavuvabyi yi le ku tlakukeni nakambe.
Ntlakuko eka timhangu ta siku na siku ti hikwalaho ka ndlela yo fana tanihilaha yi endleke hakona emasungulweni ya magandlati mambirhi ya nkarhi lowu nga hundza.
Hi vonile ematikweni man’wana switandzhaku swo hlomula mbilu swa ku pfumelela xitsongwatsongwana lexi xi hangalaka xi nga voniwi.
Hikokwalaho Komiti yo Tsundzuxa ya Vaholobye hi COVID-19 yi bumabumerile leswaku tiko ri simeka hi ku hatlisa swipimelo swo yisa emahlweni ku hunguta ntlakuko eka mitluletavuvabyi.
Yi simeka xibumabumelo eka ntlakuko lowu phikelela eka timhangu tintshwa eka 14 wa masiku lama nga hundza, ku amukeriwa exibedhlele loku tlakukeke eka kwalomu ka swifundzakulu hinkwaswo na ntlakuko eka nhlayo ya swikambelo swa COVID leswi swi kombaka ku va na yona.
Swipimelo swo yisa emahlweni swi fanerile ku tiyisisa leswaku miako ya rihanyo yi nga taleriwi na leswaku vutomi lebyi byi nga ponisiwa byi nga lahleki.
Ku hlwerisa ku hangalaka ka xitsongwatsongwana lexi i swa nkoka ngopfungopfu sweswi ku hi pfumelela vanhu vo tala ku sawutisiwa gandlati ra vunharhu ri nga si fika emaninginingini ya rona.
Swibumabumelo leswi swi kaneriwile hi Khansele yo Lerisa ya Khoronavhayirasi ya Rixaka naswona, emasungulweni ya namuntlha, Tiphurimiya, timeyara na varhangeri va ndhavuko lava nga eka Khansele yo Kondletela ya Phuresidente.
Hikokwalaho hi ku ya hi mikanelo leyi, Khabinete yi tekile xiboho leswaku tiko ri vekiwa eka Levhele ya Vulemukisi leyi Fambelanisiweke ya 2 leyi sungulaka ku tirha kusukela mundzuku.
Leswi swi vula leswaku:
- Tiawara ta xinawana xa ndhawu xa nkarhi wa ku va ekaya ti ta sungula hi 11 nimadyambu kutani ti hela hi 4 nimixo.
- Miako leyi nga riki ya nkoka swonghasi kufana na tikhefi ta swakudya, tibara na tisenthara ta vutiolori ti dinga ku pfala hi 10 nimadyambu. Leswi swi ta pfumelela vatirhi na vaseketeri va bindzu ku teka rendzo ku ya ekaya ku nga si fika xinawana xa ndhawu xa nkarhi wa ku va ekaya.
- Tinhlengelatano hinkwato ti tsongahatiwile kufika eka 100 ra vanhu endzeni ka miako na 250 wa vanhu ehandle ka miako.
Laha ndhawu yi nga yitsongo kutlula mpimo ku rhurhela tinhlayo leti ku ri na ku siyiwa ka mpfhuka exikarhi ka vanhu lowu faneleke, kutani ku nga vi kutlula 50% ta vundzeni bya ndhawu ti nga ha tirhisiwaka.
Leswi swi katsa vukorhokeri bya swa vukhongeri, swiendleko swa tipolitiki na tinhlengeletano ta vanhu, xikan’we na tikhefi ta swakudya, tibara, tithavheni na tindhawu to fana na tona.
Magoza ya nkoka yo talanyana ya tshama ya ha tirha.
Swi tshama swa ha boha eka munhu un’wana na un’wana ku ambala xipfalaxikandza lexi xi funengetaka nhompfu na nomu hi mikarhi hinkwayo loko u ri endhawini ya mani na mani.
I nandzu wa vugevenga ku nga endli tano.
Vini na vafambisi va miako ya mani na mani, tisenthara, mavhengele, tikhefi ta swakudya, mathekisi na mabazi, hinkwavo va na vutihlamuleri bya ku tiyisisa leswaku vanhu lava nga eka miako ya vona kumbe eka swipandzamananga swa vona va ambala swipfalaxikandza, na leswaku magoza yo siya mpfhuka exikarhi ka vanhu lama faneleke ya endliwa.
Loko u kamberiwa ku kumeke u ri na COVID-19, u boheka ku tiveka wexe ekaya ku ringana 10 ra masiku kusuka loko u khomiwile ro sungula hi swikombeto.
Loko hlanganile na munhu loyi a nga na COVID-19, na wena u boheka ku tihlambula ku ringana khume ra masiku endzhaku ka ku va eka xiyimo xolexo, hambiloko u nga kombi swikombeto swihi kumbe swihi.
Ku tiva na ku hambanisa ku hlangana hinkwako ka munhu loyi a nga mhangu leyi nga na swikombeto i ndlela ya hina ya kahle swinene ku sivela xitsongwatsongwana lexi eka ku hangalaka ku ya emahlweni, naswona hikokwalaho i swa nkoka swinene leswaku hinkwerhu hi landzelela milawu ya ku tiveka wexe na nhlambulo.
Mikosi yi tshama ya ha pimeriwile eka ku nga tluli 100 ra vanhu, naswona, tanihi le kusunguleni, mirindzelo, tinhlengeletano ta le ndzhaku ka nkosi na tinhlengeletano ta ‘le ndzhaku ka mihloti’ a ti pfumeleriwi.
Loko tiko ri ri karhi ri ya eka gandlati ra vunharhu ra mitluletavuvabyi, a hi si swi tiva hilaha gandlati leri ri nga tikisaka hakona kumbe leswaku i nkarhi wo leha kufika kwihi ri nga ta wu teka.
Hi ku ya hi van’watisayense lava va tsundzuxaka mfumo, ntikiso wa gandlati lera vunharhu wu ta lawuriwa swinene hi mpimo wa ku hlangana ka un’wana na un’wana wa hina na vanhu van’wana.
Leswi swi vula leswaku un’wana na un’wana wa hina u dinga ku ehleketa hi mayelana na vanhu hinkwavo lava hi hlanganaka na vona siku rin’wana na rin’wana na ku endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka ku hunguta ku hlangana koloko.
Mikarhi yin’wana a swi papalateki ku hlangana na vanhu van’wana, ko tanihi le ntirhweni kumbe loko u ri emavhengeleni kumbe eka xifambo xa mani na mani.
Eka swiyimo swoleswo, i swa nkoka leswaku hi landzelela hi ku hetiseka milawu ya rihanyo hinkwayo hi ku ambala xipfalaxikandza, ku siya mpfhuka wa hina kusuka eka van’wana na ku tiyisisa leswaku ku na nkhuluko wa kahle wa moya.
Kambe kwihi na kwihi laha swi kotekaka, hi fanele ku hunguta ku hlangana ka hina hi nkarhi lowu.
Swoleswo swi nga ha vula ku tlherisela endzhaku mitirho ya ku hlangana ka vanhu, ku papalata tindhawu ta mani na mani na ku nga teki rendzo handlekaloko swi fanerile hakunene.
Tinhlengeletano hi tona swihlovo leswikulukumba kutlula hinkwaswo swa ntluletano, ku nga va micato, mikosi, mikhuvu, vukorhokeri bya swa vukhongeri, tinhlengeletano ta tipolitiki kumbe tinhlengeletano ntsenantsena ta vandyangu na vanghana.
Hi boheka ku tsundzuka leswaku xitsongwatsongwana lexi a xi fambi kusuka eka ndhawu kuya eka ndhawu hi xoxe, xi tshembela eka ku fambafamba ka vanhu.
Loko hi teka tendzo switsongo, xitsongwatsongwana xi hangalaka switsongo.
I swa nkoka ngopfungopfu ku papalata tindhawu ta le ndzeni ka miako, tanihileswi khoronavhayirasi yi hangalakaka hi le moyeni loko munhu a vulavula, a khohlola kumbe a entshemula.
Loko u dinga ku hlangana na munhu un’wana, ku katsa na xaka ra wena, swi hlayisekile swinene ku endla tano ehandle ka muako eka ndhawu leyi nga na nkhuluko wa kahle wa moya.
Lava va nga enxungetweni swinene, ku katsa na vadyuhari na lava nga na mavabyimfambisana va fanele ku tikhoma hi vurhonwana naswona va fanele ku hunguta ku hlangana ka vona swinene hilaha swi kotekaka hakona.
Loko un’wana na un’wana wa hina a endla matshalatshala lama sweswi, hi ta pfuna ku hunguta tinhlayo ta mitluletavuvabyi.
Hi ta hunguta ntshikelelo eka swibedhlele swa ka hina, naswona, hi ku endla tano, hi ta ponisa vutomi byo tala.
Tanihiloko ha ha ya emahlweni hi kongomisa eka ku hunguta ntluletano wa xitsongwatsongwana hikwalaho ka matikhomelo ya hina, hi sungurile nongonoko wa nsawutiso wa xitshungu lowukulukumba kutlula hinkwayo eka matimu ya tiko ra ka hina.
Mavhiki mambirhi lama nga hundza. Hi sungule xiphemu xa vumbirhi xa nongonoko wa nsawutiso lowu pakanisaka ndzingano wa vatirhi va ka hina va nhlayiso wa swa rihanyo lava va nga sawutisiwangiki hi nkarhi wa xiphemu lexo sungula na hinkwavo lava nga etikweni lava va nga na kutlula 60 wa malembe hi vukhale.
Leswi swi landzela xiphemu xo sungula xa nongonoko lowu, laha kwalomu ka 480 000 wa vatirhi va nhlayiso wa swa rihanyo va sawutisiweke.
Kutlula 67 wa tiphesente ta vatirhi va nhlayiso wa swa rihanyo va sawutisiwile.
Vatirhi lava nhlayiso wa swa rihanyo va kume xisawutisi xa Johnson & Johnson, lexi xi lavaka ntsena mpimamurhi wun’we.
Kusukela loko vumbhoni byi komba leswaku vadyuhari va le nxungetweni lowukulukumba wa vuvabyi wa COVID-19 byo tikisa na rifu, hi rhangisile emahlweni vadyuhari eka xiphemu lexa vumbirhi.
Eka mavhiki mambirhi lama nga hundza, kutlula 480 000 ya vanhu va kumile mpimamurhi wo sungula wa xisawutisi xa Pfizer tanihi xiphemu xa pfhumba ra nsawutiso wa vaaki.
Hikuva xisawutisi xa Pfizer xi lava mipimamurhi yimbirhi ku nyika nsawutiso wa mpimohenhla, vanhu lava va ta dinga ku kuma mpimamurhi wa vumbirhi 42 wa masiku endzhaku ka mpimamurhi wa vona lowo sungula.
Eka ntsengo hinkwawo, 960 000 ya vanhu eAfrika-Dzonga va kumile mpimamurhi wa xisawutisi wun’we.
Endzeni ka masiku mangarimangani lama taka, hi ta nyika mipimamurhi ya xisawutisi eka kutlula miliyoni yin’we ya vanhu va Afrika-Dzonga lava nga sirhelelekangiki swinene.
Swi rhulisa mbilu ku vona swifaniso swa vadyuhari lava va kuma xisawutisi xa vona, na ku hlaya switori swo tala swa tintswalo na nseketelano kusuka eka lava va endzeleka ndhawu ya nsawutiso.
Mitokoto leyinene ya hangalaso kutafika sweswi yi kombisa havumbirhi bya vutiyimiseri na moya wa xiphurofexinali wa vatirhi va ka hina va nhlayiso wa swa rihanyo, na ku tilulamisela lokukulu loku ku tiyisiseke leswaku hangalaso wu humelela.
Sisiteme ya Data ya Swisawutisi ya Xielekitironiki yi vumba longo ra nongonoko ku lawula ntsariso na avelo wa swisawutisi.
Sisiteme leyi yi hlanganisa vanhu lava va tsariseke na ndhawu ya nsawutiso ya le kusuhi na vona.
Sisiteme leyi yi kotisa xipano xa rixaka ku veka tihlo eka ntirhiso wa swisawutisi na ku rhumela swisawutisi laha swi dingiwaka kona.
Ntsariso na nsawutiso wa lava nga na kutlula 60 wa malembe hi vukhale swi le ku fambeni kahle.
Sweswi hi na timiliyoni tinharhu ta vanhu lava tsariseke eka Sisiteme ya Data ya Swisawutisi ya Xielekitironiki.
Tanihileswi leri ri nga rosungula leswaku sisiteme leyi yi tirhisiwa, swa twisiseka leswaku ku vile swiphiqonyana swa masungulo, leswi swi kanganyiseke vanhu naswona mikarhi yin’wana swi vange ku hlwela.
Nkateko wa kona, swi lulamisiwile hi ku hatlisa naswona sisiteme leyi ya cincacinciwanyana hi ndlela leyi yaka emahlweni na ku yitiyisa tanihiloko hangalaso wu ri karhi wu ya emahlweni.
Ku na mitlhontlho yin’wana leyi hi nga eku yi ololoxeni.
Ku nhlayo yo tivikana ya vadyuhari lava va hlanganeke na ku tikeriwa eku tsariseni eka Sisiteme ya Data ya swisawutisi ya Xielekitironiki.
Leswi swi hikwalaho ka mpfumaleko wa mfikelelo wa swidingo swa switirho swa ku tsarisa eka inthanete, swo tanihi khomphyutara, mfikelelo wa inthanete, selifoni kumbe ku tikeriwa hi ku landzelela swileriso hi Xinghezi.
Hi le ku tirheni ku hundza eka swiphiqo leswi, naswona pfhumba lerikulu ra ku seketela vadyuhari ku tsarisa ri sungurile.
Ku na mune wa tindlela leti u nga tsarisaka hatona ku kuma xisawutisi xa COVID-19:
- Hi ku tirhisa pulatifomo ya ntsariso leyi kumekaka eka webusayiti ya Khoronavhayirasi ya Afrika-Dzonga
- Hi ku dayila *134*832# na ku tsarisa hi ku tirhisa USSD
- Hi ku rhumela rito “REGISTER” hi ku tirhisa WhatsApp eka 0600 123 456
- Hi ku bela riqingho eka senthara ya tiqingho ya nomboro ya mahala ya rixaka eka 0800 029 999, laha munhu un’wana a nga ta ku pfuna ku tsarisa na ku hlamusela swivutiso swihi kumbe swihi hi mayelana na hangalaso wa nsawutiso
Un’wana na un’wana wa hina a nga pfuna vatswari va hina, vakokwana va hina, kumbe vadyuhari va le mugangeni wa ka hina ku tsarisa eka sisiteme na ku endla leswaku va sirheleriwa.
Hinkwaswo swa swisawutisi leswi swi pfumeleriweke ku tirhisiwa eAfrika-Dzonga swi hlayisekile naswona swi tirha kahle.
Swi kamberiwile hi vukheta eka miringeto leyikulu naswona swi landzelerile phurosese yo pasisa ya vurhonwana hi Vulawuri byo Lawula Swimakiwa swa Rihanyo bya Afrika-Dzonga na hi valawuri va rihanyo vo hlayanyana va le misaveni hinkwayo.
Xa nkoka ngopfungopfu, swi nyika nsirhelelo ehenhla ka vuvabyi byo tikisa kumbe rifu hikwalaho ka COVID-19.
Hi le ku yeni emahlweni na mikanelo na vaendli va swisawutisi van’wana ku endlela leswaku hi kota ku katsa swisawutisi swo hambanahambana eka nongonoko wa hina.
Van’wana va vaendli hi le ka phurosese ya ku lava mipasiso kusuka eka vulawuri bya ka hina bya swimakiwa swa rihanyo.
Pfhumba ra nsawutiso wa xitshungu i matshalatshala ya nhlanganelo na vatirhisani va hina hinkwavo.
Sweswi ku na kutlula 400 wa tindhawu ta nsawutiso leti nga eku tirheni etikweni hinkwaro eka hatimbirhi ta tisekitara ta mfumo na leti nga riki ta mfumo.
Tanihilaha hi vikeke hakona, hi kumile swisawutisi swo enela ku fikelela vanhu lavakulu hinkwavo etikweni, lava va nga 40 wa timiliyoni ta vanhu.
Leswi swi katsa 31 wa timiliyoni ta mipimamurhi ya xisawutisi xa Johnson & Johnson, lexi xi nga mpimamurhi wun’we, naswona lexi xi nga ta endliwa laha eAfrika-Dzonga.
Swi katsa 20 wa timiliyoni ta mipimamurhi ta xisawutisi xa Pfizer, lexi xi lavaka mipimamurhi yimbirhi ku nyika nsirhelelo wo hetiseka.
Hambiswiritano mfikiso lowu xeduriweke wa swisawutisi swa Johnson & Johnson wu hlwerile hikwalaho ka swiphiqo swo lawula leswi fambelanaka na mpfumaleko wa ku landzeleriwa ka mipimo leyi faneleke epulantini yo endla eUnited States.
Hi rindzerile leswaku swiphiqo leswi swi ololoxiwa loko xikatsa xo sungula xa swisawutisi swa Johnson & Johnson swi nga si humesiwa eka muako wa le Gqeberha eKapa-Vuhumadyambu.
Loko leswi swa ha ri ntlhontlho lowu wu khumbeke mphakelo wa swisawutisi eka matiko yo tala, naswona kungari ntsena tiko ra ka hina, hi le ku tihlanganiseni ka nkarhi hinkwawo na valawuri lava faneleke ku tiyisisa leswaku mipimamurhi ya hina yi kota ku humesiwa hi ku hatlisa hilaha swi kotekaka hakona.
Kwalomu ka 1.3 wa timiliyoni ta mipimamurhi ya Pfizer se yi hangalasiwile naswona kwalomu ka 500 000 ya nyikiwile.
Mipimamurhi ya 636,000 leyi landzelaka yi ta fika madyambu ya namuntlha hi mifikiso ya vhiki na vhiki ya vholomu leyi ringanaka kufikela ku hela ka Khotavuxika, loko hi ta kuma 2,5 wa timiliyoni ta mipimamurhi.
Vutshemberi bya hina eka xisawutisi xa Pfizer eka nkarhi wa sweswi xi khumbile rivilo leri hi kotaka ku pfula harona tindhawu ta nsawutiso.
Hikwalaho ka swihlawulekisi swa xisawutisi xa Pfizer hi lava nkhulukelano wa mphakelo wa tinhundzu na vukorhokeri wo titimela kutlurisa mpimo, ku katsiwa ka tindhawu letitsongo na tindhawu leti nga ematikoxikaya swinene swi tsongaharile.
Loko xisawutisi xa Johnson & Johnson xi basisiwa ku tirhisiwa, swi ta olova swinene ku xi nyika. I xisawutisi xa mpimamurhi wun’we naswona xi nga hlayisiwa eka xigwitsirisi xa ntolovelo.
Loko hangalaso wa hina wa swisawutisi wa ha tlakuka eka mavhiki lama taka, ndzi hlohlotela munhu un’wana na un’wana ku lehisa mbilu na ku rindzela nkarhi wa yena.
I swa nkoka leswaku hi pfumelela vatirhi va nhlayiso wa swa rihanyo na lava va nga ehenhla ka malembe ya 60 hi vukhale ku rhanga va sawutisiwa, tanihileswi va nga enxungetweni lowukulu wa vuvabyi byo tikisa kumbe ku amukeriwa exibedhlele.
Eka nkarhi wa sweswo, ko va tsena mitlawa leyimbirhi yi fikelelaka ku kuma nsawutiso kufikela loko mitlawa leya xirhangana leyi landzelaka yi tivisiwa.
Ndzi ta tsakela ku khensa vatirhisani va hina va vaaki, ku katsa na sekitara leyi nga riki ya mfumo, vatirhi, mihlangano ya le migangeni, mitlawa ya swa vukhongeri na varhangeri va ndhavuko, eka ku ta na tindlela ta maendlelo lamantshwa ku seketela pfhumba leri.
Tanihi tikokulu ra Afrika hi le ku yeni emahlweni na matshalatshala ku ndlandlamukisa vuswikoti bya hina byo endla swisawutisi hi xikongomelo xa ku tienerisa hi vuhumesi bya swisawutisi.
Nakambe hi xiphemu xa matshalatshala ya misava hinkwayo ku tiyisisa leswaku matiko hinkwawo ya na mfikelelo wa swisawutisi swo ringanela tanihi mhaka ya xihatla.
Hi le ku yeni emahlweni hi hlohlotela matiko hinkwawo ku seketela ndzhulelo wa ntwanano wa TRIPS eka Nhlangano wa Mabindzu ya Misava ku endlela leswaku swisawutisi swa COVID-19 na vutshunguri swi humesiwa hi xikalo lexikulukumba, hi ndhurho wa le hansi na hi rivilo ro hatlisa.
Tanihiloko angulo wa hina eka ntungukulu wu lawuriwile hi hinkwerhu ka hina hi ku tirhisana, hangalaso wa swisawutisi wu lava matshalatshala ya rixaka hinkwaro ku humelela.
Eka nkarhi wa sweswi, xirhanganakulu xa hina i ku tlakusa pfhumba ra hina ra nsawutiso ku fikelela vanhu vo tala hilaha swi kotekaka hakona, hi ku hatlisa hilaha swi kotekaka hakona, eka xiphemu xin’wana na xin’wana xa tiko ra ka hina.
Hambiswiritano hi dinga ku hlwerisa ntlakuko wa mitluletavuvabyi ntsenaloko hi kota ku pfumelela vo tala va vaakatiko va ka hina lava nga sirhelelekangiki swinene ku va va sirheleriwa.
Vhiki rin’wana na rin’wana leri hi hlwerisaka maninginingi ya gandlati ra vunharhu ri hi pfumelela ku sawutisiwa madzana ya magidi ya vanhu vo tala, naswona hi nga ha tlhela hi ponisa vutomi bya vona.
Leswi hi swona leswi swi endlaka leswaku swi va swa nkoka swonghasi eka hina ku teka goza sweswi, na ku tirhisana, ku hunguta ku hangalaka ka xitsongwatsongwana lexi hi ku ambala xipfalaxikandza, ku papalata tinhlengeletano na tindhawu ta le ndzeni ka miako, ku siya mpfhuka kusuka eka van’wana na ku hlamba swandla na ku kutla sanithayizara eswandleni swa hina nkarhi na nkarhi.
Hi ku hatlisisiwa ka nongonoko wa swisawutisi, hi le ku tshineleni eka ku hlula ntungukulu lowu.
Hi nge koti ku hela ntamu. Hi koti nge ku debyisa tintambhu.
Swi le ka un’wana na un’wana wa hina ku tisirhelela hina, mindyangu ya hina na miganga ya ka hina kufikela loko hinkwerhu hi sawutisiwile.
Ndza mi kombela ku hlengeleta matimba ya n’wina, nkhutazo wa n’wina, nkondzelelo wa n’wina tanihi vanhu va Afrika-Dzonga ku yima swin’we na ku yimisa gandlati lera vunharhu.
Hi nga kota ku humelela naswona hi ta humelela, tanihilaha hi humeleleke eka nkarhi lowu nga hundza. Xikwembu a xi katekise Afrika-Dzonga na ku sirhelela vanhu va yona.
Ndza khensa.
