Xitatimente hi Phuresidente Cyril Ramaphosa hi Ndzima leyi Khatsiweke eka Matshalatshala ya Rixaka ku Kamanyeta Ntungukulu wa COVID-19

MaAfrika-Dzonga varikwerhu,

Ndzi vulavula na n’wina madyambu lama tanihiloko hi sungula kavanyisa kuntshwa eka nyimpi ya hina ehenhla ka khoronavhayirasi.

Nkarhinyana lowu nga hundza namuntlha, mina na Xandla xa Phuresidente David Mabuza, Holobye wa Rihanyu Dkd Zwelini Mkhize, Holobye Khumbudzo Ntshaveni, hi amukele nhundzu yo sungula ya tiko ra ka hina ya swisawutisi swa COVID-19.

Nhundzu leyi, leyi vumbiwaka hi mipimamurhi ya miliyoni yin’we ya xisawutisi xa Covishield lexi endliweke hi Serum Institute eIndia, yi fike eka Rivala ra Vuhahiselo ra Matiko ya Misava ra OR Tambo nhlekanhi walowu.

Xisawutisi lexi xi tumbuluxiweke hi khamphani yo endla mirhi ya AstraZeneca swin’we na Yunivhesiti ya Oxford. Afrika-Dzonga a yi ri rin’wana ra matiko laha miringeto ya xitlilinikali yi endliweke kona ku hlahluva matirhelo ya xidzidziharisi lexi.

Ku fika ka swisawutisi leswi swa xitshembiso leswaku hi nga antswisa xiyimo eka vuvabyi lebyi byi vangeleke ku onhakeriwa lokukulu na maxangu etikweni ra ka hina na le misaveni hinkwayo.

Rivilo na xikalu lexi swisawutisi leswintshwa swi tumbuluxiweke haxona a swi se tshama swi va kona eka matimu ya ximunhu naswona swi yimela ndzima ya nkoka swonghasi leyi rixaka ra vanhu ri nga yi fikelelaka loko ri langutanile na nchaviseto wo fana.

Afrika-Dzonga yi vile xiphemu xa rendzo lero hlamarisa hi matiko ya misava eka ku lava xitshunxo lexi nga ta teka nkarhi wo leha eka ntungukulu wa COVID-19.

Ndzi lava ku khensa maAfrika-Dzonga hinkwavo lava va tekeke xiave eka miringeto ya swisawutisi yo hambanahambana hi ku lava ka vona naswona hi hoyozela valavisisi hinkwavo lava va rhangeleke milavisiso leyi.

Vo tala va valavisisi va ka hina va tekile xiave eka ndzavisiso lowu wo sungulasungula eka ndzima ya ntivoswilawulantekelelo ku nyika vuxokoxoko lebyintshwa hi mayelana na xitsongwatsongwana lexi leswi vangeke ku kumeka ka muxaka lowu wu tivekaka tanihi 501Y.V2.

Sweswi se swisawutisi leswi swi nga fika swi ta kamberiwa eka Laboretari ya Vulawuri ya Rixaka ku tiyisisa leswaku vunene bya swona byi hlayisiwile hi nkarhi wa vutleketli.

Endzhaku ka ku kamberiwa, swi ta hangalasiwa etikweni hinkwaro eka magidi ya vatirhi va ka hina va nhlayiso wa swa rihanyu lava masiku hinkwawo va vekaka vutomi bya vona enxungetweni ku ponisa van’wana.

Hi fanele ku tiyisisa nsirhelelo wa vona loko va ri karhi va lwela wa hina.

Hi ku ya hi qhinga ra hina ra nsimeko leri vekiweke hi swiphemuphemu, vatirhi va ka hina va nhlayiso wa swa rihanyu hinkwavo lava nga eka tisekitara ta mfumo na leti nga riki ta mfumo va rhangisiwa emahlweni ku kuma nsawutiso.

Tindzawulo ta rihanyu ta swifundzakulu ti rhumerile makungu ya tona ya vuhangalasi naswona hi kumile kwalomu ka 200 wa miako leyi eka yona swisawutisi leswi swi nga ta hangalasiwa eka yona.

Loko hi hetile nsawutiso wa vatirhi va nhlayiso wa swa rihanyu, hi ta hundzela eka Xiyimo xa 2 xa qhinga ra swisawutisi ra rixaka, leri ri nga ta katsa vatirhi va nkoka swonghasi, vanhu lava nga ehenhla ka 60 wa malembe, vanhu lava nga na mavabyimfambisana xikan’we na lavaya va hanyaka etindhawini to tanihi makaya ya vadyuhari na tihositele.

Eka Xiyimo xa 3, hi ta ndlandlamukisa nongoloko wa nsawutiso kuya eka rixaka ra vanhu lavakulu hinkwavo.

Ndza swi tiva leswaku vo tala va n’wina mi ta va mi ri karhi mi vutisa xivutiso xa nkoka swonghasi: hilaha mi nga ta fikelela hakona xisawutisi lexi loko mi wela eka mikhetekanyo leyi ndzi yi vuleke laka henhla.

Ndzawulo ya Rihanyu yi tumbuluxile Sisiteme ya Data ya Swisawutisi ya Xielekitironiki ku olovisa ntsariso wa swisawutisi na phurosese ya nsimeko. Leswi swi ta hi pfumelela ku rhekoda data leyi faneleke hinkwayo leyi fambelanaka na manyikelo ya xisawutisi lexi.

Sisiteme leyi yi pfumelela munhu ku veka nkarhi wo tihlanganisa hi ku hatlisa loko a fikelela ku kuma nsawutiso eka senthara ya swisawutisi ya le kusuhi na yena. Sisiteme leyi yi ta rhekoda misawuto loko yi ri karhi yi nyikiwa.

Tanihilaha ndzi vuleke hakona eka mbulavulo wa mina wa nkarhi lowu nga hundza, hi xava swisawutisi swa hina eka vaphakeri vo hlayanyana.

  • Hi ku engetela eka mipimamurhi ya Covishield ya miliyoni yin’we leyi hi yi amukeleke namuntlha; hi langutela 500,000 ya mipimamurhi kusuka eka Serum Institute ya India ku fika endzhakunyana hi Nyenyenyana.
  • Hi kumile 12 wa timiliyoni ta mipimamurhi hinkwato ka tona kusuka eka COVAX facility ya misava hinkwayo, leyi yi kombisisaka leswaku yi ta humesa kwalomu ka mipimamurhi ya timiliyoni ti2 hi kwalomuya ka Nyenyankulu.
  • Hi kumile 9 wa timiliyoni ta mipimamurhi ya xisawutisi kusuka eka Johnson & Johnson leyi nga ta sungula hi mphakelo eka kotara ya vumbirhi. Johnson & Johnson yi nyikile Aspen kontiraka, yin’wana ya tikhampani ta ka hina to endla mirhi, ku endla swisawutisi leswi eAfrika-Dzonga.
  • Hi ku engetela, Pfizer yi tibohile 20 wa timiliyoni ta swisawutisi leswi nga sungula hi mphakelo eka kotara ya vumbirhi.

Hi le ka xiyimo xo vonaka eka mikanerisano na vaendli ku kuma miphakelo yo engetela.

Afrika-Dzonga yi ta tlhela yi kuma avelo wa mipimamurhi ya swisawutisi hi ku tirhisa Nhlangano wa Matiko ya Afrika, lowu a wi ri eku kanerisaneni na vaendli ku kuma swisawutisi swa tikokulu hinkwaro hi endlelo ra nhlengelo.

Hi ku tirhisa Xipano xa Xintirhwana xa ku Kuma Swisawutisi xa Afrika xa Nhlangano wa Matiko ya Afrika, kutafika sweswi hi kumile biliyoni yi1 ya swisawutisi swa tikokulu hinkwaro.

Madzanankombo ya timiliyoni ta leswi ti ta suka eka COVAX facility, kasi 300 ya timiliyoni yi humelerisiwile hi Xipano xa Xintirhwana xa ku Kuma Swisawutisi xa Afrika.

Hi ta va hi kuma swisawutisi swin’wana leswi swi nga ta nyikeriwa hi tikhamphani ta sekitara leyi nga riki ya mfumo to hambanahambana ku engetela swisawutisi leswi tikokulu ra ka hina ri swi dingaka.

MTN, leyi yi nga yin’wana ya tikhamphani ta ka hina leyi yi tirhaka ematikweni yo hlayanyana eka tikokulu ra Afrika, yi humesile munyikelo wa $25 wa timiliyoni ku xava 7 wa timiliyoni ta swisawutisi, leswi swi nga ta endliwa swi kumeka eka matiko lama nga eka tikokulu ra Afrika ku nga si hela mavhiki mangarimangani .

Ndzi tsakela ku bela MTN mandla hikwalaho ka munyikelo wa yona wo hanana naswona ndzi kombela tikhamphani ta sekitara leyi nga riki ya mfumo ku landzelela xikombiso xa MTN.

Mpimo wo tivikana wa ntirho wu endliwile hi sekitara leyi nga riki ya mfumo naswona ndzi tsakisiwa hileswaku ku na vutiboheleri byo tiya ku seketela xiphemu xin’wana na xin’wana xa matshalatshala ya nsimeko wa swisawutisi ya rixaka leswi swi katsaka ku nyikiwa ka timali hi nkarhi lowu ti dingiwaka, malulamiselo, vuhangalasi na mafambiselo.

Leswi swi tikombile eka ntirhisano wo tiya exikarhi ka tisekitara ta mfumo leti nga riki ta mfumo hi ku tirhisa mitlawa ya ntirho yo hambanahambana leyi yi hlanganaka siku na siku ku fikelela nsimeko lowu nga ta famba kahle.

Hi na xikongomelo xa ku kuma mipimamurhi yo ringanela ku fikelela ‘nsawuto xitshungu’, lowu tlhelaka wu tiveka tanihi ‘nsawuto wa rixaka ra vanhu’.

Leswi hiloko ndzinganelo wa rixaka ra vanhu ri sawutile eka xitsongwatsongwana lexi ku kota nyika nsirhelo lowu nga kongomiki eka lavaya va nga sawutangiki. Leswi swi fanele ku tisa ku hangalaka ka xitsongwatsongwana lexi ehansi ka vulawuri.

Van’watisayense va ka hina va kumbetela leswaku swi tikomba hi ta fikelela nsawuto wa xitshungu xikan’wekan’we loko kwalomu ka 67 wa tiphesente ta vanhu va ka hina va sawutile.

Leswi swi endla kwalomu ka 40 wa timiliyoni ta vanhu eAfrika-Dzonga.

Hi ta endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka eka matshalatshala ma hina ku tiyisisa leswaku mipimamurhi ya swisawutisi yo ringanela ya kumeka ku fikelela nsawuto wa rixaka ra vanhu etikweni ra ka hina.

Swisawutisi leswi hi nga eku swi xaveni swi fambisiwile hi le ka tiphurosese to kambela, ta switejinyingi, ta vurhonwana, ku katsa na miringeto leyikulu leyi khumbaka magidi ya vanhu.

Hi ku engetela eka ku boha matirhelo ya kahle ya swona, miringeto leyi yi tlhele yi endleriwa ku kuma switatlhelo na swivileriso swa vuhlayiseki. Endzhaku ka swona valawuri lava tiyimelaka va kambisisa data kusuka eka miringeto leyi ku tiyisisa leswaku a swi vavisi.

Swisawutisi leswi hi nga eku swi xaveni swi kombile ku va swi hlayisekile eka miringeto ya xitlilinikali leyikulu ematikweninyingi hinkwawo.

Hinkwerhu hi lava ku tshunxeka eka vuvabyi lebyi. Hinkwerhu hi lava ku hlayiseka, na lavaya hi va rhandzaka leswaku va hlayiseka.

Hi na xikongomelo xa ku endla xisawutisi xi kumeka eka vanhu lavakulu hinkwavo lava tshamaka eAfrika-Dzonga, swi nga ri na mhaka xiyimo xa vona xa vuakatiko kumbe vutshamo.

Hi ta veka magoza ya ku tirhana na ntlhontlho wa vahlapfa lava nga tsarisiwangiki ku endlela leswaku, tanihi vanhu lavan’wana hinkwavo, hi kota ku rhekoda kahle na ku landzelerisa matimu ya vona ya nsawutiso.

Swi ta vuyerisa hinkwerhu ka hina leswaku vo tala va hina hilaha swi kotekaka hakona va kuma xisawutisi lexi.

Kambe ndzi lava ku va erivaleni. Ku hava munhu a nga ta sindzisiwa ku tlhaveriwa xisawutisi. Ku hava munhu a nga ta yirisiwa ku teka rendzo, ku tsarisa exikolweni, kumbe ku teka xiave eka nghingiriko wa vaaki wihi kumbe wihi loko a nga sawutisiwangi.

Ku hava munhu a nga ta nyikiwa xisawutisi lexi a nga swi lavi, hambi ku ri ku nyikiwa xisawutisi lexi exihundleni.

Maveriveri wahi kumbe wahi kutafika sweswi havumbirhi a hi ntiyiso naswona ma na khombo.

MaAfrika-Dzonga varikwerhu,

Hungu ra kahle ro sungula i ku fika ka swisawutisi namuntlha.

Ra vumbirhi hileswaku hi rhekodile ntlakuko wa hina wa siku na siku wa le hansihansi eka mitluletavuvabyi kusukela emasungulweni ya N’wendzamhala n’wexemu.

Kahlekahle, mpimo wa nhlayoxikarhi wa mitluletavuvabyi leyintshwa a wu ri eku ehleni hi ndlela leyi yaka emahlweni eka mavhiki manharhu lama nga hundza, leswi kombaka leswaku sweswi hi hundzile maninginingi ya gandlati ra vumbirhi.

Eka nkombo wa masiku lama nga hundza, nhlayoxikarhi ya siku na siku, ya mitluletavuvabyi leyintshwa a yi ri kwalomu ka 5,500, loko ku fananisiwa na kutlula 10,000 ka mitluletavuvabyi eka nkombo wa masiku lama nga hundza.

Hi marito man’wana, nhlayo ya nhlayoxikarhi ya mitluletavuvabyi yi ehlile kufika kwalomu ka hafu ya leswi a yi ri swona.

Nhlayo ya ku amukeriwa eswibedhlele na yona yi le ku ehleni.

Emaninginingini ya gandlati ra vumbirhi, hi rhekode kutlula ka 2,300 wa ku amukeriwa eswibedhlele hi siku. Leswi swi ehlile kufika eka 295 wa ku amukeriwa eswibedhlele hi kwalomuya ka siku ra vu29 ra Sunguti .

Loko swikombo hinkwaswo swi ri eku yeni etlhelo lerinene, ha ha ri eku hlanganeni na mipimo ya le henhla swinene ya hundziselo.

Hi tsakisiwa hileswaku etikweni hinkwaro, vanhu vanyingi va le ku landzeleleni ka swipimelo leswi hi swi rhwexeke naswona va le ku landzeleleni hi vurhonwana magoza ya rihanyu ya masungulo lama dingiwaka ku sivela ntluletavuvabyi.

Ndzi lava ku khensa timiliyoni ta maAfrika-Dzonga lava va kondzeleleke swipimelo eka mifambafambo na migingiriko ya vona ku endlela leswaku mitluletavuvabyi yi kota ku kamanyetiwa, na vutomi byi kota ku ponisiwa.

Mi swi twisisile leswaku a ka ha rhendzelekeriwi eribuweni, a ku na pikiniki ephakeni, naswona a ku na xinkhubyana xa petapeta nivusiku .

Loko swipimelo leswi swi ri swa nkarhinyana, ndzahlekelo wa vutomi i wa nkarhi hinkwawo.

Hambiswiritano, ha swi tiva leswaku magoza lama faneleke ku kamanyeta ku hangalaka ka xitsongwatsongwana lexi ma vangile maxangu lamakulu na ku tikeriwa eka vanhu van’wana.

Hi swi tiva swinene leswaku swipimelo leswi swi khumbile hi ndlela yo homboloka mabindzu naswona swi xungetile mitirho eka tiindasitiri ta mafundha, vupfhumba na to yelana na tona.

Leswi hi swona swi endlaka leswaku hi va hi tiyimiserile leswaku swipimelo swoleswo a swi fanelangi ku ya emahlweni nkarhi wo leha kutlula lowu faneleke hakunene ku kamanyeta ntungukulu lowu na ku hunguta ndzahlekelo wa vutomi.

Swi hikwalaho ka xivangelo lexi leswaku hi ta ya emahlweni hi tirha na mabindzu na vatirhi eka tisekitara leti ku pfuxa mabindzu na ku vuyisa mitirho eka nkarhi wa sweswi na le ka nkarhi wo leha.

Emasikwini mangarimangani lama nga hundza, hi hlahluvile xiyimo xa ntungukulu lowu. Hi lavile switsundzuxo swa vativinkulu naswona hi kanerisanile na vayimeri va mfumo wa swifundzakulu na wa miganga na varhangeri va xintu.

Hi ku ehla loku nga erivaleni eka mitluletavuvabyi leyintshwa, ku amukeriwa eswibedhlele na mafu, Khabinete yi bohile ku olovisa hi ndlela leyi yaka emahlweni swipimelo swo hlayanyana ehansi ka Levhele leyi fambelanisiweke ya 3.

  • Tiawara ta xinawana xo pimela nkarhi wo va endzeni ka miako sweswi ti ta va kusuka hi 11 nivusiku kufika hi 4 nivurhonga.

Miako ya mabindzu yi ta boheka ku pfala hi 10 nivusiku ku pfumelela tikhasimende ta vona na vatirhi ku vuyela ekaya ku nga si fika xinawana xo pimela nkarhi wo va endzeni ka miako.

  • Tinhlengeletano ta swa ripfumelo ti ta pfumeleriwa, ku ri karhi ku landzeleriwa milawu ya swa rihanyu.

Tinhlengeletano toleto ti nga ka ti nga hundzi 50 wa vanhu eka tindhawu ta le ndzeni ka miako na 100 ra vanhu eka tindhawu ta le handle ka miako. Laha ndhawu yi nga yitsongo kutlula mpimo ku amukela tinhlayo leti ku ri karhi ku siyiwa mpfhuka exikarhi vanhu, kutani ku nga vi kutlula 50 wa tiphesente ta vundzeni bya ndhawu lebyi byi nga ha tirhisiwaka.

  • Tindhawu ta mani na mani to tanihi tibuwa, madamu, tiphaka na swidan’wana swa vuhlambelo swa mani na mani ti ta pfuriwa ku ri karhi ku landzeleriwa milawu ya rihanyu.
  • Swipimelo eka ku xavisiwa ka byalwa swi ta olovisiwa.
  • Ku xavisiwa ka byalwa hi miako leyi nga na tilayisense ku ya nwela ekule na miako swi ta pfumeleriwa kusuka hi masiku ya Musumbunuku kufika ya Ravumune, kusuka hi 10 nimixo kufika hi 6 nimadyambu.
  • Mavhengele lama nga hakeriki xibalo, vuendli bya vhinyo, mapurasi ya vhinyo, vaendli lavatsongo na vulovekelo lebyitsongo bya tiziliti swi ta kota ku xavisa byalwa ku ya nwela ekule na muako hi karhi wa tiawara to tirha leti nga na layisense ta ntolovelo.
  • Ku xavisiwa ka byalwa hi miako leyi nga na tilayisense ku nwela kwalaho - na miako yo tanihi tikhefi ta swakudya swo dyela kwalaho na tithavhene – swi ta pfumeleriwa evhikini hinkwaro kusuka hi 10 nimixo kufika hi 10 nivusiku.

Ku cinca loku ku endliwile ku koteka hi hunguteko wo tivikana eka ku amukeriwa eswibedhlele ka COVID-19 eka swifundzakulu hinkwaswo, swi hunguta ntshikelelo eka mibedo na vatirhi va le xibedhlele.

Ndzi lava ku kombela hinkwerhu ka hina ku nwa hi ndlela ya vutihlamuleri ku endlela leswaku hi nga hlangani na ntlakuko eka timhangu ta ku vaviseka kumbe ntlakuko eka mitluletavuvabyi hikwalaho ka matikhomelo ya vusopfa.

Tanihiloko hi ri karhi hi olovisa swipimelo nakambe, vutihlamuleri lebyi nga ehenhla ka un’wana na un’wana wa hina tanihi vanhu hi un’weun’we byi ya byi va lebyikulukumba.

A hi tsundzukeni leswaku hambiloko ku ri na ndzima leyi nga erivaleni leyi hi yi khatseke, nhlayo ya timhangu letintshwa ya ha ri ehenhla naswona ku na khombo leri tshamaka ri ri kona ra ku tumbuluka hi vuntshwa.

Hikokwalaho swa fanela ku tshika tiko ri ri eka levhele ya vulemukisi ya khoronavhayirasi ya 3, leswi swi kombaka nxungeto wa le henhla lowu yaka emahlweni wa hundziselo.

Magoza ya nsivelo yo talanyana ma ta tshama ma ha ri kona.

  • Tinhlengeletano ta vanhu, swiendleko swa xipolitiki, tinhlengeletano ta khansele ya ndhavuko na tinhlengeletano etimbaleni ta mitlangu a ti nga pfumeleriwi.
  • Leswi a swi katsi tinhlengeletano ta vukhongeri na mikosi na leswi pfumeleriweke leswi pimeriweke swin’wana tanihilaha swi koxometiweke hakona eka swinawana, swo tanihi tikhefi ta swakudya swo dyela kwalaho, timiyuziyamu na tijimi.
  •  Emikosini a ku nga yi vanhu vo hundza 50, naswona ku dinga ku va na ku siyiwa ka mpfhuka exikarhi ka vanhu, ku tirhisa swibasisaswandla na ku ambala xipfalaxikandza.
  • Swi tshama swa ha boha eka munhu un’wana na un’wana ku ambala xipfalaxikandza endhawini ya mani na mani.

Hambiloko hi ri karhi hi simeka nongoloko wa nsawutiso elembeni hinkwaro naswona hi ri karhi hi ndlela leyi yaka emahlweni hi tirha ku hunguta nhlayo ya mitluletavuvabyi leyintshwa, hi ta dinga ku ya emahlweni hi landzelela magoza yo sivela ya vukheta ku hunguta hundziselo.

Leswi i swa nkoka swinene tanihiloko muxaka lowuntshwa wa xitsongwatsongwana lexi 501Y.v2 – sweswi wu hangalakile etikweni hinkwaro.

Ha swi tiva leswaku xi tlulela kutlula muxaka lowo sungula naswona hikokwalaho swi tikomba swinene ku hlohlotela ku tumbuluka hi vuntshwa kun’wana ka mitluletavuvabyi na ku engetela ku laviwa ka switirhisiwa swa rihanyu.

Hi tlhela hi tiva swo tala swinene hi mayelana na tipatironi ta ntluletavuvabyi.

Loko xirho xa muti xi ri na COVID-19 naswona magoza ya nsivelamavabyi ma nga tirhisiwi, mikoteko yi le henhla ya leswaku ntluletavuvabyi wu ta hangalaka kuya eka vanhu lava nga emutini wun’we.

Hikokwalaho, vanhu lava va thumbaka leswaku va vile eka xiyimo lexi nga na xitsongwatsongwana kumbe lava nga na COVID-19 va fanele ku tiveka wexe ekaya ekule na swirho leswin’wana swa muti kumbe, loko leswi swi nga koteki, va ya eka ndhawu ya nhlambulo ya mfumo.

Ku va eka tindhawu leti nga tala vanhu kumbe ku kumeka eka tindhawu leti nga hava nkhuluko wa moya, leti pfalekeke, swi engetela hi ndlela yo hlamarisa nxungeto wa ku khomiwa hi xitsongwatsongwana lexi.

Hi xivangelo lexi, mi boheka ku papalata tindhawu ta le ndzeni ka miako kwihi kumbe kwihi laha swi kotekaka na ku pfula mafasitere ku hunguta ku hangalaka ka xitsongwatsongwana emoyeni.

Ndzavisiso wu kombile leswaku nxungeto wa hundziselo wa xitsongwatsongwana lexi wu kwalomu ka makumembirhi ehenhla endzeni ka miako kutlula etindhawini ta le handle ka miako.

Hi ya emahlweni hi kombela maAfrika-Dzonga hinkwavo ku siya mpfhuka wo hlayiseka wa 1.5 wa timitara kusuka eka vanhu van’wana hi mikarhi hinkwayo.

Hi khutaza vathori ku pfumelela vatirhi va vona ku tirha va ri ekaya kwihi na kwihi laha swi kotekaka, na ku nga xungeti hundziselo laha swi nga fanelangiki hakunene ku endla tano.

Naswona tsundzukani, hambiloko u ri hava swikombeto, u nga hundzisela xitsongwatsongwana lexi eka vanhu van’wana.

Hikokwalaho ambala xipfalaxikandza kutani u tiyisisa leswaku xipfalaxikandza xa wena xi funengeta nhompfu na nomu wa wena nkarhi wihi kumbe wihi loko u ri endhawini ya mani na mani.

Loko mi boheka ku va na miangulano na vanghana na vandyangu swi endleleni ehandle.

MaAfrika-Dzonga varikwerhu,

Kusukela loko mhangu yo sungulasungula ya COVID-19 yi thumbiwile etikweni ra ka hina, hi hlengeletile swipfuno leswi a swi lunghekerile ku tirhisiwa ku sirhelela vutomi na vutihanyisi bya maAfrika-Dzonga hinkwavo.

Hi vile na nkateko kutlula mpimo ku kuma nseketelo kusuka emisaveni hinkwayo.

Madyambu lama, ndzi navela ku tekela enhlokweni ngopfungopfu mpfuneto lowu nga tilaveliki swa wona na ku va lowu nga tsekatsekiki wa mfumo na vanhu va Cuba.

Ntiyiso eka matimu ya rona, rixaka ra xihlala lexitsongo ri kombisile nseketelano na matiko lama hlaseriweke hi matimba swinene kutani ri rhumela kutlula 3,700 wa vanhu va Cuba emisaveni hinkwayo ku ya pfuna ku lwisana na COVID-19.

Hi ku tekela enhlokweni matshalatshala lama, Khabinete ya Afrika-Dzonga yi pasise xiringanyeto xa ku hlawula Ntlawa wa Matiko ya Misava wa Henry Reeve wa Madokodela lama Tirhanaka na Swiyimo swa Timhangu na Mitungu yo Tivikana – kumbe tanihilaha hi ntolovelo va tivekaka hakona Ntlawa wa Vutshunguri wa Cuba – ku va eka Sagwati ra Ntirho wa le Henhlahenhla ra Misava.

EAfrika ku ri koxe, Ntlawa lowu wu tshungule kutlula 38,000 ya vanhu hi ku hela ka Hukuri 2020. Eka nkarhi wa sweswi wa ha ri eku tirheni ematikweni yo tala, ku katsa na kwala Afrika-Dzonga.

Hi hundzisela ku khensa ka hina ko huma embilwini eka vanhu va Cuba eka nkombiso wa vona lowukulukumba wa nseketelano na ntwelavusiwana wa vona.

Ku fana na vanhu vo tala swinene emisaveni hinkwayo, hi hlanganile na ndzahlekelo lowukulu naswona hi kondzelerile vutipfumati lebyikulukumba.

Vutomi bya hina byi cincile hi tindlela letikulukumba swinene, naswona hi sindzisekile ku tifambelanisa ka xiyimo xintshwa na ku va xo tika.

Sweswi, hikwalaho ka matshalatshala ya vunhenha ya vatirhi va ka hina va nhlayiso wa swa rihanyu, ntirho wa ku nga heli ntamu wa van’watisayense, xitiyanhlana xa vatirhi va ka hina lava tirhanaka na vanhu hi ku kongoma hinkwavo. Na vutiyimiseri bya muAfrika-Dzonga un’wana na un’wana, ekuheteleleni hi nga anakanya hi misava laha xitsongwatsongwana lexi xi tisiweke ehansi ka vulawuri.

Swi le ka hinkwerhu ka hina ku humelerisa misava yaleyo.

Swi le ka hina ku nga debyisi tintambhu, na ku sivela gandlati ra vunharhu ra mitluletavuvabyi.

Swi le ka hina ku tisirhelela hina vini, mindyangu ya hina na miganga ya ka hina.

Swi le ka hina ku sawutisiwa hi ku hatlisa tanihiloko hi fikelela na ku yimisa xitsongwatsongwana eka ku hangalaka ku ya emahlweni.

Ehenhla ka hinkwaswo, swi le ka hinkwerhu ka hina ku hlayisa langavi ra ntshembo ri tshama ri ri karhi ri pfurha, ku tshama ha ha tiyimiserile eka vutiboheleri bya hina eka un’wana na un’wana na le ka tiko ra ka hina.

Swin’we, hi ta hlakarhela na ku aka hi vuntshwa.

Xikwembu katekisa Afrika-Dzonga na ku sirhelela vanhu va yona.

Ndza mi khensa.

Share this page

Similar categories to explore