MaAfrika-Dzonga ya rikwerhu,
I tin’hweti ta ntlhanu kusukela loko hi hlambanye xiyimo xa mhangu xa rixaka ku lwisana na ntungukulu wa khoronavhayirasi.
Tanihilaha ndzi vuleke hakona, ndza vuyelela nakambe sweswi, a swi se tshama swi humelela eka matimu ya xidemokirasi xa hina laha tiko ra hina ri nga kongomana na nxungeto wo fana na lowu – xiyimo lexi nga lava ku angula ko hlamarisa swinene na ku tinyikela lokukulu.
Ku vile tin’hweti ta ntlhanu to tika swinene, naswona ntungukulu wu tikerile swinene eka rihanyu ra vanhu va ka hina, eka mindyangu na miganga, eka sisiteme ya swa rihanyu, eka ikhonomi na le ka vutomi bya vanhu bya siku na siku.
Hi nkarhi lowu wo tika swonghasi, leswi hinkwerhu ka hina a hi navela swona tanihi MaAfrika-Dzonga a ku ri rihanyu lerinene, ku vuyisela tindlela ta ku tihanyisa na ku aka ikhonomi.
Ndzi vulavurisana na n’wina eka madyambu lawa exikarhi ka swikombiso swa ku tshemba.
Hi le ku humeleleni eka ku lwisana na COVID-19.
Eka mavhiki manharhu lawa ma nga hundza, nhlayo ya timhangu letintshwa leti tiyisisiweke yi yile hansi kusuka emaninginingini ya ku tlula 12,000 hi siku yi ya eka nhlayoxikarhi ya kwalomu ka 5,000 hi siku eka vhiki leri nga hundza.
Mpimo wa ku hola eka khoronavhayirasi wu tlakuke kusuka eka 48% eka nkarhi wa mbulavulo wa mina wo hetelela, naswona sweswi wu yime eka 80%.
Ku tlakuka ka nhlayo ya timhangu etikweni ra hina ku tshama ka ha ri henhla swinene eka 583,653.
Hambiswiritano, nhlayo ya timhangu leti hanyanyaka ti ya hansi siku na siku, naswona sweswi yi le ka kwalomu ka 105,000.
Xitsongwatsongwana xi languteka xi fike emaninginingini eka swifundzankulu swo hlaya leswi katsaka KapaVupeladyambu, KapaVuxa, Gauteng na kumbexana na le KwaZulu-Natal.
Vanhu va nga ri vangani va kombisa swikombeto eka tindhawu ta hina ta swa rihanyu.
Hi tlhela hi kuma leswaku vanhu va nga ri vangani va lava ku amukeriwa eka swibedhlele swa hina, naswona xilaveko xa swikambelo swa khoronavhayirasi xi yile ehansi.
Nhlayo ya vavabyi lava amukeriweke eswibedhle leyi yeke hansi kusuka eka 10,000 eku sunguleni ka n’hweti leyi nga hundza yi ya eka kwalomu ka 4,000.
Leswi swi hunguta ntshikelelo swinene eka tindhawu ta hina ta swa rihanyu.
Ku fikela namuntlha, vanhu va 11,667 ku tiyisisiwa leswaku va hundze emisaveni hikwalaho ka COVID-19 eAfrika-Dzonga.
Hi rila munhu wun’wana na wun’wana loyi a hundzeke emisaveni na lavotala lava hi kalaka hi nga va tivangiki.
Ku hundza emisaveni ka vanhu votala hi nkarhi wo koma swinene hikwalaho ka xitsongwatsongwana hi mukhuva lowu i khombo ra ximunhu ra mpimo lowu a hi nga wu langutelanga ku humelela rixaka ra hina eka nkarhi wa ku rhula na xidemokirasi.
Sweswi swi le rivaleni leswaku loko a hi nga tekanga goza hi xihatla na vutlhari tanihilaha hi endleke hakona, naswona loko a hi nga tekelanga nxungeto enhlokweni swinene tanihilaha hi endleke hakona, vutomi byotala a byi ta va byi lahlekile.
Swi tshama swa ha ri xivilelo xa hina xa nkoka eka mavhiki na tin’hweti leti nga ta landzela ku ya emahlweni hi ponisa vutomi.
Loko ndzi ta va ndzi tivise ku pfariwa ka tiko hinkwaro hi ti 23 ta Nyenyankulu a ku ri ku sivela ku hangalaka ka mitluletovuvabyi hi xihatla na ku lulamisela sisiteme ya hina ya swa rihanyu hi ku ringanela.
Loko hi languta endzhaku eka tin’hweti ta ntlhanu leti nga hundza, swikombo hinkwaswo hi leswaku Afrika-Dzonga ri fike emaninginingini, naswona yi hundze xiyimo xa ntluletovuvabyi.
Tindhawu ta hina ta swa rihanyu totala ti kombise ku kondzelela, vuswikoti na ku kota ku tiyisela na ku tirhana na ku tlakuka.
Mikumbetelo leyi leteriweke ya mitluletovuvabyi, ku amukeriwa eswibedhlele na mafu swi fanele swi cinciwa swi yisiwa ehansi tanihilaha hi rhekodaka ku humelela ko antswa eka malawulelo ya vuvabyi.
Ku humelela loku hi ku rhekodaka eka malawulelo ya hina ya COVID-19 a ku nga ta endleka handle ka ku tiyimisela na phurofexinalizimi ya vadokodela va hina, vaongori na vatirhi van’wana va swa rihanyu lava a va fanele va lwisana na vuvabyi lebyi nga se tshamaka byi va kona ehansi ka swiyimo swo tika swinene eka minkarhi yotala.
Ha va hoyozela, votala va vona va tluleriwe hi mavabyi, naswona van’wana va hundze emisaveni va ri karhi va hlayisa van’wana.
A xi kona na xin’we xa leswi lexi a xi ta humelela handle ka vatirhi lava rhangeke emahlweni, maphorisa ya vaswirhundzu na matlhari, masocha, vatirhi vo lawula mimovha emagondzweni na vatinyiketeli lava a va ri emahlweni eka ku angula ka hina ka rixaka.
Hi tlhela hi hoyozela eka vativinkulu va hina va swa vutshunguri eka mihlangano ya swa rihanyu yo hambanahambana yo fana na Vukorhokeri bya Laborateri ya swa Rihanyu ya Rixaka, Nhlangano wa Rixaka wa Mavabyi yo Tlulela, Khansele yo Lavisisa swa Vutshunguri na Komiti yo Tsundzuxa ya Vaholobye leyi yaka mahlweni yi tlanga xiave xa nkoka eka malawulelo ya hina ya COVID-19.
Emakumu, ku humelela loku hi ku endleke a ku nga ta va kona handle ka ku tinyiketela loku endliweke hi n’wina, vanhu va Afrika-Dzonga.
Hi n’wina mi nga titoloveta hi xihatla eka leswi arisiwaka hi mayelana na ku ambariwa ka swipfalaxikandza, ku siya pfhuka exikarhi ka vanhu na nsivelamavabyi lowunene, naswona hi mukhuva wolowo swi pfunete ku ponisa vutomi.
Kambe hambileswi hakunene ku nga na swikombiso swa ku tshemba, a hi fanelanga hi tshama hi mavoko.
Loko hi ya emahlweni hi olovisa leswi arisiwaka, nxungeto wa ntluletovuvabyi a wu heli.
Hi ntiyiso, nxungeto wa ntluletovuvabyi wa tlakuka swinene loko vanhu votala va tlhelela emitirhweni, loko va fambafamba ngopfu, naswona loko va ri na swivandlanene swo tihlanganisa na vanhu van’wana.
Hikokwalaho, a hi nge tshami hi mavoko kumbe ku tshika swilemukiso swa rihanyu leswi hi swi tivaka leswaku hi fanele hi swi tekela enhlokweni.
Hambi ku ri ku tsan’wanyana eka ku tshama hi pfule mahlo eka nkarhi lowu ku nga endla leswaku ku tlakuka nakambe ka mitluletoavuvabyi hi mpimo na xikalu xalehenhla ku tlula leswi hi nga swi vona ku fikela sweswi.
Leswi hi swi vonile swi humelela eka matiko man’wana laha leswi arisiwaka swo tika swi boheke leswaku swi tlhela swi vuyisiwa hi nkarhi lowu nga heteki mbilu tanihilaha mpimo wa mitluletovuvabyi wu nga tlakuka endzhaku ka ku olovisiwa.
Hi bohe leswaku mipimo ya le hansi ya mitluletovuvabyi leyi hi yi tokotaka a yi ta va yi yise eka ku olovisiwa ka leswi arisiwaka leswi hi nga va na swona ku fikela sweswi.
Hambiswiritano, sweswi i nkarhi wa ku tshama hi vambe ngoma swinene na ku tlhela hi va na vuhlayiseki lebyikulu.
Hi fanele hi ya emahlweni hinkwerhu hi ambala swipfalaxikandza leswi endliweke hi lapi leswi funengetaka tinhompfu na milomo ya hina nkarhi na nkarhi loko hi huma emakaya.
Hi fanele hi sirhelela vadyuhari na lava va nga na mavabyi yo gondzombela eka ku kongomana na xitsongwatsongwana.
Hi fanele hi ya emahlweni hi titoloveta ku siya mpfhuka wo ringanela exikarhi ka hina na vanhu van’wana, naswona hi fanele hi vona leswaku hi nghenisa moya wo tenga loko hi ri eka tindhawu leti pfariweke.
Hi fanele hi ya emahlweni hi hunguta tendzo ta hina ti va ntsena leti ti bohaka ; hi papalata tinhlengeletano ta vanhu na ku tsundzuka ku hlamba swandla nkarhi na nkarhi kumbe ku dlaya switsongwatsongwana eswandleni swa hina.
Sweswi ha swi tiva leswaku nhlayo leyikulu ya vanhu lava va tluleriweke hi xitsongwatsongwana a va kombisi swikombeto, naswona a va swi tivi leswaku va na xona.
Ndzi nga va ndzi tluleriwile hi xitsongwatsongwana. Na wena swi nga va tano.
Loko hi ri na leswi emiehleketweni, un’wana na un’wana wa hina u fanele a titeka a tluleriwile hi xitsongwatsongwana na ku ya emahlweni hi tikhoma hi ndlela leyi nga na vutihlamuleri leswaku hi nga xi hundziseli eka vanhu van’wana.
Ndza swi tiva leswaku tin’hweti ta ntlhanu leti nga hundza a ti ri to nonoha swinene eka rixaka ra hina na le ka un’wana na un’wana wa hina.
Eka munhu un’wana na un’wana, vuvabyi lebyi byi vule ku pfilunganyiwa ka vutomi bya siku na siku.
Kambe eka timiliyoni ta vanhu, byi tlhele byi vula ku xaniseka na ndlala.
Byi tise ku vava, ku chava na ku pfumala ku tshemba loku munhu a nga ka a nga ku tiyiseli.
Ku lave leswaku hi ringananisa hi vukheta exikarhi ka ku ponisa vutomi na ku hlayisa tindlela ta ku tihanyisa, exikarhi ka ntungukulu lowu dlayaka na ku tsongahala ka ikhonomi lokukulu.
Ku lave ku hlawula ko tika swinene loku nga na switandzhaku swo tika.
Hambileswi magoza lawa hi nga ma teka ma tiseke ku xaniseka lokukulu, ha swi tiva leswaku leswin’wana – swa ku tlakuka loku nga lawulekiki ka mitluletovuvabyi na sisiteme ya swa rihanyu leyi a yi ta tsandzeka ku kondzelela ntshikelelo – a swi ta va swi tike ngopfu.
Sweswi exikarhi ka swikombiso swa ku tshemba, hi tiyimisele ku nghena eka xiyenge lexintshwa eka ku angula ka hina eka ntungukulu.
Hikokwalaho ka migingiriko leyi hi yi tekeke hi ri hinkwerhu na hi ri un’we un’we eka tin’hweti leti nga riki tingani leti nga hundza, hi hungute mpimo wa ku hangalaka.
Hi suse ntshikelelo lowukulu eka sisiteme ya hina ya swa rihanyu.
Hi ku leteriwa hi switsundzuxo swa vativinkulu va hina va swa rihanyu na le ndzhaku ka ku tihlanganisa na mifumo ya swifundzankulu na ya miganga, Khabinete yi bohe ku yisa tiko hinkwaro eka levhele ya vulemukisi ya 2 kusukela exikarhi ka vusiku bya Musumbhunuku, ti 17 ta Mhawuri 2020.
Levhele ya Vulemukisi ya 2 hi ku ya hi qhinga ra hina ra nxungeto leri cinciweke ro tirhana na ntungu yi vula leswaku ku na ku hangalaka ka xitsongwatsongwana xa COVID-19 ka le xikarhi loku nga na ku lulamela ka sisiteme ya swa rihanyu ka le henhla swinene.
Ku ya eka Levhele ya 2 swi vula leswaku hi nga susa kwalomu ka hinkwaswo ka leswi arisiwaka loko ku sunguriwa migingiriko ya swa ikhonomi eka tiindhasitiri totala.
Migingiriko ya swa ikhonomi yi ta pfumeleriwa hi ku landzelela swiletelo swa rihanyu swo tika leswi faneleke na ku tivonela eka swa vuhlayiseki loku nga kona.
Hikokwalaho, ku cinca loku landzelaka ku ta va kona ehansi ka Levhele ya 2:
Leswi arisiwaka hinkwaswo hi mayelana na tendzo to ya eka swifundzankulu swin’wana swi ta susiwa.
Tindhawu to nyika byetlelo no amukela vaendzi hi malwandla na tendzo ti ta pfumeleriwa hi ku ya hi swiletelo leswi pasisiweke ku vona leswaku ku na ku siya mpfhuka wo ringanela exikarhi ka vanhu.
Mavhengele yo xavisa swakudya, tibarha na tithavhene ti ta pfumeleriwa ku tirha hi ku ya hi swiletelo leswi pasisiweke hi ku ya hi nkarhi wo tirha na tinhlayo ta vanhu.
Leswi arisiwaka hi mayelana na ku xavisiwa ka swimakiwa swa fole swi ta susiwa.
Ku yimisiwanyana ku xavisiwa ka byalwa ku ta susiwa hi ku ya hi leswi arisiwaka swo karhi.
Byalwa byi ta pfumeleriwa ku nwiwa lomu byi xaviweke kona eka tindhawu leti nga na tilayisense ntsena ku fikela hi awara ya khume nimadyambu.
Tindhawu to xavisa byalwa ti ta pfumeleriwa ku xavisa byalwa ku ya nwina ehandle ka tona kusukela hi Musumbhunuku kufikela hi Ravumune hi nkarhi wa tiawara ta kaye nimixo kufikela hi awara ya ntlhanu nimadyambu ntsena.
Leswi arisiwaka hi mayelana na tendzo ta mindyangu na to tihlanganisa na vanhu van’wana naswona swi ta susiwa, hambileswi un’wana na un’wana u hlohloteriwa ku tivonela swinene na ku teka tendzo toleto ntsena loko swi fanerile.
Mitluletovuvabyi yi tiveka ku va yi humelele hi mikarhi yo endzela mindyangu, leswi xungeteke swirho swa mindyangu, naswona minkarhi yin’wana swi koxa mafu ya swirho swin’wana swa mindyangu.
Ku siya mpfhuka exikarhi ka vanhu ku fanele ku landzeleriwa, swipfalaxikandza swi fanele swi ya emahlweni swi ambariwa, naswona vuhlayiseki byo hlawuleka byi fanele byi tekiwa ku hlayisa vadyuhari na lava va hanyaka na mavabyi yo gondzombela.
Ku tolovelana ka hina ku nga hi pfumeleli ku rivala ku tivonela loku.
Loko hi olovisa leswi arisiwaka, i swa nkoka leswaku magoza man’wana ma tshama ma ri kona ku hunguta ku tlulela ka mavabyi na ku sirhelela vuswikoti bya swa rihanyu ra hina.
Hikokwalaho, leswi arisiwaka sweswi hi mayelana na tendzo ta matiko ya misava swi ta tshama swa ha ri kona.
Tihlengeletano ta ku tlula vanhu va 50 ti nge pfumeleriwi. Exikarhi ka swin’wana, leswi swi ta katsa mikosi na swiendleko swa vukhongeri.
Vahlaleri va nge pfumeleriwi eka swendleko swa mitlangu.
Nkarhi lowu vekiweke wo yirisa ku fambafamba wu ta tshama wa ha ri kona exikarhi ka tiawara ta khume nimadyambu na awara ya mune nimixo.
Hi ya emahlweni hi hlohlotela vanhu ku tshama emakaya loko va nga swi kota, naswona loko swi koteka ku tirha va ri emakaya, ngopfungopfu loko va ri henhla ka malembe ya 60 kumbe loko va ri na mavabyi yo gondzombela.
Ku endlela ku kala ku nga susiwi leswi arisiwaka na ku hlayisa swin’wana swa nkoka swa ku angula ka hina eka swa rihanyu, i swa nkoka leswaku hi ndlandlamuxa xiyimo xa mhangu ya rixaka nakambe kufikela hi ti 15 Ndzati 2020.
Hi xiyenge lexintshwa xa ku angula ka hina, hi fanele hi va na mitolovelo na swivumbeko swa matikhomelo lawa hi faneleke ku ma tirhisa eka nkarhi lowu taka.
Xitsongwatsongwana lexi xi ta tshama na hina eka tin’hwei to tala, naswona ndzi fanele ndzi ndhundhuzela MaAfrika-Dzonga yotala lawa ma nga cinca tindlela ta wona to hanya ku fikelela ntiyiso lowu.
Ndzi fanele ndzi tlhela ndzi vula, ngopfungopfu hi ku hoxa xandla ka varhangeri va swa ndhavuko na varhangeri va swa vukhongeri va ripfumelo ro hambanahambana lava va nga nyika vuleteri hilaha ku landzeleriwa ka swa vukhongeri na swa ndhavuko swi faneleke ku cinciwaka hakona hi nkarhi wa khoronavhayirasi.
Hi amukela ntirho wa mihlangano yo yimela vaakitiko etikweni hinkwaro leyi hlohlotelaka lemukiso hi mayelana na vuvabyi na ku hlohlotela vanhu ku teka magoza ya ku sivela ku hangalaka ka xitsongwatsongwana.
Leyi yi katsa mihlangano ya swa mitlangu, mavandla ya tipolitiki, tiyuniyoni to yimela vatirhi, switokofela, mihlangano yo fambisa mikosi, mihlangano yo yimela vamanana, mihlangano yo yimela mabindzu lamatsongo, mihlangano yo yimela vaakitiko na mihlangano yo yimela vantshwa.
Swi hi ku tirhisa ntirho lowu leswaku ku angula ka hina eka khoronavhayirasi ku nga ta va na ntshikelelo lowukulukumba swinene.
Hi ku fambisana na ku tivonela ka nkoka loku hinkwerhu ka hina hi nga ku tekaka, hi le ku antswiseni ka vuswikoti bya swa rihanyu ra mani na mani leswaku hi ta kota ku vona, ku hlawula, ku kambela na ku tshungula munhu un’wana na un’wana loyi a kumekaka a ri na xitsongwatsongwana na ku landzelerisa na ku hlambula munhu un’wana na un’wana loyi a tihlanganiseke na yena.
Eka masiku lawa ma nga ta landzela, hi ta tivisa xitirho lexintshwa xa nkoka xa ku seketela matshalatshala ya hina yo landzelerisa lava vanhu va tihlanganiseke na vona xa dijitali.
Ku tatisela eka ndlela yo landzelerisa yo kala yi nga tirhisi thekinoloji na chanele ya WhatsApp ya tiko hinkwaro, maendlelo yo tirhisa selifoni ma ta tirhisiwa ku tivisa lava ku tihlanganisiweke na vona hi xihatla swinene ku ri karhi ku hlayisiwa xihundla na ku nga tiveki ka vona.
Holobye wa swa Rihanyu, a tirha hi ku yimela mfumo wa hina u kombele Mufambisinkulu wa Nhlangano wa swa Rihanyu wa Misava, Dokodela Tedros Ghebreyesus ku rhumela vativinkulu eAfrika-Dzonga ku ta tiyisa matshalatshala ya hina eka ku lwisana na xitsongwatsongwana xa corona.
Hi amukela hi mandla mambirhi nseketelo wo huma eka WHO lowu nga hi tisela vativinkulu va 43 eAfrika-Dzonga ku pfuneta tiphurofexinali ta hina ta swa rihanyu leti tirhaka hi nkhikhi ku hi pfuneta ku lwisana na ntungukulu lowu.
Va le ku nyikeni ka mpfuneto hi mayelana na nxopanxopo wa timhangu, ku hangalaka na vulawuri bya mavabyi, vulawuri bya ntluletovuvabyi na vulawuri bya timhangu xikan’we na ku tihlanganisa na vaakitiko.
Hi fanele hi ya emahlweni hi hunguta nxungeto wa ku tumbuluka eka mivangu leyi nga hava ku sirheleleka swinene, ngopfungopfu eka makaya ya vanhu lava nga dyuhala, swibedhlele swa lavo hlangana nhloko na minhlangano yin’wana.
Hi ta tlhela hi tiyisisa matshalatshala ya hina ku vona ku landzeleriwa ka magoza ya swa rihanyu na vuhlayiseki emintirhweni, eka mavhengele yo xavisa na le ka vutleketli bya mani na mani ku sirhelela vatirhi na vakhandziyi na ku tumbuluxa mbangu lowu hlayisekeke leswaku mabindzu ma tirha.
Hambileswi nkayankayo wu hi hlanganiseke tanihi rixaka leri khomaneke ku lwisana na nxungeto lowu fanaka, wu tlhele wu hi tisela mitolovelo yo tika swinene eka rixaka ra hina.
Hi vone migingiriko ya vanhu van’wana lava nga lava ku vuyeriwa hi ku tirhisa tindlela ta vukungundzwana eka ntungukulu lowu.
Hi tekile magoza lawa ma faneleke ku yimisa leswi na ku khoma vanhu lava va endlaka leswi, naswona hi ta nyika tiko swo engetela nkarhi na nkarhi hi mayelana na ku humelela loku hi ku endlaka.
Hi ya emahlweni hi lwisana na ntungu wa madzolonga eka vamanana.
Hi ya emahlweni na ntirho wa ku tiyisisa ku angula ka sisiteme ya vululami bya vugevenga, hi nyika nseketelo wo antswa eka lava nga pona eka madzolonga lawa ma simekiweke eka rimbewu, naswona xa nkoka swinene, hi tiyisisa magoza hinkwawo yo sivela.
Hi ku landzelela magoza lawa hi ma vekeke tanihi xiphemu xa phakeji yo pfuneta vaaki na ikhonomi ya R500 wa tibiliyoni, hi ya emahlweni hi tihlanganisa na mihlangano yo yimela vaaki va hina eka mabindzu na mitirho hilaha hi nga seketelaka no antswisa nseketelo lowu nyikiwaka tikhampani, vatirhi na mindyangu.
Ku olovisiwa ku yisa emahlweni ka leswi swi arisiwaka ku hi nyika xivandlanene lexikulukumba swinene kusukela loko ntungukulu wu sungurile ku olovisela ikhonomi ya hina leyi tikeriwaka.
Hambiloko hi pfula migingiriko ya swa ikhonomi, swi ta tekela tiindhasitiri na mabindzu nkarhi wo leha ku tlhela ti tirha kahle, naswona ku na ntirho wotala lowu wa ha faneleke ku endliwa.
Hi Ravumune ndzi ve na nhlengeletano na mihlangano yo yimela vaaki eka NEDLAC, ku nga mfumo, vatirhi, mabindzu na vaakindhawu.
Sweswi hi le ku tirhisaneni eka nongonoko wo pfuxeta ikhonomi wa xihatla lowu rhangisaka ku sirheleriwa na ku tumbuluxiwa ka mitirho emahlweni.
Hi ta endla switiviso hi mayelana na mbuyelo wa ntirho lowu eka mavhiki ma nga ri mangani lawa ma nga ta landzela.
Hi ta tirhisa nkarhi lowu ku nga ri ku tlherisela Afrika-Dzonga lomu a ri ri kona khale, kambe ku cinca tiko ra hina ri va ikhonomi leyi ringanaka swinene, ya kahle na ku va leyi cincacincaka.
Vaakitiko varikwerhu,
Masiku yo tika ma ha ri emahlweni ka hina.
Hambiswiritano, hi kombise ku tiyisela ka hina tanihi rixaka eka tin’hweti ta ntlhanu leti nga hundza.
Sweswi ntirho lowu nga emahlweni ka hina i ku tirhisa matimba lawa ma fanaka lawa hi lwisaneke na ntungukulu lowu hawona eka matshalatshala yo pfuxeta ikhonomi.
Hi le ku miyeteni ka xidzedze xa matimba no tika.
Hi le u tiyiseleni ku tikeriwa lokukulu na ku lahlekeriwa loku nga tiyiselekiki.
Kambe hi ya emahlweni na ku yima hi tiyile eka ku lwisana na ku hlaseriwa loku.
Hi teke magoza ya ku tisirhelela, vaakindhawu va hina na tiko ra hina.
N’wembeti wa rivoningo wa vonaka evugimamusi.
A hi yeneni emahlweni hi tivonela swinenenene na ku hlayisa, xikan’we na ku tshama hi vambe ngoma.
A hi yeneni emahlweni hi va na vun’we eka ku tinyiketela ka hina ku hlula xitsongwatsongwana lexi.
A hi kongomeni emahlweni – rixaka rin’we, leri nga na ku tiyimisela, ntshembo na ku pfumala ku chava.
Morena boloka setjhaba sa heso, Setjhaba sa South Afrika.
Hosi a yi katekise Afrika-Dzonga na vanhu va rona
Ndza mi khensa.
