MaAfrika-Dzonga ya rikwerhu,
Ndzi rhandza ku vulavula na n'wina madyambu lawa hi xiyimo xa sweswi xa ntungukulu wa khoronavhayirasi eAfrika-Dzonga.
Ndzi nga si endla tano, ndzi rhandza ku humesela erivaleni ku khensa ka mina eka MaAfrika-Dzonga hinkwavo lava va nga zila masiku ma ntlhanu kusuka hi siku ra vu25 kufika ra vu29 ra Hukuri va zilela lavaya va lahlekeriweke hi vutomi bya vona hikwalaho ka COVID-19 na madzolonga yo ya hi rimbewu na ku dlayeteriwa ka vaxisati.
Loko ha ha va tsundzuka, a hi ti boheni leswaku hi ta endla xin'wana na xin'wana lexi hi xi kotaka ku kamanyeta mitungukulu leyimbirhi na ku ponisa vutomi.
Ntungukulu lowu wa misava hinkwayo wu ya emahlweni wu vanga ntshikelelo emisaveni hinkwayo, laha mitluletavuvabyi yo tlula 64 ya timiliyoni na kufika kwalomu ka miliyoni na hafu wa mafu lama tiyisisiweke.
Hi vonile matiko yo tala emisaveni hinkwayo ya vona ku tlakuka nakambe ka khoronavhayirasi, laha man'wana ya veke na magandlati ya vumbirhi lama ma tikeke kutlula maninginingi ya wona ya le masunguleni.
Laha Afrika-Dzonga yi nga tshama yi va na nhlayo ya le henhlahenhla ya vuntlhanu ya mitluletavuvabyi emisaveni hinkwayo, sweswi hi werile eka nhlayo ya vu14 emisaveni hinkwayo tanihiloko mitluletavuvabyi yi tlakukile swinene ematikweni man'wana.
Nakona hambiswiritano, hambileswi ku nga na ndzima leyi hi yi khatseke, a hi tshama hi karhi hi swi tiva leswaku gandlati ra vumbirhi ra mitluletavuvabyi ri nga ha va kona eAfrika-Dzonga loko hi nga teki magoza lama faneleke ku tisirhelela na ku sirhelela lava nga ekusuhi na hina.
Sweswi ku na vumbhoni byo vonaka bya ku tlakuka nakambe ka mitluletavuvabyi eka swiphemu swin'wana swa tiko ra hina vini, leswi, loko swi nga langutiwi swinene na hi ku kongoma, swi nga vangaka nxaniseko lowukulu na rifu.
Ntungukulu lowu se wu tikiserile swinene etikweni ra ka hina.
Ntsengo wa 800,872 wa vanhu va tiyisisiwile leswaku va tluleriwile hi xitsongwatsongwana eAfrika-Dzonga kusuka hi Nyenyankulu.
Kwalomu ka 92 wa tiphesente ta vanhu lava va hlakarherile.
Tanihileswi a swi ri xiswona namuntlha, 21,803 wa vanhu va tiveka ku va va lovile hikwalaho ka COVID-19 eAfrika-Dzonga.
Eka kwalomu ka 100 ra masiku, kusuka exikarhi ka Mhawuri, hi kotile ku lawula mpimo wa mitluletavuvabyi yintshwa yi tshamiseka, yi va ehansi ka 2,000 wa timhangu tintshwa hi siku.
Hambiswiritano, sweswo swi cincile eka mavhiki manharhu lama hundzeke.
Ku vile na ntlakuko wo tivikana eka mitluletavuvabyi yintshwa na ntlakuko eka nhlayo ya vanhu lava amukeriwaka exibedhlele.
Eka vhiki ro sungula ra Hukuri, a hi rhekoda nhlayoxikarhi ya 1,500 ya mitluletavuvabyi hi siku.
Hi vhiki ro hetelela ra Hukuri, leyi a yi ri kwalomu kambirhi kufika eka nhlayoxikarhi ya kwalomu ka 2,900 wa timhangu tintshwa hi siku.
Tolo, Afrika-Dzonga yi rhekode kutlula 4,400 ya mitluletavuvabyi yintshwa, ntlakuko lowukulu hi siku wa mitluletavuvabyi kusuka exikarhi ka Mhawuri.
Nhlayo hinkwayo ya ku amukeriwa ka le xibedhlele sweswi yi tlula 5,800 etikweni hinkwaro naswona yi le ku tlakukeni.
Mavhiki manharhu lama hundzeke ku amukeriwa ka le xibedhlele a kuri 4,900.
Ku na tindhawu tinharhu ta tiko leti ti nga na vunyingi bya mitluletavuvabyi leyintshwa.
Leti ku nga Nelson Mandela Bay na Xifundzatsongo xa Sarah Baartman eKapa-Vuhumadyambu na Xifundzatsongo xa Garden Route eKapa-Vupeladyambu.
Ku amukeriwa exibedlhele eka swifundzatsongo leswi swi le ku tlakukeni, eka swiyimo swin'wana leswi pimanisiwaka na swa gandlati ro sungula ra mitluletavuvabyi.
EKapa-Vuhumadyambu na le Kapa-Vupeladyambu ku vile na ntlakuko wa havumbirhi bya mafu ya COVID-19 lama mangariweke na mafu lama tluriseke nhlayo leyi languteriweke.
Leswi swi boheka ku va xivilelo eka un'wana na un'wana wa hina.
Ku na swivangelo swo hlayanyana swa ntlakuko wa hundziselo.
Vanhu vo tala va le ku tekeni ka tendzo exikarhi ka swifundzakulu na le ndzeni ka xifundzakulu xin'wana na xin'wana hi tinhlayo ta le henhla, ngopfungopfu loko ku karhi ku tshunela nguva yo tlangela.
Eka mhaka ya le Garden Route, leswi swi tlhela swi tirha na le ka kufambafamba ka vatirhi va tinguva lava va tirhaka eka xifundzakulu xin'wana naswona va tshama eka xifundzakulu xin'wana.
Tinhlengeletano ta vanhu, ta mfuwo na ta vukhongeri ti khomiwa hi tinhlayo letikulu.
Eka swiyimo swo tala tinhlengeletano leti ti tala ku khomiwa hi vanhu vo tala kutlula nhlayo leyi pfumeleriweke ehansi ka swipimelo swa Levhele ya 1. Leswi swi vilerisaka hi leswaku tihlengeletano leti ti tlhela ti khomeriwa etindhawini leti ti nga na nkhuluko wa moya wa xiyimo xa le hansi.
Leswi hi leswi swi nga xiswona emikosini, leyi hi ntolovelo yi landzeriwaka hi tiphati leti va nge i “endzhaku ka ku rila”.
Swibedhlele swo hlayanyana eka Dorobakulu ra Nelson Mandela Bay swi mangarile ntlakuko wa ku amukeriwa ka ku vaviseka ko fambelana na xihoko.
Tanihileswi hi nga vula hakona eka nkarhi lowu nga hundza leswaku ku amukeriwa loku ka ku vaviseka ko fambelana na xihoko ku hambukisa vuswikoti lebyi byi dingekaka ku lwisana na timhangu to fambelana na COVID-19.
Kambe xivangelonkulu lexi hoxaka xandla eka mitluletavuvabyi hi leswaku vanhu vo tala a va ambali swipfalaxikandza, naswona a va landzeleli nsivelamavabyi lowu faneleke na ku siya mpfhuka exikarhi ka vanhu.
Tanihileswi ndzi vuleke hakona eka nhlengeletano ya hina ya xindyangu leyi nga hundza, eka levhele ya vulemukisi ya 1, hi na magoza lama hi ma dingaka ku lawula xitsongwatsongwana lexi.
Kambe xiphiqokulu xa hina hileswaku ku na swiphemu swin'wana swa tiko laha vanhu va nga riki ku landzeleleni swipimelo swa nkarhi wa sweswi naswona magoza ya nsivelo wa masungulo a ma le ku landzeleriweni.
Tirho wa xihatla swinene lowu nga emahlweni ka hina sweswi i ku kamanyeta ntlakuko wa mitluletavuvavbyi eka swifundzatsongo leswi khumbekaka eKapa-Vuhumadyambu na le Kapa-Vupeladyambu, na ku tiyisisa leswaku xiyimo xo fana na xona a xi tumbuluki eka swiphemu swin'wana swa tiko.
Ku sivela leswi hi le ku vekeni ka kungu ra ku tlakuka nakambe leri hi nga ri tumbuluxa na xipano xa ntlakuko wa Nhlangano wa Rihanyu wa Misava.
Hi le ku endleni ka ntalo wu va kona eswibedhlele na le titliliniki etindhawini leti.
Hi le ku ndlandlamuxeni ka swipfuno swa rihanyu ra vaaki swo tanihi ku kambela, ku landzelerisa lava va nga hlangana na lava va nga na xitsongwatsongwana, ku tiveka wexe na nhlambulo.
Hi tlhela hi va eku tlakuseni ka mapfhumba ya vulemukisi eka swinawana swa rihanyu ra vaaki.
MaAfrika-Dzonga varikwerhu,
Hi boheka ku cinca matikhomelo ya hina sweswi ku sivela ku tlakuka nakambe ka xitsongwatsongwana na ku lawula ku tumbuluka kun'wana na kun'wana laha ku humelelaka kona.
Loko hi ehleketa hi ntungukulu lowu tanihi ritshwa, hi fanele ku timela laha ku pfurhaka kungasi hundzuka malangavi.
Hi nkarhi wun'we, hi dinga ku endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka ku tshama hi pfurile ikhonomi na ku susumeta kuya emahlweni ka hina ka matshalatshala ya ku aka hi vuntshwa na nhlakarhelo.
Hi ku fambisana na qhinga ra hina ro hambanisiwa eka malawulelo ya ntungukulu, hikwalaho hi ta simeka magoza man'wana mo engetela etindhawini letiya ti nga tindhawu to tala khoronavhayirasi.
Loko hi tiva ndhawu leyi nga na nghozi, ku anakanyiwa nhlayo ya timhangu tintshwa ta COVID-19 hi siku, mpimo wa nkambelo eka vanhu va rixaka, mpimo wa tiphesente ta lava nga na xitsongwatsongwana eka vanhu va rixaka, nhlayo ya timhangu leti hanyanyaka, nhlayo ya ku amukeriwa eswibedhlele na nhlayo ya mafu.
Hi ku landza xibumabumelo xa Khansele ya Rixaka yo Lawula Khoronavhayirasi naswona endzhaku ka nkanerisano na Tiphurimiya, timeyara ta madorobakulu na varhangeri va xintu, Khabinete yi bohe leswaku yi hlambanya leswaku Masipala wa Dorobankulu ra Nelson Mandela Bay i ndhawu leyi nga tala khoronavhayirasi.
Ku tatisa eka swinawana leswi nga kona eka Levhele ya Vulemukisi ya 1, swipimelo swo engetela leswi landzelaka swi ta tirha eka Dorobakulu ra Nelson Mandela Bay kusukela exikarhi ka vusiku bya namuntlha:
- Tiawara ta nkarhi lowu pimiweke ti ta va exikarhi ka 10 navusiku na 4 matakuxa.
Leswi swi vula leswaku – handle ka swa xilamulelamhangu – a ku na munhu loyi a nga vaka ehandle ka ndhawu leyi a tshamaka eka yona exikarhi ka mikarhi liya.
Leswi a swi tirhi eka vatirhi va nkoka swonghasi lava va nga pfumeleriwa ku tirha hi tiawara letiya.
- Ku xavisiwa ka xihoko emavhengeleni swi ta pfumeleriwa ntsena exikarhi ka 10 nampundzu na 6 nimadyambu kusukela hi Musumbhunuku kufika Ravumune.
- Ku nwiwa ka xihoko eka tindhawu ta mani na mani, to fana na tibuwa na tiphaka, swi yirisiwile. Leswi swi fanerile ku papalata tinhlengeletano letikulu ta vanhu.
- Tinhlengeletano – ku katsa tinhlengeletano ta vukhongeri – ti nga ka ti nga ngheneriwi hi vanhu vo tlula 100 eka swiendleko swa le ndzeni ka muako na 250 eka swiendleko swa le handle ka muako.
Hi mikarhi hinkwayo, nhlayo hinkwayo ya vanhu lava nga endhawini yi fanele ku nga hundzi kutlula 50% ta ntalo wa ndhawu.
- Xohetelela, tinhlengeletano ta le ndzhaku ka nkosi ti yirisiwile.
Magoza lamo engetela ma fanerile ku kamanyeta ntlakuko nakambe eNelson Mandela Bay, ku papalata mitumbuluko leyi vangiwaka hi tinhlengeletano ta vanhu na ku sirhelela vuswikoti bya sisiteme ya nhlayiso wa swa rihanyu ku nyika nhlayiso eka lava va wu dingaka.
Eka ku boha swipimelo leswi, hi lavile ku teka magoza lamaya ma nga fanela swonghasi ku ponisa vutomi loko hi karhi hi hunguta mikavanyeto eka ikhonomi.
Hi ku landza nkanerisano wo angarhela na varhangeri va xintu, hi pfumelelanile leswaku nguva ya ngoma ya ximumu eKapa-Vuhumadyambu yi nga ha ya emahlweni.
Leswi i mhaka ya leswaku varhangeri va xintu eKapa-Vuhumadyambu va rhumerile kungu leri fambelanisiweke na nxungeto leri ri nga pasisiwa hi Ndzawulo ya Rihanyu na Ndzawulo ya Mfumontirhisano na Timhaka ta Xintu.
Kungu leri ri katsa nandzelelo wa vurhonwana wa milawu ya swa rihanyu, ku katsa ku hlahluva swikhobana, ku nyikiwa ka switirhisiwa swo tisirhelela na ku nyikiwa mati ku endlela nsivelamavabyi na ku sivela ku heleriwa hi mati emirini.
Hambiswiritano, hikwalaho ka mpimo wa le henhla wa mitluletavuvabyi eka dorobakulu leri, ku hava tingoma leti nga ta pfumeleriwa eNelson Mandela Bay.
Magoza lama nga eku tekiweni eNelson Mandela Bay a ma endleriwi ku xupula vatshami va yona.
A ma endleriwanga ku tlakusa maxangu lama voniwaka hi vaaki.
Magoza lama ma dingeka ku kamanyeta ku hlangalaka ka xitsongwatsongwana na ku ponisa vutomi.
Eka masiku lama taka Holobye wa Rihanyu u ta va a endzela xifundzatsongo xa Sarah Baartman na Garden Route ku ya hlela xiyimo na ku burisana na vakhomaxiave vo hambanahambana eka xifundzakulu lexi.
Ku ya hi nhlahluvo lowu na ku kula ka vuvabyi etindhawini leti, Khansele yo Lawula Khoronavhayirasi ya Rixaka yi ta boha ndlela leyi faneleke ya kahle ya endlelo.
Ku tiyisisa leswaku hi tiyisa magoza mo sivela ma sweswi, Xiyimo xa Mhangu xa Rixaka xi ta engeteleriwa kufika eka siku ra vu15 ra Sunguti 2021 hi ku fambisana na Nawu wa Malawulelo ya Timhangu.
Swipimelo swa Levhele ya 1 leswi nga kona hinkwaswo swi ta tshama swa ha tirha etikweni hinkwaro.
Hi na switirho hinkwaswo leswi hi swi dingaka ku sivela ntlakuko nakambe etikweni hinkwaro.
Hi nga kota ntsena ku endla leswi loko un'wana na un'wana a tlanga xiphemu xa yena.
Hi nga sivela ntsena gandlati ra vumbirhi loko hinkwerhu ka hina hi xixima milawu leyi nga vekiwa ku sirhelela hinkwerhu.
Ku endlela vuhlayiseki bya hina hinkwerhu, lavaya va tlulaka milawu va fanele ku langutana na switandzhaku.
Hi lerisile tiofixiyali ta nsindziso wa nawu ku tiyisisa nandzelelo wa nawu, hi vini, valawuri na vafambisi va tindhawu ta ntirho, mavhengele, mihlangano na miako ku tiyisisa ku siyiwa ka mpfhuka exikarhi ka vanhu na ku ambariwa ka swipfalaxikandza.
Vafambisi va mathekisi va laveka ku tiyisisa leswaku vakhandziyi va vona hinkwavo va ambala swipfalaxikandza.
Ku tatisa, un'wana na un'wana wa hina u ta laveka ku landzelela mikarhi leyi pimiweke.
Xikan'we na magoza yo kamanyeta ntlakuko nakambe eka tindhawu leti nga tala vuvabyi, matshalatshala ya rixaka ya ya emahlweni ku tiyisa mipfuneto ya rihanyu ra vanhu ro fana na nhlahluvo wa miganga, nkambelo lowu tlakukeke, ku landzelerisa lava va nga hlangana na lava va nga na vuvabyi na vuhlanganisi eka ku cinca ka mahanyelo.
Tanihilaha hi nga vula hakona nkarhi lowu nga hundza leswaku vusirheleri lebyi tirhaka kahle byi ri byoxe hi nga ta va na byona ku lwisana na COVID-19 ku ta va xisawutisi.
Sweswi ku na mapfhumba yo tala emisaveni hinkwayo ku hatlisisa ku tumbuluxiwa ka xisawutisi.
Hi ya emahlweni hi tirhisana na vanakulorhi va hina eka matiko ya misava ku tiyisisa leswaku matiko hinkwawo ya fikelela xisawutisi lexi tirhaka kahle naswona xo xaveka.
Hi le ku tekeni ka xiave eka Xitirhisiwa xa Mfikelelo wa Xisawutisi xa COVID-19 xa Nhlangano wa Misava wa Rihanyu – lexi tivekaka tanihi xitirhisiwa xa Covax – lexi xi nga kongoma eka ku endla nhlengeleto wa swipfuneto na ku avelana nxungeto wa ku tumbuluxiwa ka xisawutisi naswona hikokwalaho ku tiyisisiwa mfikelelo wo ringana wa swisawutisi loko swi ta kumeka.
Hi hlohloteleka leswaku Nkwama wa Nseketelano wu ta va wu endla vuhoxaxandla byo sungula bya R327 wa timiliyoni eka ku kuma murhi lowu wo sawutisa hi ku yimela tiko ra ka hina.
Hi tlhela hi hlohloteleka hi mivuyelo leyi tshembisaka kusuka eka miringeto yinharhu ya swisawutisiyimelakulangwa, leswi swi nga komba tilevhele ta ku tirha kahle ta le xikarhi ka 70 na 95 wa tiphesente.
Hi rindzela ntiyisiso kusuka eka valawuri va mirhi leswaku swisawutisi leswi swi hlayisekile, swi tirha kahle naswona swi ringanerile swidingo swa hina.
EAfrika-Dzonga, Vulawuri byo Lawula Swimakiwa swa Rihanyu (SAHPRA) bya hina vini byi ta langutisisa swikombelo swa mpfumelelo loko va swi kumile kusuka eka vatumbuluxi na ku pfumelela ku tirhisiwa ka swona.
Kambe a hi tsundzukeni leswaku kufikela loko xisawutisi xi kumeka na ku hangalasiwa, hi tshama hi ri nsirhelelo wa hina vinyi ku lwisana na COVID-19.
Swi hikwalaho ka swiendlo swa hina swa masiku hinkwawo leswaku hi ta tihlayisa na ku hlayisa van'wana.
Swi hikwalaho ka ku ambala xipfalaxikandza etindhawini ta mani na mani mikarhi hinkwayo.
Swi hikwalaho ka ku siya mpfhuka exikarhi ka vanhu na ku papalata tihlengeletano letikulu na tindhawu ta le ndzeni ka muako laha nkhuluko wa moya wu nga wa xiyimo xa le hansi.
Swi hikwalaho ka ku hlamba swandla nkarhi na nkarhi kumbe ku tirhisa xidlayaswitsongwatsongwana eswandleni.
Hi nga tlhela hi ti sirhelela hi ku dawuniloda app ya selifoni ya Covid Alert SA leyi yi nga ta hi tivisa loko hi tikume hi ri eka xivandla lexi nga na xitsongwatsongwana naswona hikwalaho ka sweswo swi ta pfuna ku herisa hundziselano.
Swa hlohlotela swinene leswaku App ya Covid Alert SA se yi dawunilodiwile hi timiliyoni ta maAfrika-Dzonga.
Loko ku ri na xin'wana lexi ntungukulu lowu wu nga hi dyondzisa xona, i nghozi ya ku va na rinyadzo.
Emisaveni hinkwayo, matiko lama nga na mitluletavuvabyi leyi yaka ehansi ya olovisile swipimelo kutani ya fikeriwa hi gandlati ra vumbirhi ro tikisa swinene, ri va sindzisa ku rhwexa swipimelo hi vuntshwa eka ku fambafamba, tinhlengeletano na nghingiriko wa ikhonomi.
Loko ku tshame ku va na nkarhi wa vuxiyaxiya, i nkarhi wa sweswi.
Nguva ya makhisimusi yi le ku tshineleni.
Swikolo na tindhawu ta dyondzo ya le henhla ti ta pfala va pfalela tiholideyi ta ximumu.
Vo tala va n'wina mi le ku songasongeni emitirhweni naswona kungari khale mi tava mi ri ekaya na mindyangu ya n'wina.
Vo tala va n'wina mi le ku lulamiseleni ka ku teka tendzo ku hlangana nakambe na vanghana na maxaka.
Ku teka rendzo swi rhwala mixungeto leyikulukumba swinene, leyi hi nga yi hungutaka hi ku papalata ku teka tendzo ko ka ku nga bohi.
Hi nga tlhela hi hunguta nxungeto wa ntluletavuvabyi hi ku ambala xipfalaxikandza endzeni ka swifambo swa mani na mani, hi tshika mafasitere ya xipandzamananga ya pfulekile na ku landzelela magoza ya nsivelo loko hi fika.
Nguva ya ximumu hi xintu i nkarhi wa tinhlengeletano ta vanhu, wo ya eka tifesithivhali na swiendleko, na ku hlangana ka vanhu eminkhubyeni ya vukati, tihlengeletano ta vukhongeri naswona eka tindhawu ta mani na mani na tindhawu toka tingari ta mani na mani.
Tinhlengeletano leta vanhu ti nga va swiendleko swa ‘xihangalasikulu’ leswi swi nga na nxungeto lowukulu wa hundziselo wa xitsongwatsongwana.
Un'wana na un'wana wa hina u dinga ku tiyisisa leswaku u landzelela magoza yo sivela ku papalata ku hangalasa xitsongwatsongwana eka mindyangu ya hina, ngopfu ngopfu eka lavakulu.
Hi fanele hi endla tinhlengeletano ti va letitsongo, naswona hi ti khomela ehandle kumbe eka tindhawu leti nkhuluko wa kahle wa moya, hi tiyisisa ku siyiwa ka mpfhuka exikarhi ka vanhu na ku ambala swipfalaxikandza hilaha hi kotaka hakona.
Hi boheka ku tsundzuka leswaku hambileswi hi lavaka ku wisa, xitsongwatsongwana lexi a xi teki holideyi.
Leri ku vile lembe ro tika eka hina tanihi tiko.
Ri ringile vutiboheleri bya hina naswona ri koxile vutipfumati lebyikulu eka un'wana na un'wana wa hina.
Kambe hambiloko tiholideyi ti tshinela, a hi nga tikhomisi tingana.
Handle ka loko hi nga va na vutihlamuleri bya hina vini eka rihanyu ra hina na rihanyu ra van'wana, vanhu vo tala va ta tluleriwa. Vanhu vo tala va ta lova.
Eka tin'hweti ta nhungu leti nga hundza, vanhu vo tala va lahlekeriwile hi vatswari, vamakwavo, varingani, vanghana na vatirhikulorhi hikwalaho ka COVID-19.
Tanihi rixaka, hi lahlekeriwile hi vatirhi va le mahlweni vo tala va xivindzi lava a va hlayisa lavaya va nga eswibedhlele na le titliliniki.
Hi lahlekeriwile hi vatirhi va vukorhokeri bya nkoka swonghasi lava va nga pfuna ku va tiko leri ri va ri ri ku tirheni hi nkarhi wa ku pfaleriwa.
Hi lahlekeriwile hi vadyondzisi lava a va ya exikolweni masiku hinkwawo ku seketela vana va hina na ku tiyisisa leswaku vadyondzi va ka matiriki va kota ku tsala swikambelo swa vona swo hetelela.
Hi kolota lava va nga komiseriwa vutomi bya vona hi ndlela yo chavisa hi xitsongwatsongwana lexi xo dlaya ku ka hi nga pfumeleli nxaniseko lowu fanaka na ku vava ku endzela mindyangu yo tala ku ya emahlweni.
Hi kolota vanghana va hina vini na maxaka na lava va nga ekusuhi na hina.
Hi kolota tiko ra ka hina, hikuva ntlakuko nakambe wa xitsongwatsongwana wu nga hi tlhelerisela endzhaku swinene ngopfu eka nhlakarhelo wa ikhonomi ya hina, eka matshalatshala ya hina ku vuyisela na ku tumbuluxa mitirho, na ku phakela vukorhokeri eka vanhu va ka hina.
Xa nkoka kutlula hinkwaswo ha tikolota hina vini na ku kolotana, hikuva leswi swi hi khumba hinkwerhu.
Madyambu ya namuntlha hi yima hi ku seketelana na vanhu va Dorobakulu ra Nelson Mandela Bay loko va karhi va tirha ku kamanyeta ku tumbuluka loku.
Ndzi na ntshembo lowukulu leswaku vurhangeri bya le Kapa-Vuhumadyambu byi le ku endleni naswona byi ta endla hinkwaswo leswi faneleke ku hunguta mpimo wa mitluletavuvabyi nakambe.
Ndzi kombela un'wana na un'wana wa n'wina ku tsundzuka lavaya va nga lahlekeriwa hi vutomi na vutomi bya kahle lebyi ha ha faneleke ku byi ponisa.
Eka tin'hweti ta nhungu leti nga hundza, hi humelerile eka ku lawula xitsongwatsongwana hi ku tirhisana.
Hi lwisile ntungukulu lowu hi hinkwaswo leswi a hi ri na swona. We fought this pandemic with everything that we had.
Hikwalaho ka matshalatshala ya hina lama hlanganisiweke, hi ponisile magidi yo tala ya vutomi lebyi a byi ta va byi lahlekile hi ndlela leyi a yi papalateka.
Sweswi, tanihiloko nhlayo ya mitluletavuvabyi yi sungula ku tlakuka nakambe, a hi nga hi nga nyikeli mivuyelo leswi hi yi kumeke.
A hi nga vuyeli eka masiku ya munyama ya Khotavuxika na Mawuwani, loko hundziselo wa xitsongwatsongwana a wu hangalakile ngopfu na vutomi bya mindyangu ya hina na vanghana a byi ri eka nxungeto.
Tanihileswi a hi swi tiva leswaku gandlati ra vumbirhi ri nga ha va kona, hi tlhela hi swi tiva swoleswo a swi papalateki.
Se madyambu ya namuntlha, ndzi mi kombela leswaku mi tiboha nakambe eka nyimpi leyi.
Hi nga ha sivela xitsongwatsongwana lexi ku hangalaka ku ya emahlweni loko hi teka magoza lama faneleke sweswi.
Tanihiloko hi swi endlile eka masiku yo sungula ya ntungukulu lowu, a hi veni nyandza yin'we naswona hi tirhisana.
Hi ta hundza eka nkarhi lowu wo tika tanihiloko hi hundzile eka leyi nga hundza.
Xikwembu a xi katekise Afrika-Dzonga na ku sirhelela vanhu va yona.
Ndza khensa.
