Pego ya Maemo a Setšhaba ka Mopresidente wa Repabliki ya Afrika Borwa, Morena Cyril Ramaphosa, Palamenteng
Sepikara sa Seboka sa Maloko a Palamente (NA), Mohumagadi Baleka Mbete,
Modulasetulo wa Lekgotla la Setšhaba la Diprofense (NCOP), Mohumagadi Thandi Modise,
Motlatšasepikara wa Seboka sa Maloko a Palamente le Motlatšamodulasetulo wa NCOP,
Mopresidente wa Peleng Thabo Mbeki,
Motlatšamopresidente wa peleng President FW de Klerk,
Moahlodimogolo Mogoeng Mogoeng le maloko ka moka ao a hlomphegago a Tirelo ya molao,
Ditona le batlatšaditona,
Ditonakgolo le dipikara tša Makgotlatheramelao a Diprofense,
Modulasetulo wa Mokgatlo wa Pušoselegae
wa Afrika Borwa le Dimeyaraphethiši ka moka tše di lego gona,
Dihlogo tša Diinstitušene tša mmušo tšeo di thekgago temokrasi ya molaotheo,
Modulasetulo wa Ntlo ya Bosetšhaba ya Baetapele ba Setšo,
Baetapele ba mekgatlo ya sedumedi,
Sepikara sa peleng Ngaka Frene Ginwala,
Sepikara sa peleng Morena Max Sisulu,
Baeng bao ba laleditšwego,
Bagale ba ntwa ya tokologo,
Maloko a dintlo tša batseta,
Maloko a a Hlomphegago,
MaAfrika Borwa ao a rategago.
Ke tlhompho le monyetla o mogolo go nna ge ke filwe sebaka se go fa Polelo ya Maemo a Setšhaba (SoNA).
Polelo ye e be e swanetše go fiwa bekeng ye e fetilego, eupša e ile ya ditelwa gore re kgone go laola merero ya phetogo ya sepolotiki ka maleba le ka tlhokomelo.
Ke rata go leboga Maloko a a Hlomphegago le batho ba Afrika Borwa ge ba se ba fela pelo le go kgotlelela.
Ke rata go lebiša mantšu a ditebogo go Mopresidente wa peleng Jacob Zuma ka mokgwa wo a ilego a šomana le tshepedišo ye boima ye le ye e šiišago.
Ke rata go mo leboga ka mošomo wo a o diretšego setšhaba ka dinakong tša mošomo tše pedi bjalo ka Mopresidente wa Repabliki, tšeo ka tšona naga e bilego le kgatelopele ye kgolo ka mafapheng a mmalwa a tlhahbollo. Ke boletše le Mopresidente Jacob Zuma maabane gomme o re lakaleditše mahlatse polelong ye ya SoNA.
MaAfrika Borwa ao a Hlomphegago,
Mo matšatšing a go feta a 150 go tloga gonabjale, batho ba lefase ba tlo ba mmogo ge ba keteka segopotšo sa mengwaga ye 100 sa matswalo a Nelson Rolihlahla Mandela.
Ke letšatši leo ka lona rena bjalo ka MaAfrika Borwa, re tlago gopola bophelo bja yo mongwe wa baetapele ba naga ye le ba khonthinente ye – yo ka nnete lefase le kilego la mo tseba.
Re tla ba le sebaka sa go gopola leeto le letelele la go leba tokologong la Madiba, bohlale bja gagwe, boikokobetšo bjo bo sa tekatekego, le kwelobohloko ye e mo tlamago le seriti se bohlokwa.
Re beetše ngwaga wo wa 2018 go ba ngwaga wa segopotšo sa gagwe gomme re tla lebiša tiro ye nngwe le ye nngwe, maitapišo a mangwe le a mangwe, le polelo ye nngwe le ye nngwe go fihlelela nepo ya gagwe ya setšhaba sa temokrasi, se se nago le toka seo se nago le tekatekano.
Ka ge re hlahlwa ke mohlala wa gagwe, re tla šomiša ngwaga wo go maatlafatša boikgafo bja rena go maitshwaro ao a nago le mekgwa le boetapele bjo bo nago le mekgwa.
Ge re keteka mengwaga ye lekgolo ya Nelson Mandela ga re no keteka fela nako ye e fetilego, re aga bokamoso le kudukudu bokamoso bjo Mandela a ilego a bo ukama.
Re tšwetša pele leeto le letelele leo a le thomilego, go aga setšhaba seo go sona batho ka moka ba ka lokologago, seo go sona batho ka moka ba ka lekanago pele ga molao le seo batho ka moka ba abelanago lehumo la naga ya rena le go ba le bophelo bjo bokaone.
Re aga naga yeo go yona bokamoso bja motho bo laolwago ke maitekelo a bona le go šoma kudu ga bona, e sego ke mmala wa letlalo la gagwe, lefelo leo a belegwego go lona, bong, polelo goba letseno la batswadi ba lona.
Ke nyaka go gatelela polelo ya ka le ka Afrikaans.
[Ek wil dit ook in Afrikaans se: Ons bou ’n land waarin ’n persoon se vooruitsigte bepaal word deur sy eie inisiatief en harde werk, en nie deur sy velkleur, geboorteplek, geslag, taal of sy ouers se inkomste nie.]
Ngwaga wo, re keteka gape mengwaga ye lekgolo ya mogale yo mongwe wa tokologo ya rena, Albertina Nontsikelelo Sisulu.
Ka bophelo bja gagwe bjo bo makatšago le seabe se segolo seo a bilego le sona, o laeditše gore go ba molwelatokologo go ra goreng, moetapele le modiredi wa batho yo a nago le tlhokomelo le wa maitshwaro a mabotse.
Ka boetapele bja gagwe, o akareditše kamano ye bohlokwa gareng ga tokologo ya setšhaba le tokollo ya bong. Ge re keteka mengwaga ye lekgolo ya gagwe, re tiišetša gore ga go tokologo yeo e ka felelago le gore ga go setšhaba seo se ka lokologago go fihla ge basadi ba sona ba lokologile.
Re hlompha morwa yo, Nelson Rolihlahla Mandela le morwedi wa mobu wa Afrika, Albertina Sisulu, mo ngwageng wa phetogo, mo ngwageng wa mpshafatšo, mo ngwageng wa kholofelo. Ga re ba hlomphe fela ka mantšu, eupš, kudukudu, ka ditiro tša thwii ka nepo ya go fihlelela nepo ya bona ya go fihlelela setšhaba se sekaone.
Re swanetše go hlompha Madiba ka go fetiša nako ya tlhokego ya kwano, go hloka selekane le ya maswabi. Re swanetše go fetiša nako ya kholofelo ye e felago ka dihlongweng tša setšhaba le tshepho ye e sesefetšego go baetapele ba rena. Re swanetše go fetiša moya wa go hloka tshepo wo o tsenego ka nageng ya rena ka gobane nako ye mpsha e mo go rena le gore seemo se sekaone se fihlile.
Ke nako ye mpsha yeo e hlohleletšwago ke segopotšo sa rena ka moka sa Nelson Mandela le diphetogo tše di thomago. Ge re tloša moya wa go hloka tshepo mo menaganong ya rena, re swanetše go tiišetša leswa tumelo ya rena ya gore Afrika Borwa ke ya batho ka moka bao ba dulago go yona.
Le ge e le gore re batho bao ba farologanego, re setšhaba se tee.
Re ba dimilione tše 57, gomme yo mongwe le yo mongwe o na le dihistori tše di fapanego, ditšo, maitemogelo, maikutlo le dikgahlego.
Gomme le ge go le bjale re tlamilwe mmogo ke bokamoso bjo bo swanago bja gore re maAfrika Borwa.
Ka lebaka la se, re kolota tše ntši go bao ba tlilego pele ga rena – go batho ba go swana le Pixley ka Seme, Charlotte Maxeke le Kgoši Albert Luthuli – yo a kwešišitšego tlhokego ya kwano le ya selekane sa batho ka moka ba naga ye botse ye.
Re setšhaba seo se kopanego.
Re batho bao ba ikgafilego go šoma mmogo go hweletša bafsa ba rena mešomo; go aga difeme le ditsela, dintlo, le dikliniki; go lokišetša bana ba rena lefase la diphetogo le la kgatelopele; go aga ditoropokgolo le ditoropo fao ba malapa ba ka bolokegago, ba ba le tšweletšo, le bao ba kgotsofetšego.
Re ikgafile go aga setšhaba seo se bonwago ka maitshwaro a makaone le seriti seo se sa kgotlelelego go utswiwa ga methopo ya setšhaba, goba bohodu bjo bo dirwago ke basenyi ba ka dikhamphaning ba ditšhelete tše di bolokilwego gabohloko tša batho ba rena.
Le ge e le gore go na le ditaba tšeo re fapanago ka ga tšona, mo go merero ye bohlokwa ye, re selo se tee.
Re a tseba gore go sa na le dilo tše ntši tšeo di re aroganyago.
Re tšwela pele go ba setšhaba seo se sa lekanego kudu, seo go sona bohloki le katlego di sa laolwago ke morafe le bong.
Re filwe maikarabelo bjalo ka maAfrika Borwa go aga setšhaba se seswa, go lwantšha tlhokego ya toka ya nakong ye e fetilego le tlhokego ya tekatelano ya mo lebakeng le.
Re kgopelwa go dira se ka fase ga maemo a boima.
Seemo se re lego ka go sona bjalo ka setšhaba ke gore le ge bohloki bo theogetše fase kudu ka morago ga go ba gona ga temokrasi ka 1994, re bone dipoelomorago mo mengwageng ye e sa tšwago go feta.
Maemo a bohloki a hlatlogile ka 2015, tlhokego ya mešomo e ile godimo gomme tlhokego ya tekatekano e sa ganeletše.
Mo mengwageng ye mmalwa, ekonomi ya rena ga se ya gola ka lebelo leo le hlokegago go hloma mešomo ye e lekanego gore re kgone go ntšha batho ba rena bohloking.
Ditšhelete tša setšhaba di ile tša hlaelela, gomme tša šitiša bokgoni bja mmušo bja go oketša peeletšo ya yona ka tlhabollong ya ekonomi le ya setšhaba.
Ka ntle le maemo ao a hlobago boroko, re kgonne – ra šoma mmogo – go fihlelela kgatelopele go kaonafatša maphelo a batho ba rena.
Le ge re le maemong a kgolo ye e fokolago, ekonomi ya rena e hlomile mešomo, euopša e sego ka lebelo leo le nyakegago go amogela bao ba sa tsenago ka mmarakeng wa bašomi.
Se se ra kgolo ge re nyakana le maemo a godimo a kgolo ya ekonomi le peeletšo, re swanetše go tšea magato a tlaleletšo go fokotša bohloki le go fihlelela dinyakwa tša bao ba sa šomego ka nageng ya rena.
Go tloga mola Palamente ya bjale e thomago, mananeo a rena a go thwala setšhaba mešomong a hlomile dibaka tša mešomo tša go feta tše 3,2 milione.
Ka seemong sa tlhokego ya mešomo ye e phatlaletšego le naga, dibaka tše di tšwela pele go fana ka letseno leo le nyakegago kudu, maitemogelo a mošomong le tlhahlo.
Re tšere magato a go fokotša tshenyegelo ya go iphediša ya batho ba rena, kudukudu bahloki. Tshenyegelo ya go iphediša e tšwetše pele go gola.
Lenaneo la Mmušo la Ditirelo tša Motheo tša go se Lefelwe mo lebakeng le le thekga malapa a bahloki a go feta a dimilione tše 3,5.
Ditšhelete tša bobotlana tša mmušo tše di fiwago batho ba go feta ba 17 di lefša kgwedi ye nngwe le ye nngwe, go realo di hola tee-tharong ya setšhaba. Ditšhelete tše tša bobotlana di hlatlošitše maphelo a batho ba rena ebile batho ba rena ba bona di le bohlokwa.
Re a tseba, le ge go le bjale, gore ge e le gore re nyaka go fediša bohloki bjo bo tletšego, re swanetše go ruta bana ba bahloki.
Re gapeleditše gore se se swanetše go thoma go bana ba mengwaga ya ka fase.
Lehono re na le bana bao ba lego kgauswi le milione o tee ka mafelong a thuto ya bana ba mengwaga ya ka fase.
Re bona dikaonafalo ka go dipoelo tša tshepedišo ya thuto ya motheo ya rena.
Dipalopalo tša baithuti bao ba atlegago go marematlou di oketšegile go tloga go 60,6% ka 2009 go fihla go 75,1% mo ngwageng wo o fetilego.
Mo lebakeng le go na le baithuti bao ba nyakilego go ba bamilione bao ba ngwadišitšwego ka go thuto ya godingwana, e lego palo ya godimo go tloga go palo ya ka godimo ga ba 500 000 ka 1994. Seo se laetša kgatelopele.
Ge re tsena nakong ye mpsha, re ikemišeditše go aga go diphihlelelo tše, go lwantšha ditlhohlo tšeo re lebanego le tšona le go akgofiša kgatelopele ka go ageng ga setšhaba seo se atlegilego kudu le seo se nago le tekatekano.
Re bone kgolo ya magareng ka ekonoming ya rena le kgolo ya kakaretšo, yeo e tšwetšwago pele go ya go ile ka ekonoming ya lefase ka bophara.
Ditheko tša ditšweletšwa di kaonafetše, ebile di tšwela pele go kaonafala gomme difeme di hwetša diotara tše ntši, mmaraka wa setoko o hlatlogile, ranta e maatlafetše ebile go na le ditaetšo tša ka pela tša gore tshepho ya babeeletši e a hlatloga.
Re tšere magato a sephetho a go rarolla dipelaelo ka ga seemo seo se sa kgahlišego sa dipolotiki ebile re ikgafile go netefatša gore go na le bonnete le go swana ga melawana.
Go na le maikutlo a magolo a kholofelo gareng ga batho ba rena.
Batho ba rena ba na le kholofelo ka ga bokamoso.
Tshepho ya dikgwebo gareng ga dikhamphani tša Afrika Borwa e kaonafetše gomme babeeletši ba dinaga tša ka ntle ba lebelela dibaka tša ka nageng ya rena leswa.
Dihlongwa tše dingwe tša ditšhelete di bone Afrika Borwa bjalo ka ye nngwe ya mebaraka ye mekaone ye e sa tšwelelago ka ngwaga wa 2018.
Mošomo wa rena bjalo ka maAfrika Borwa ke go šomiša sebaka se sa kholofelo le mpshafatšo, le go šoma mmogo go netefatša gore se dira phetogo ye bohlokwa ka maphelong a batho ba rena.
Mo ngwageng wo, re tlo thomiša magato ka nepo ya go dira gore naga ye e be go kgolo ye mpsha, go tlhomo ya mešomo le phetogo.
E tla dira se ka go dira gore badirišani ba rena ba setšhabeng ka mo nageng go dirišana ge re aga kwano ya setšhaba yeo go yona re tlago hloma dihlohleletši tša kgolo ya ekonomi.
Re swanetše go aga go tšwela pele ka ga tirišano le ba kgwebo le bašomi ka nepo ya go bušetša sekeng tshepho le go šireletša theošetšofase ya seemo sa dipeeletšo gape.
Diphetho tše boima di swanetše go tšewa ka nepo ya go tswalela sekgoba seo se bulegilego ka ditšhelete tša rena, re beye sekoloto sa rena seemong se sekaone le go bušetša sekeng dikgwebo tša mmušo go ba maemong a makaone.
Se bohlokwa mo lenaneong la rena la bosetšhaba la 2018 ke tlhomo ya mešomo, kudukudu ya bafsa.
Re tlo swaragana le magato a mmalwa ka nepo ya go rarolla bothata bja tlhokego ya mešomo.
Ye nngwe ya masolo e tlo ba go bitša Seboka ka ga Mešomo mo dikgweding tše di latelago tše mmalwa ka nepo ya go beakanya leswa maitapišo a lefapha le lenwge le le lengwe le a mokgathatema yo mongwe le yo mongwe ka ga bohlokwa bja tlhomo ya mešomo.
Seboka se se tla lebelela seo re swanetšego go se dira go netefatša gore ekonomi ya rena e a gola le gore e ba le tšweletšo kudu, le gore dikhamphani di beeletša kudu, le gore bašomi ba hlokometšwe gabotse, le gore mananeokgoparara a ekonomi le ona a a katološwa.
Re tla emela gore seboka se se tla ka ditharollo le maitekelo ao a tlago phethagatšwa ka pela.
Re tla šoma kudu mo ngwageng wo go hlohleletša peeletšo ye mpsha ye bohlokwa ka ekonoming ya rena.
Go fihla mo lebakeng le, re tla rulaganya khonferentshe ka ag dipeeletšo mo dikgweding tše di tlago tše tharo, re lebeletše kudu babeeletši ba ka mo nageng le ba boditšhabatšhaba, go kwalakwatša dibaka tša peeletšo tšeo re gapeletšegago go di dira tše di ka hwetšwago ka nageng ya rena gomme go na le dibaka tše ntši tša mohuta woo.
Re tlo rarolla go theogela fase ga mengwaga ye mentši ya bokgoni bja rena bja tšweletšo, e lego seo se amilego kudu tlhokego ya mešomo le diromelwantle.
Re tla nyaka go hloma diintasteri leswa ka bophara le ka lebelo leo le tsenyago dimilione tša batho bao ba nyakago mešomo ka ekonoming.
Re tlo tšwetša pele peeletšo ye kgolo ka mafapheng a bohlokwa a tšweletšo ka go šomiša togamaano ya diputseletšo le ka magato a mangwe a mmalwa ao mmušo o nago le ona.
Go tšwela pele go hlohleletša tšweletšo, re tla tšwela pele ka lenaneo la go tšweletša ka mo nageng, moo e lego gore ditšweletšwa tša go swana le dilogwa, diaparo, fenišara, diphahlo tša go sepetšwa ka ditimela le dimerata tša meetse di hlamelwago go rekwa ka mo nageng.
Re šetše re šomišitše tšhelete ye e fetago R57 pilione go diphahlo tšeo di tšweleditšwego ka mo nageng tšeo di ka bego di tsentšwe ka mo nageng go tšwa dinageng tše dingwe. Ke gore tlhomo ya mešomo ka go diriša diphahlo tša go tsenywa ka nageng le diromelwantle.
Mafelo ao a kgethegilego a ekonomi a tšwela pele go ba ditlabelo tše bohlokwa tšeo re tlago di šomiša go goketša peeletšothwii ya togamaano ya dinaga tša ka ntle le ya ka nageng, le go aga bokgoni bja diintasteri bjo bo nepišitšwego le go hloma mafelo a maswa a diintasteri nageng ka bophara.
Tshepedišo ya go hloma diintasteri leswa e swanetše go thekgwa ke phetošo.
Ka magato a go swana le bodiredi bjo bo beilwego pele le lenaneo la bahlomi ba diintasteri ba bathobaso, re hloma motswalo o moswa wa banna le basadi bao e lego batšweletši bao ba kgonago go aga dikgwebo tše kgolo kudu le bokgoni.
Re tla kaonafatša bokgoni bja rena bja go thekga bašomi ba diphrofešenale, ra tšea magato kgahlanong le dikhamphani tšeo di ganetšanago le diphetogo, ra šomiša melawana ya phadišano go bulela boradikgwebo ba baswa bao ba sa tsenago mebaraka, le go beeletša ka tlhabollong ya dikgwebo ka makheišeneng le ka dinagamagaeng.
Phetošo ya ekonomi ye e tseneletšego e nyaka gore re kaonafatše kudu maemo a basadi ba bathobaso le a ditšhaba ka ekonoming, ka go netefatša gore ke beng ba dikgwebo, balaodi, batšweletši gomme mafelelong, ba bangwe ba bona ba ka ba bathekgi ba ditšhelete.
Bothata bja rena bjo bogolo kudu le bjo bo re gateletšego ke tlhokego ya mešomo go bafsa.
Ka fao ke taba ye e nyakago seemo sa tšhoganetšo gore re tsenye bafsa ka bontši ka ditirong tša botšweletši tša ekonomi ya naga ya rena.
Bafsa ba Afrika Borwa ba tla tsenywa ka bogareng bja lenaneo la rena la ekonomi.
Ba šetše ba bopa larolo ye kgolo ya bašomi ka diprotšekeng tša rena tša kago ya mananeokgoparara ebile ke bagolegi ba bagolo ba mananeo a go swana le go hloma disola tša go bediša meetse le ntwa kgahlanong le go dutla ga meetse. Re tšea magato go dira gore bafsa ba rena ba kgathe tema go lwantšha ditlhohlo tše.
Re tšwela pele go tsenya bafsa ka bontši kudu ka ditirong tša botšweletši tša ekonomi tša go swana le Putseletšo ya Motšhelo wa Bašomi.
Ka go šoma ka go dirišana le kgwebo, mekgatlo ya bašomi le baemedi ba setšhaba, re hloma dibaka tša gore bafsa ba tsene lefaseng la mošomo ka go hwetša ditlhahlo ka ga mešomo, boithutelomešomo le bohlami bja dikgwebo.
Kgweding ye e tlago, re tla tsebagatša semmušo lesolo la Tirelo ya go Thwala Bafsa Mešomong, leo le tlago tsenya bafsa bao ba sa šomego ka mananeong a ditlhahlo ka ga mešomo tšeo di lefago ka dikhamphaning go ralala le ekonomi.
Mmogo le badirišani ba rena ka kgwebong, re dumelelane gore re tlo hloma dikgoba tše milione tša ditlhahlo ka ga mešomo mo mengwageng ye e tlago ye meraro.
Ge e le gore re tlo arabela dinyakwa tša bafsa gabotse, go bohlokwa gore bafsa ba bolele maikutlo a bona le gore ba kgone go rerišana le mmušo maemong a godimodimo.
Go fihla mo lebakeng le, ke tlo hloma Sehlophatšhomo sa Bafsa seo se emetšego bafsa ba Afrika Borwa go netefatša gore melawana ya rena le mananeo e tšwetša pele dikgahlego tša bona.
Peeletšo ka go mananeokgoparara e bohlokwa ka maitapišong a rena a go godiša ekonomi, a go hloma mešomo, a go maatlafatša dikgwebopotlana le go abela batho ba rena ditirelo.
Re beeleditše kudu ka ditseleng tše diswa, ka ditešeng tša mohlagase, ka dikolong le ka go mananeokgoparara a mangwe.
Ka ge tše dingwe tša diprotšeke tša rena di tšea nako go thomiša gomme ka go maalafatša maitapišo a rena, ke tlo hloma sehlopha sa go akgofiša phethagatšo ya diprotšeke tše diswa, kudukudu diprotšeke tša meetse , tša kago ya dinolofatši tša maphelo le tša tlhokomelo ya ditsela. Sehlopha se se tla hlongwa gomme se tlo dira bontši bja mošomo.
Re ithutile dithuto tše bohlokwa go maitemogelo a rena ge re aga mananeokgoparara a rena a maswa ka moka, e lego seo se tlago thuša ge re tšwela pele.
Re tla lebelela kudu dikaonafatšo tša ditekanyetšo tša rena le mananeo a tlhokomedišišo, ra kaonafatša kopanyo ya diprotšeke le go aga selekane se segolo le ba kgwebo le mekgatlo ya bašomi.
Meepo ke lefapha le lengwe leo le nago le bokgoni bjo bogolo bjo bo sego bja fihlelelwa bja kgolo le tlhomo ya mešomo.
Re swanetše go bona meepo bjalo ka intasteri ye e sa thomago sebakeng sa bjalo ka intasteri ye e fihlago bofelong.
Ka go tsoga leswa ga ditheko tša ditšweletšwa, re ikemišeditše go šoma le dikhamphani tša meepo, mekgatlo ya bašomi le ditšhaba ka nepo ya go godiša lefapha le, go goketša peeletšo ye mpsha, go hloma mešomo le go bea intasteri ye mokgweng o moswa wa diphetogo le gore e šome go ya go ile.
Mo ngwageng wo, re tla maatlafatša ditherišano le bakgathatema ka moka ka ga Tšhata ya Meepo ka nepo ya go netefatša gore e tloga e le setlabelo seo se šomago gabotse sa go fetoša seemo sa meepo ka mo Afrika Borwa go ya go ile.
Ka go šoma mmogo, ka selekane sa makgonthe, tšeo di thekgilwego ke go tshephana le ponelopele ye e swanago, ke na le bonnete bja gore re tla kgona go rarolla bothata bja bjale gomme ra dumelelana ka ga tšhata yeo bobedi e akgofišago diphetogo le go godiša lefapha le le bohlokwa la ekonomi ya rena.
Go šongwa ga Molaokakanywaphetošwa wa Tlhabollo ya Methopo ya Diminerale le Phetroliamo ka dintlo tše pedi tša palamente go maemong ao a gatetšego pele, fao Palamente e laetšago gore Molaokakanywa wo o tla phethwa ka kotareng ya mathomo ya 2018.
Molaokakanywa wo, ge o šetše o phethagaditšwe go ba molao, o tla tsenya tirišong bonnete ka ga taolo, wa hlagiša tšhireletšo ya bodulo le go tšwetša pele dikgahlego tša ekonomi ya setšhaba tša maAfrika Borwa ka moka.
Re hlopha boroko kudu ke go hlatloga ga mahu a ka meepong, kudukudu ngwageng wo o fetilego.
Re ipiletša go dikhamphani tša meepo go šoma mmogo le bakgathatema ka moka go netefatša gore dikotsi tša meepong di fokotšega kudu.
Lehu le tee la meepong ke tahlegelo ye kgolo kudu.
MaAfrika Borwa ao a rategago,
Mafelelong, kgolo ya ekonomi ya rena e tla tšwetšwa pele go ya go ile ke dikgwebopotlana tša rena, ka ge se se direga ka dinageng tše ntši.
Ke maikarabelo a rena ka moka go godiša lefapha le le bohlokwa la ekonomi.
Re tla šomišana le badirišani ba rena ba setšhabeng go aga tirišanommogo ya dikgwebopotlana yeo e thušago, e godišago le go tšwetšapele bohlomi bja dikgwebo.
Mmušo o tla hlompha tshephišo ya ona ya go beela thoko bonyane 30% ya bodiredi bja ka ntle bja setšhaba go dikgwebopotlana, go dikgwebo tša magageng le go dikgwebo tše nnyane, go dikgwebo tša mohlakanelwa, le go dikgwebo tša makheišeneng le tša dinagamagaeng.
Re tla tšwela pele gape go beeletša ka go godiša dikgwebopotlana.
Re hlohleletša dikgwebo tše kgolo go dira seo, e lego go hwetša mokgwa wa go godiša dikgwebopotlana.
Go hloma sekhwama sa dikgwebopotlana sa lesolo la Bahlankedibagolophethiši (di-CEO) – seo mo lebakeng le se lego go R1,5 pilione – ke mohlala o bohlokwa wa tema ye e ka kgathago ke lefapha la phraebete.
Mmušo o feleletša go hloma sekhwama sa dikgwebopotlana le sa boithomelo seo se lebišitšego kudu bao ba thomago dikgwebo.
Re tla fokotša mapheko a taolo go dikgwebopotlana. Ke tlo netefatša gore mapheko a taolo a a fokotšwa.
Re šoma gape go oketša dibaka tša ekonomi go bagolofadi.
Gareng ga tše dingwe, Setheo sa Ditšhelete tša Dikgwebopotlana se tsebagaditše semmušo setlamo sa go hloma le go thekga bagolofadi bao ba hlomago dikgwebo ka ditšhelete seo se bitšwago Setlamo sa Thekgo ya Ditšhelete sa Amavulandlela.
Temo e emetše ye nngwe ya dibaka tše kgolo kudu ka nepo ya go godiša ekonomi ya rena kudu le go hloma mešomo.
[Tsena tsa temo ke tsona tse bohlokwa le ho feta, ka hobane ke moo batho ba rona ba tla fumanang menyetla e metle ya hore ba kene kgwebong ena ya tsa ho lema. Ke moo re shebileng hore re ka kgona ho aha mesebetsi. Bane ba National Planning Commission ba ile ba re ho rona re ka kgona ho aha mesebetsi e lekanang milione ha re tla ho ena ya Agriculture.]
[Merero ya tša temo ke ye bohlokwa kudu, ka gobane ke fao batho ba rena ba ka fihlelelago dibaka tše kaone tša go tsena ka boleming bja kgwebo. Mo ke fao nepišo ya rena ya go hloma mešomo e lego gona. Khomišene ya Peakanyo ya Bosetšhaba e re botša gore, re ka kgona go hloma mešomo ye e ka bago ye milione o tee.]
Temo e bile le seabe se segolo kudu, ka palo ye kgolo, go kgolo ye e kaonafetšego ya ekonomi ya rena ka kotareng ya bobedi le ya boraro ya 2017.
Mo ngwageng wo, re tlo tšea sephetho ka nepo ya go fihlelela bokgoni bjo bogolo bja temo go tša ekonomi.
Re tlo akgofiša lenaneo la rena la kaboleswa ya naga e sego fela ka go beakanya leswa tlhokego ya toka ye šoro ya nakong ye e fetilego, eupša gape go tliša batšweletši ba bantši ka lefapheng la temo le go dira gore naga ye ntši e hwetšagale gore batho ba leme go yona.
Re tla diriša mokgwa wa kakaretšo wo o šomišago mekgwa ka moka ye re nago le yona gabotse.
Ka ge o hlahlwa ke diphetho tša Khonferentshe ya Bosetšhaba ya bo 54 ya mokgatlo wo o bušago, mokgwa wo o tla akaretša go tšeela naga ka ntle le go e lefela.
Re ikgafile gore go tšeela naga ka ntle le go e lefela go swanetše go phethagatšwa ka mokgwa wo o oketšago tšweletšo ya tša temo, wo o kaonafatšago tšhireletšego dijong le go netefatša gore naga e bušetšwa go bao ba tšeetšwego yona ka fase ga bokoloniale le kgethologanyo.
Mmušo o tla thomiša tshepedišo ya ditherišano ka nepo ya go tseba mekgwa ya phethagatšo ya sephetho se.
Re dira boipiletšo bjo bo kgethegilego go ditheo tša ditšhelete ka mo nageng ya rena go dirišana le rena go nyakana le ditšhelete tša go akgofiša lenaneo le la kaboleswa ya naga ka ge peeletšo ye e oketšegilego e tlo nyakega ka mo lefapheng le gore re bone temo bjalo ka mathomo ka ekonoming ya naga ya rena.
Boeti ke lefapha le lengwe leo le fago naga ya rena dibaka tše kaone tša gore e kgahliše kudu ka boyona.
Boeti mo lebakeng le bo na le mešomo ye 700 000 ya thwii ebile bo dira bokaone go feta bontši bja mafapha a rena a kgolo.
Ga go na lebaka leo le ka dirago gore bo se ke bjalo gola gabedi ka bogolo.
Re na le naga ye botse kudu mo lefaseng ebile re batho bao ba nago le kamogelo kudu. MaAfrika Borwa ba swanetše go bulela baeti ka moka dipelo tša bona, dintlwana tša bona tša bjang le dintlwana tša bona tša dirantabola.
Mo ngwageng wo, re tla maatlafatša thekgo ya kwalakwatšo ya mafelo ka mebarakeng ye bohlokwa ya boeti le go tšea magato go tšwela pele ka nepo ya go fokotša mapheko a taolo le go hloma dikgwebo tše di sa thomago tša boeti.
Re ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go bulela lefase dintlo tša bona le dipelo tša bona.
Katlego ya rena bjalo ka setšhaba e laolwa ke bokgoni bja rena bja go šomiša monyetla ka botlalo wa phetogo ye kgolo ya tša theknolotši.
Se se ra gore re swanetše go hloma bokgoni ka mafapheng a tša mahlale, theknolotši le boitlhamelo.
Mo nakong ye e sa fetšego pelo re tlo hloma Khomišene ya Phetošo ya Intasteri ya tša Titšithale, yeo e tlago akaretša lekala la phraebete le setšhaba sa badudi, gon netefatša gore naga ya rena e kgona go šomiša dibaka le go laola ditlhohlo tša dikgatelopele tša lebelo ka go theknolotši ya tshedimošo le dikgokagano.
Lesolo leo le lebilego go phetogo ya intasteri ya tša titšithale e tla thekgwa ke go ba gona ga dinetweke tšeo di šomago gabotse.
Re tla feleletša ditherišano tša rena le intasteri ya dikgokagano tša megala le bakgathatema ba bangwe go netefatša gore kabo ya sepekthramo e fokotša mapheko a go tsena, e tšwetša pele phadišano le go fokotša tshenyegelo go badiriši.
Afrika Borwa e dumelelane ka ga tumelelano ya Lefelo la Kgwebišano ya go se Lefelwe la Seboka sa Boraro, yeo e kopanyago Dinaga tše di Hlabologago tša Borwa bja Afrika, Mmaraka wo o Swanago wa Bohlabela le Borwa bja Afrika le Dinaga tša Bohlabela bja Afrika.
Lefelo la kgwebišano ya go se lefelwe le tla kopanya mebaraka ya dinaga tše 26 yeo e nago le setšhaba seo se nyakilego go ba dimilione tše 625.
Se se tla bula dibaka tša phihlelelo ya mebaraka go ditšweletšwa tša Afrika Borwa tšeo di romelwago dinageng tše dingwe, le go tsenya letsogo go tlhomo mešomo le go kgolo ya lefapha la diintasteri la Afrika Borwa.
Ditherišano ka ga Tumelelano ya mabapi le Kgwebišano ya go se Lefelwe ya ka Khonthinenteng di gatelapele ka mafolofolo, gomme go emetšwe gore tumelelano ka ga tlhako ye e tla phethwa mo nakong ye e sa fetšego pelo.
Mo ngwageng wo Afrika Borwa e tla ba modulasetulo wa sehlopha sa dinaga tša Brazil, Russia, India, China le Afrika Borwa (BRICS), gomme e tla bea pele tšwetšopele kgwebišano ya yeo e nago le boleng le peeletšo ya ka gare ga BRICS go ya ka mafapheng a botšweletši.
MaAfrika Borwa ao a rategago,
Ka la 1 Mopitlo ngwageng wo, re tlo tsebagatša mogolo wa mathomo wa fasefase wa bosetšhaba ka Afrika Borwa.
Phihlelelo ye e sego ya ka ya bonwa – e lego phihlelelo ya ye nngwe ya dinyakwa tša Tšhatha ya Tokologo – go emetšwe gore e tla oketša letseno la maAfrika Borwa ao a šomago a go feta dimilione tše tshela le go kaonafatša maemo a bophelo a malapa nageng ka bophara.
Go tsebagatšwa ga mogolo wa fasefase wa bosetšhaba go kgontšhitšwe ke maikemišetšo a badirišanimmogo ka moka ba setšhabeng ka nepo ya go fokotša go se lekalekane ga megolo mola ka go le lengwe go tšwetšwa pele kgolo ya ekonomi le tlhomo ya mešomo.
Se se šoma bjalo ka mohlala o mongwe ka ga seo se kgonagalago ge maAfrika Borwa a rerišana ka go ditherišano tše bohlokwa ka nepo ya go rarolla diphapano, dilo tše boima le mathata, le go lwantšha ditlhohlo.
Go netefatša gore go ba le kamano ye kgolo le go swana ge go phethagatšwa melawana ya ekonomi – le go netefatša gore re na le bokgoni bjo bokaone bja go arabela maemo a ekonomi ao a tšwelago pele go fetoga – ke tlo thwala Lekgotlakeletšo la tša Ekonomi la Mopresidentel.
Le tla hwetša tsebo le bokgoni bjo bo lego ka go bašomi, go dikgwebo, go setšhaba sa badudi le go dirutegi.
Naga e tšwela pele go angwa kudu ke ye nngwe ya dikomelelo tše kgolo tše di kilego tša ba gona mo mengwageng ya lekgolo, yeo e amilego ekonomi ya rena gampe, yeo gape e amilego ditirelo tša setšhaba le tšweletšo ya tša temo.
Maemo a komelelo ka Kapa Bodikela, Kapa Bohlabela le Kapa Leboa a hlahlošitšwe go ba seemo sa masetlapelo sa bosetšhaba.
Se se fa mmušo wa bosetšhaba maatla a go laola le go kgokaganya phetolo ya rena maemong a bosetšhaba ka thekgo go tšwa diprofenseng ka moka.
Se se tla netefatša gore re oketša magato ao a kopantšwego go thekga diprofense tšeo di amilwego gampe.
Re lebeletše go diragatša magato ao a sego a mehleng ao a hlokagalago ao a dumeletšwego ka fase ga molao.
Ke retile batho ba Motsekapa le ba Kapa Bodikela ka moka ka go obamela magato a go seketša meetse ka tlhokomelo.
Re ipiletša go mang le mang ka mo nageng go šomiša meetse ka go a seketša ka ge re le naga yeo e hlaelelago meetse ye e tshephilego mothopo wo o bohlokwa ka nepo ya go fihlelela ditlhologelo tša rena tša tlhabollo.
Maloko a a Hlomphegago,
Ka la 16 Manthole ngwageng wo o fetilego, Mopresidente wa peleng Jacob Zuma o begile gore mmušo o tla tsenya tirišong thuto le tlhahlo tša godingwana tša go se lefelwe go maAfrika Borwa ao a hlokago le go bašomi mo lebakeng la mengwaga ye mehlano.
Go thoma ngwaga wo, thuto le tlhahlo tša godingwana tša go se lefelwe di tla hwetšwa ke baithuti ba ngwaga wa mathomo go tšwa malapeng ao a hwetšago letseno leo le kopantšwego la ngwaga ka ngwaga la go fihla go R350 000.
Tona ya Thuto le Tlhahlo tša Godingwana o tla eta pele phethagatšo ya molawana wo, mola Tona ya Ditšhelete a tla hlatholla merero ka moka ya thekgo ya ditšhelete ya setlamo ge a efa Polelo ya Ditekanyetšo bekeng ye e tlago.
Godimo ga go tšwetša pele toka ya setšhaba, peeletšo ya mohuta wo ka go thuto ya godingwana go emetše gore e tla tsenya letsogo go kgolo ye kgolo ya ekonomi le go thuša gape go fokotša bohloki, go fokotša tlhokego ya tekatekano, go maatlafatša letseno le go oketša bokgoni bja ekonomi ya rena.
Mmušo o tla tšwela pele go beeletša ka go oketša phihlelelo go thuto ya motheo ya boleng le go kaonafatša dipoelo tša dikolo tša rena tša setšhaba.
Lenaneo la Thušo ya Mašeleng a Thuto la Funza Lushaka le ikemišeditše go fana ka dithušo tša mašeleng a thuto go baithuti ba 39 500 go tsenela Dithuto tša Barutiši ba Mathomo mo mengwageng ye e tlago ye meraro.
Go sa mathomo seo se sego sa ka sa bonwa, go thoma mathomong a ngwaga wo, dikolo tša setšhaba ka moka di thomile go ruta polelo ya gae.
Se bohlokwa gape ke go tsenya tirišong ga ditlhahlobo tša mathomo tša Setifikeiti sa Marematlou ka ga Polelo ya Diatla, tšeo di tlago ngwalwa ke baithuti ba difoa mafelelong a 2018.
Lenaneo leo le Akgofišitšwego la Lesolo la Kabo ya Mananeokgoparara a Dikolo le tšwela pele go aba meago ya sebjalebjale dikolong ka dinagamagaeng le ka metsesetoropong ye e hlokišitšwego mo nakong ye e fetilego nageng ka bophara, fao bonyane dikolo tše 187 di agilwego go fihla mo lebakeng le.
Lenaneo le le tla fetša diprotšeke ka moka tšeo di sa šaletšego mafelelong a ngwaga wa ditšhelete wo o tlago.
Thušo ya ditšhelete tša bobotlana e tšwela pele go ba phološo ye bohlokwa go dimilione tša batho ba rena bao ba phelago ka bohloking.
Re tla tšea magato a sephetho ka tšhoganetšo ka nepo ya go obamela ditaelo ka moka tša Kgorotsheko ya Molaotheo.
Ke nyaka go fediša letšhogo mabapi le gore go tla ba le ditšhitišo dife goba dife go kabo ye kaone ya tirelo ye bohlokwa ye, gomme re tla tšea kgato go netefatša gore ga go motho yo a lego ka mmušong yo a nyatšago matšatši a phethagatšo ao a beilwego ke kgorotsheko.
Re tla feleletša mošomo ka ga mokgwa wa sa ruri wa mekgwa ye mentši wo o etilwego pele ke lefapha la setšhaba, wo o tlago dumelela sehlopha sa baabaditirelo ba setšhaba le ba phraebete go fa baholegi kgetho ye kgolo kudu, phihlelelo le tlhokego ya tšhitelego.
Mo ngwageng wo, re tla tšea dikgato tše di latelago tše bohlokwa go fediša HIV mo go rena.
Ka go hlatloša lesolo la rena la go dira diteko le la kalafo, re tla thomiša lenaneo la gore batho ba tlaleletšo ba dimilione tše pedi ba hwetše kalafo ya dianthiretherobaerale ka Manthole 2020.
Re tla swanela gape go lwantšhana le malwetši a go amana le mekgwa ya bophelo a go swana le kgatelelo ya madi a magolo, bolwetši bja swikiri, dikankere le malwetši a megalatšhika ya pelo.
Mo digweding tše di tlago tše tharo, re tlo tsebagatša semmušo lesolo le legolo la kankere leo le swanago le go hwetša keletšo le go dira diteko tša HIV leo re le tsebagaditšego semmušo.
Lona le tla akaretša lefapha la phraebete, ka ge re swanetše go kgopela methopo ka moka go lwantšha bolwetši bjo.
Nako bjale e fihlile ya gore mafelelong re tsenye tirišong kakaretšo ya bohle ka go tša maphelo ka go diriša Inšorentshe ya Maphelo ya Bosetšhaba (NHI).
Molaokakanywa wa NHI bjale o lokile go ka šongwa ka go diriša mmušo gomme o tla romelwa Palamenteng mo dibekeng tše mmalwa tše di tlago.
Diprotšeke tša NHI tšeo di nepišitšego bontši bja batho bao ba lego kotsing ka setšhabeng di tla tloma go šoma ka Moranang mo ngwageng wo.
Ka go kaonafatša boleng bja bophelo bja maAfrika Borwa ka moka, re swanetše go maatlafatša maitapišo a rena a go lwantšha bosenyi le go aga ditšhaba tše di bolokegilego.
Mo ngwageng wo, Leano la Bohlapetši bja Setšhaba le tla tsenywa tirišong, ka maikemišetšo a go hwetša tshepho ya setšhaba le go dira gore ba kgone go kgatha tema ka botlalo le go dirišana ka ntweng kgahlanong le bosenyi.
Go tsebagatšwa ga Leano la Thibelo ya Bosenyi bja Bafsa le tla maatlafatša le go thekga bafsa gore ba itirele le go kgatha tema ka masolong a go lwantšha bosenyi.
Nepišo ye bohlokwa mo ngwageng wo ke go phatlalatša methopo go ya maemong a seteše sa maphodisa.
Se se tla akaretša bašomi le methopo ye mengwe, go bušetša sekeng bokgoni le maitemogelo maemong ao e lego gore bosenyi bo lwantšhwa gabotse kudu
Ka go lemoga tema ye bohlokwa yeo mekgatlo ye e sego ya mmušo (di-NGO) le mekgatlo ya setšhabeng (di-CBO) e e kgathago go lwantšha bohloki, tlhokego ya tekatekano le mathata a lego ao a amegago, re tla bitša seboka sa lefapha la setšhaba mo ngwageng.
Gareng ga tše dingwe, seboka se se swanetše go nyaka go kaonafatša tirišano gareng ga mmušo le setšhaba sa badudi le gape go rarolla ditlhohlo tšeo di-NGO le di-CBO di lebanego le tšona.
MaAfrika Borwa ao a rategago,
Go aga kgolo, tlhabollo le phetogo go laolwa ke mmušo wo o tiilego le wo o nago le bokgoni.
Go bohlokwa gore sebopego le bogolo bja mmušo di swanele gabotse ka nepo ya go fihlelela dinyakwa tša batho le go netefatša gore kabo ya methopo ya setšhaba e lekane.
Ka fao re tla thomiša tshepedišo ya go lekodišiša kopanyo, palo le bogolo bja dikgoro tša mmušo wa bosetšhaba.
Bontši bja dikgwebo tša rena tša mmušo (di-SOE) di itemogela mathata a mmalwa a ditšhelete, a tshepedišo le a pušo, gomme se se amile go šoma ga ekonomi le go bea kgatelelo go matlotlo.
Re tla tsena gare go bušetša sekeng le go tsošološa dikgwebo tša mmušo.
Kgato ye re sa tšwago go e tšea ka Eskom ya go maatlafatša pušo, go fediša bomenetša le go bušetša sekeng maemo a yona a ditšhelete ke fela mathomomayo a ditshepedišo tšeo re tlogo swaragana le tšona.
Mmušo o tla tšea magato a mangwe go netefatša gore dikhamphani ka moka tša mmušo di phethagatša mešomo ya tšona ya ekonomi le ya tlhabollo.
Re tla swanela ke go lebana le seemo sa makgonthe sa gore mathata ka go tše dingwe tša di-SOE tša rena a mabapi le tatelano ya bolaodi – le gore ga di na le methopo ye e lekanego ya letseno ye e ka thušago ditshenyegelong tša tšona tša tshepedišo ya mošomo.
Di-SOE tše ga di kgone go tšwa ka mathateng a ditšhelete ka botšona, ka fao re tla ba le tshepedišo ya ditherišano le bakgathatema ka moka ka nepo ya go lekodišiša mokgwa wa thekgo ya ditšhelete wa di-SOE le magato a mangwe.
Re tlo fetoša ka fao makgotlataolo a thwalwago ka gona gore e be fela batho bao ba nago le tsebo, maitemogelo le seriti bao ba šomago ka mo maemong a a bohlokwa.
Re tlo tloša maloko a makgotlataolo mošomong ofe goba ofe wa borekedi bja ka ntle le go šomišana le Molekodipharephare wa dipuku tša ditšhelete go maatlafatša ditshepedišo tša tekodišišo ya ka ntle ya dipuku tša ditšhelete.
Ge re rarolla mathata ka dikhamphaning tše itšego, mošomo o tla tšwela pele ka go hlameng ka kakaretšo ga lefapha la dikgwebo tša mmušo ka nepo ya go fihlelela kgokagano ye kaone, tlhokomedišišo le seemo se sekaone.
Wo ke ngwaga wo re tlogo lwantšhana le bomenetša ka dihlongweng tša rena tša setšhaba.
Dihlongwa tša toka ya bosenyi di tšere masolo ao a tlogo re kgontšha go šoma gabotse ka bomenetša.
Khomišene ya Dinyakišišo ka ga Go Goga Mmušo ka Nko yeo e etilwego pele ke Motlatšamoahlodi Raymond Zondo, go emetšwe gore e tla thomiša ka mošomo wa yona mo nakong ye e sa fetšego pelo.
Khomišene ye e bohlokwa go netefatša gore bogolo le sebopego tša go goga mmušo ka nko di a tsebja, gore tshepho go dihlongwa tša mmušo e bušetšwe sekeng le gore bao ba rwelego maikarabelo a go dira phošo ba tsebje.
Khomišene ga se ya swanela go diriša mošomo wa ka mehla wa ditheo tša phethagatšo ya mošomo ge e nyakišiša le go sekiša motho ofe goba ofe le dilo ka moka tša bomenetša.
[Amasela aba imali kaRhulumente mawabanjwe.]
[Mahodu ao a utswago ditšhelete tša setšhaba a swanetše go sekišwa le go golegwa]
Re swanetše go lwantšha bomenetša, bofora le go kwanela ditheko ka lefapheng la phraebete re na le maikemišetšo le maatla ao a swanago.
Re swanetše go gopola gore nako ye nngwe le ye nngwe ge motho a amogela pipamolomo go na le motho yo a ikemišeditšego go lefa.
Re swanetše go netefatša gore re šomana le dilo tše ka bobedi ka mokgwa wo o šomago gabotse.
Re ipiletša go makgotla a sephrofešenale le ba taolo go tšea magato kgahlanong le maloko ao a hweditšwego a dirile ka fao go sego gwa dumelelega le ka fao go sego molaong.
Se se nyaka gore re maatlafatše dihlongwa tša phethagatšo ya molao le gore re di šireletše go go tsena gare gofe goba gofe ga ka ntle goba go šomišwa bošaedi.
Re tla šoma ka mathata a boetapele ka tšhoganetšo ka Bolaoding bja Bosekiši bja Bosetšhaba go netefatša gore sehlongwa se se bohlokwa se bušetšwa sekeng ebile se kgona go dira mošomo wa sona se sa šitišwe ka ntle le letšhogo, go dira ka go rata le go tšea lehlakore.
Re tla tšea gape magato a go bušetša sekeng le go maatlafatša dihlongwa tše bohlokwa tša go swana le Tirelo ya Metšhelo ya Afrika Borwa (SARS).
Re swanetše go kwešiša gore maitshwaro a makaone mabapi le motšhelo a laolwa ke kwano ye botse gareng ga balefamotšhelo le mmušo gore tšhomišo ya tšhelete ka mmušo e ba le boleng bja tšhelete ebile e hloka bomenetša.
Ka kgopelo ya Tona ya Kgoro ya Ditšhelete, ke tlo thwala Khomišene ya Dinyakišišo ka ga Tshepedišo ya Motšhelo le Pušo ya SARS mo nakong ye e sa fetšego pelo, ka nepo ya go bušetša seriti sa tirelo ye le go maatlafatša bokgoni bja yona go fihlelela dinepišo tša yona tša mabapi le motšhelo.
Mmušo wa rena o thwetše bašomi ba milione o tee.
Bontši bja bašomi ba mmušo ba direla batho ba rena ka šedi ye kgolo le boikgafo.
Re ba reta ka mošomo o mobotse wo ba o dirago.
Le ge go le bjale, re tseba mathata ao batho ba rena ba lebanego le ona ge ba dirišana le mmušo.
Mabakeng a mantši kudu, gantši ba hwetša tirelo yeo e fokolago goba ba se hwetše tirelo le gatee.
Re nyaka gore bašomi ba rena ba mmušo ba obamele melawana ya Batho Pele, ya go bea batho ba rena pele.
[Hi ri lava va hi tirhelaka hinkwerhu, hi lava ku ri loko va hi tirhela va tiva ku ri vanhu va lava ku ri va va tirhela kahle. Va endla swilo swa khwatsi. Swi vonaka ku ri vona vanhu lava va tirhelaka gavhumende ya hina va tirha mitirho ya kahle. Swi voniwa hi vanhu hinkwavo.]
[Bjalo ka mmušo re re, bašomi ba mmušo ba swanetše go aba ditirelo ba tseba gore batho ba nyaka go direlwa ka tlhokomelo. Ba swanetše go aba ditirelo tša boleng. Motho yo mongwe le yo mongwe o swanetše go bona gore bašomi ba mmušo ba aba ditirelo tše botse. Motho yo mongwe le yo mongwe o swanetše go dumela gore bašomi ba mmušo ba na le boikgafo.]
Re ikemišeditše gore yo mongwe le yo mongwe yo a šomelago mmušo a dire mošomo wa gagwe ka bokgoni, ka šedi le ka seriti.
Re nyaka go tsenya maitshwaro a mabotse a maswa, go dira dilo ka fao go nepagetšego, go di dira ka botlalo le go di dira ka nako.
Re ipiletša go bašomi ba mmušo ka moka go ba badiredi ba diphetogo.
Mo dikgweding tše mmalwa tše di tlago, ke tlo etela kgoro ye nngwe le ye nngwe ya bosetšhaba go boledišana le baetapele ba godimo ba dikgoro tša rena tša bosetšhaba ka moka go netefatša gore mošomo wa mmušo o beakanywa gabotse.
Ke tlo hwetša gape nako ya go kopana le baetapele ba diprofense le ba mmušo go netefatša gore mmušo, ka moka ga ona, o arabela dinyakwa tšeo di nyakago šedi ya ka pela tša batho ba rena.
MaAfrika Borwa ao a rategago,
Ke dumela gore naga ya rena e tsene go lebaka la diphetogo.
Le ge e le gore diphetogo di ka tliša go hloka bonnete ka ga bokamoso, le letšhogo, e fana gape ka dibaka tše botse tša go mpshafatša le tša go tsošološa, le tša kgatelopele.
Mmogo re tlo dira histori ka nageng ya rena.
Re e dirile mo nakong ye e fetilego gomme re tla e dira gape – ka ge ka moka re kopantšwe ke lerato la naga ya rena, re sa tekateke ka maikemišetšong a rena a go fenya mathata ao re tlogo kopana le ona pele gomme re na le bonnete bja gore ka go šoma mmogo re tlo aga setšhaba seo se lokilego le sa go ba le toka, le seo se hlomphegilego seo Nelson Mandela a ikgafetšego bophelo bja gagwe go sona.
Ge ke fetša, ntumelelng ke gopoleleng mantšu a mohlomphegi Bra Hugh Masekela.
Ka košeng ya gagwe, ‘Thuma Mina’, o be a hlologetše letšatši la mpshafatšo, letšatši la mathomo a maswa.
O opetše a re:
“I wanna be there when the people start to turn it around
When they triumph over poverty
I wanna be there when the people win the battle against AIDS
I wanna lend a hand
I wanna be there for the alcoholic
I wanna be there for the drug addict
I wanna be there for the victims of violence and abuse
I wanna lend a hand
Send me.”
Re nakong ya histori ya naga ya rena fao batho, ka maikemišetšo a bona, ba thomilego go fetoša naga.
Re ka kgona go ukama go fenya bohloki, re ka kgona go bona mafelelo a ntwa kgahlanong le AIDS.
[Vhathu vha hashu vha ri vha khou ṱoḓa shango heḽino ḽi tshi vha shango ḽiswa, ḽi tshi vha shango ḽavhuḓi. Ḽi tshi vha shango ḽine ḽa ḓo ḓisela vhathu vhoṱhe vha hashu zwavhuḓi.]
[Batho ba rena ba re ba nyaka gore naga ye e be naga ye mpsha, naga ye botse yeo e tlišago bobotse go batho ba rena ka moka.]
Bjale ke nako ya go tsenya letsogo.
Bjale ke nako ya gore yo mongwe le yo mongwe wa rena a re “nthomeng”.
[Sifikile isikhathi sokuthi sisebenze soke sibeke izwe lakithi phambili]
[Bjale ke nako ya gore ka moka ga rena re šome mmogo ka nepo ya go dira gore naga ya rena e tle pele.]
Bjale ke nako ya gore ka moka ga rena re šome mmogo re hlomphe Nelson Mandela, re age Afrika Borwa ye mpsha ya bohle.
Bjale ke nako.
Ke a leboga.
