MaAfrika Borwa ao a rategago,
Mantšiboeng a lehono, ke rata go boledišana le lena ka ga ditaba tše nne tšeo di lego bohlokwa ka ntweng ya rena kgahlanong le leuba la COVID-19 le go boela sekeng ga setšhaba le ekonomi ya rena.
Tšona ke, ya mathomo, go maatlafatša lesolo la rena la bosetšhaba la moento; ya bobedi, magato ao re tlogo a tšea go tšwela pele go bula ekonomi ya rena; sa boraro, go tsebagatša ga setifikeiti sa moento; le, ya bone, go rerišana ga rena le United Kingdom go bušetša sekeng maeto, boeti le go gwebišana le yona.
Matšatši a mmalwa ao a fetilego, Khamphani ya go Dira Mehlala ka ga COVID-19 ya Afrika Borwa e tiišeditše gore Afrika Borwa e tšwele ka go seemo sa tlhatlogo ya diphetetšo tša COVID-19.
Ditlhatlogo tše tša diphetetšo, tšeo di bego di hlohleletšwa ke mohuta wa Delta, di be di mpefetše kudu go feta maemo a ditlhatlogo tše pedi tšeo di fetilego.
Seemo sa boraro sa ditlhatlogo se tšere matšatši a go feta a 130, ebile se bile se setelele ka dibeke tše pedi go feta maemo a mabedi a ditlhatlogo tša diphetetšo ao a fetilego.
Ka nakong ya ge diphetetšo di ile godimo kudu ka seemong sa tlhatlogo ya bobedi ya diphetetšo, re be re bega diphetetšo tše diswa tšeo di ka bago tše 20 000 letšatši le lengwe le le lengwe.
Mo matšatšing ao a fetilego a šupa, palogare ya diphetetšo tše diswa e be e le tše 1 800 ka letšatši.
Go na gape le diphokotšego tšeo di tšwelago pele mabapi le go amogelwa sepetlele ga balwetši bao ba fetetšwego ke COVID-19 le mahu ka diprofenseng ka moka.
Tše ke ditaba tšeo re di amogelago ka moka ga rena.
Re phetše ka fase ga leru la leuba le mo matšatšing a 574 go fihla mo lebakeng le, gomme ka moka ga rena re amilwe gampe ke se.
Re itemogetše mathata a mantši, gomme mathata a boima mo go ona e bile ge re loba ba leloko, bašomimmogo le bagwera ba bantši ka lebaka la leuba le. Re hloboga yo mongwe le yo mongwe wa bona.
Ka tlwaelo ka moka ga rena re nyaka go thomološa ka mešomo yeo re bego re sa kgone go e dira bontši bja mengwaga ye mebedi yeo e fetilego.
Re nyaka go tsenela meletlo ya setšo, meletlo ya matšatši a matswalo, manyalo le mediro ye mengwe ya setšhaba re lokologile le bagwera le ba malapa a rena.
Re emetše ka tlhologelo nako yeo re ka kgonago go ya kerekeng, go ya moskhong, go ya šulung le tempeleng ka ntle le go iletšwa, le gore re kgone go gokarana le go dumedišana ka diatla ka ntle le go tshwenyega gore re tla babja.
Bathekgi ba dipapadi gareng ga rena ba letile ka tlhologelo go boela lepatlelong la FNB, Moses Mabhida, Royal Bafokeng, Newlands, le Loftus go hlohleletša dihlopha tša bona.
Re nyaka go ithabiša ka tokologo ka diresturenteng, dithabeneng le ka ditheethareng, ebile re nyaka go tšea maeto re lokologile le ka nako efe goba efe yeo re nyakago go a tšea ka ona go swana le ka fao re nego re dira mo malobeng.
Ditokologo tše, tšeo ka moka ga rena re hlologetšego go ba le tšona, re ka kgona go di fihlelela.
Eupša ka moka ga rena re ka kgona go di fihlelela ge re ka entelwa le go tšwela pele go obamela ditshepedišo tša motheo tša maphelo.
Go tloga mola re tsebagatšago semmmušo lesolo la rena la bosetšhaba la moento, le ile la tšwela pele ka lebelo.
Go fihla mo lebakeng le re entetše batho ka dilekanyo tša meento tša go feta tše 17 milione.
Batho ba go feta ba 8.6 milione ba entetšwe ka botlalo, e lego palo ye e fetago tee-hlanong ya setšhaba sa batho ba bagolo.
Se bohlokwa ke gore, 60% ya maAfrika Borwa ba mengwaga ya go feta ye 60, le 50% ya batho ba mengwaga ya magareng ga ye 50 le ye 59 mo lebakeng le ba hweditše bonyane selekanyo se tee sa moento.
Dipalo tše di re fa boitshepo le kholofelo.
Re ipeetše nepišo ya go entela 70% ya setšhaba sa batho ba bagolo ka Afrika Borwa go ya mafelelong a ngwaga.
Ge re ka fihlelela palo ye e nepišitšwego, Kgoro ya Maphelo e akanya gore re ka kgona go boloka maphelo a go fihla go a 20 000.
Seo se emela batho ba 20 000 – e lego bomma, bopapa, barwa le barwedi – bao mahu a bona a ka thibelwago ge bontši bja rena re ka kgetha go entelwa.
Gore re fihlelele nepo ya rena re swanetše go enetela batho ka dilekanyo tše dingwe tše 16 milione mo ngwageng wo, e lego palo ya go entela batho ka dilekanyo tša mathomo tše 250 000 letšatši le lengwe le le lengwe la mošomo la beke ye nngwe le ye nngwe go fihla gareng ga Manthole.
Re a tseba gore ge o le yo mogolo ka mengwaga, o ba kotsing ya gore o ka babja kudu ge o ka fetelwa ke COVID-19 goba o ka swanela ke go romelwa sepetlele.
Ka moka re a tseba gore kotsi ya lehu leo le bakwago ke COVID-19 e godimo go batho bao ba tšofetšego go feta bafsa.
Go phološa maphelo le go thibela gore mafelo a rena a tša maphelo le bašomedi ba ona ga ba tlalelwe ke mošomo, re thomile ka go entela pele batho ba mengwaga ye 50 le go feta le ba mengwaga ye 60 le go feta .
Se ga se re gore batho ba mengwaga ya ka fase ga ye 50 ga ba kotsing.
Mo dikgweding tše di sa tšwago go feta, re bone palo ye e oketšegago ya bafsa ba romelwa sepetlele le go hlokofala ka lebaka la COVID-19.
Ke ka lebaka le re bonego gore go thoma ka la 20 Phato re katološe lenaneo la rena la moento go batho ka moka ka Afrika Borwa ba mengwaga ye 18 le go feta.
Le ge e le gore re bile le kgatelo pele ye bohlokwa, le go hwetša palo ye e lekanego ya dilekanyo tša mabotlelwana a moento go setšhaba seo re nepišitšego go se entela, lenaneo la rena la moento le sa nanya kudu.
Ka fao re tšere sephetho sa go hlatloša lesolo la rena la moento ka go tsebagatša lesolo la ‘Vooma Vaccination Weekends’ go thoma ka moswane.
Lesolo la Vooma Vaccination Weekends le tla ba lesolo la naga ka bophara ka nepo ya go hlohleletša batho ba rena go entelwa.
Re a tseba gore go ya lefelong la go entela mafelelong a beke go ka ba boima go batho ba bantši, kudukudu bao ba šomago, bao ba tlago swanela ke go namela dinamelwa ba tšea maeto a matelele, goba bao ba nago le maikarabelo a itšego ka malapeng.
Bao ba ka se kgone go hwetša moento gareng ga beke ba swanetše go šomiša sebaka se.
Ka moswane, ka la 1 Diphalane le ka Mokibelo wa la 2 Diphalane, re tlo bula mafelo a go entela nageng ka bophara gore re fihlelele palo ya batho ba go feta seripagare sa milione.
Kgoro ya Maphelo e utollotše dilete tšeo e di beilego pele ka phrobentsheng ye nngwe le ye nngwe go lebeletšwe palo ya batho bao ba sego ba entelwa le kakaretšo ya bjalo ya go entela batho ka seleteng se sengwe le se sengwe.
A e tla ba Mafelelo a beke a mathomo a Vooma Vaccination Weekends ka molokolokong wa mananeo a go leba setšhabeng.
Baetapele go ralala le mekgatlo ya dipolotiki, badudi, baetapele ba sedumedi, baetapele ba setšo, bašomi le dikgwebo ba tla hlohleletša ditšhaba go dula di bolokegile ka go entelwa.
Nna le Motlatšamopresidente, gammogo le Ditona, Batlatšaditona, Ditonakgolo, Balekgotlaphethiši, Dimmeyara le Makhanselara, re tla be re le ditšhabeng ka Labohlano le ka Mokibelo go hlohleletša badudi go entelwa.
Moento ga o lefelwe ke mang goba mang yo a dulago ka Afrika Borwa, o ka be o le moAfrika Borwa goba o etšwa ka nageng ye nngwe.
O ka ya lefelong la maphelo la mmušo goba la phraebete leo le entelago, le ge o sa šomiše medical aid.
O ka ya lefelong la kgauswi le wena la go entela o swere Pukwana ya gago ya boitsebišo goba karata ya boitsebišo goba bohlatse bjo bongwe bja boitsebišo gomme wa ngwadišwa gona fao.
Lesolo la Vooma Vaccination Weekends ke gape sebaka sa go leboga seabe seo se dirilwego ke bašomi ba rena ba tša maphelo bao ba šomago fao go lego balwetši le bolaodi ba ditirelo tša maphelo – go thoma ka bašomi ba rena ba tša maphelo ba setšhabeng bao ba tsenelago ka malapeng ba hlohleletša batho go ya mafelong a go entela go fihla ka bašomi ba rena bao ba lego ka mafelong a go entela le ka difatanageng tšeo di yago setšhabeng ka meento le bao ba lego ka mafelong a maphelo go ralala le naga.
Re rata gape go leboga palo ye kgolo ya baithaopi bao ba thušitšego le matsapa a mantši ao a tšerwego ke baetapele ba metseng.
Re swanetše go reta matsapa ao a tšewago ke dikgwebo ge di dira gore bašomi ba bona ba entelwe.
Re ipiletša go dikgwebo ka moka go nolofatša go entelwa ga bašomi ba tšona le go hlohleletša bašomi ba tšona go entelwa.
Go kgatha tema ga Makala ka moka a setšhaba ka mo lesolong la bosetšhaba go tla ba bohlokwa kudu ge re lebile dikgethong tša dipušoselegae ka Dibatsela.
Masolo a go hlohleletša batho go kgetha mekgatlo ya dipolotiki a tliša kotsi ye kgolo kudu go tlhatlogo ya diphetetšo tše diswa.
Yo mongwe le yo mongwe wa rena – go thoma ka baetapee ba mekgatlo ya dipolotiki le barulaganyi go fihla go bathekgi le bašomi ba dikgetho – o rwele maikarabelo a go netefatša gore melawana e a latelwa le gore ditshepedišo ka moka tša maphelo di a obamelwa ka nakong ya lesolo la dikgetho.
Komišene ye e Ikemego ya Dikgetho a bea magato go netefatša gore mokgethi yo mongwe le yo mongwe o kgona go phethagatša tokelo ya gagwe ya temokrasi ka ntle le go bewa kotsing ye e sa hlokagalego.
MaAfrika Borwa ao a rategago,
Ge ke tsebagatša ka la 12 Lewedi gore naga ye e tlo ya go Legato la Bobedi la Temošo leo le Beakantšwego, ke boletše gore re tlo lekodišiša leswa seemo se ka morago ga dibeke tše pedi.
Diphetogo tša bjale mabapi le go gatela pele ga leuba le di ra gore mellwane ye mmalwa yeo e tsentšwego tirišong e ka nolofatšwa, go latela ditšhišinyo tša Komitikeletšo ya Tona ka ga COVID-19.
Ka morago ga dikopano tše di swerwego ke Lekgotlataelo la Bosetšhaba ka ga Coronavirus le Lekgotlakgokaganyo la Mopresidente, Kabinete e tšere sephetho sa go tloša Afrika Borwa go tloga go Legato la Bobedi la Temošo leo le Beakantšwego go ya go Legato la Mathomo la Temošo leo le Beakantšwego go tloga bošegogare bja lehono.
Magato ao a latelago a tla šoma bjalo ka karolo ya Legato la Mathomo la Temošo:
- Diiri tša Dikiletšo tša mesepelo bošego di tla fetoga, go tloga go iri ya 12 bošegogare go fihla go iri 4 mesong.
Mafelo a dikgwebo ao a rekišago dilo tše di sego bohlokwa kudu tša go swana le diresturente, dipara le mafelo a boitšhidullo a tla swanelwa ke go tswalela ka iri ya 11 bošego go dumelela bašomi ba tšona le bareki go tšea maeto a go ya gae pele ga ge nako ya dikiletšo tša mosepelo bošego di ka thoma.
- Palo ya godimodimo ya batho bao ba dumeletšwego go kgobokana ka gare ga meago e tla oketšega go tloga go ba 250 go fihla go ba 750, gomme palo ya godimodimo ya batho bao ba dumeletšwego go kgobokana ka ntle ga meago e tla oketšega go tloga go ba 500 go fihla go ba 2 000.
Ge lefelo le le le lennyane kudu go ka amogela dipalo tše tša batho fao go ka bago le go tlogela sekgoba ga maleba magareng ga batho, goba tekano ya go se fete 50% ya bogolo bja Lefelo leo e ka šomišwa.
Se se akaretša ditirelo tša sedumedi, ditiragao tša sepolotiki le dikgobokano tša setšhaba, gammogo le diresturente, dipara, dithabene le mafelo a mangwe a go swana le tšona.
- Palo ya godimodimo ya batho bao ba dumeletšwego go tsenela dipoloko e tla oketšega go tloga go ba 50 go fihla go ba 100. Go swana le peleng, meletelo ya bošego, dikgobokano tša ka morago ga dipoloko tša bahu le dikgobokano tša meletlo ye e bitšwago ‘after-tears’ ga se tša dumelelwa.
- Go rekiša bjala – go bobedi go bo nwela ka ntle ga lebenkele le go bo nwela ka lebenkeleng leo bo rekišwago – go tla dumelelwa, go latela ditlhagišo tša tlwaelo tša laesentshe. Le ge go le bjale, ga go bjala bjo bo swanetšego go rekišwa ka morago ga iri ya 11 bošego.
- Go apara dimaseke mafelong a setšhaba e sa le kgapeletšo, gomme go palelwa ke go apara maseke ge go hlokagala go tšwela pele go ba molato wa bosenti.
Bjalo ka karolo ya matsapa a go bušetša dikarolo tša ekonomi tšeo di amegilego kudu gore di šome, re lebeletše go tšwela pele go nyefiša dikiletšo tše dingwe go ya pele, kudukudu mabapi le ditiragalo tša dipapadi le tša setšo.
Ka ge ke boletše mathomong, ka moka re fela pelo ya go hwetša tokologo ya rena gape, gomme ge re ka tšwela pele go šomišana mmogo go swana le ka fao re bego re dira ka gona, makala a mangwe a ditiragalo a tla bulwa.
Kgoro ya Maphelo e tla re mo nakong ye e sa fetšego pele ya tsenya tirišong setifikeiti sa go laetša gore le entetšwe, gomme se se tla fana ka bohlatse bjo bo bolokegilego le bja go kgonthišega bja gore le entetšwe.
Setifikeiti se se ka šomiša go nolofatša maeto, go fihlelela mafelo le dikgobokano le mehuta ye mengwe ya ditiragalo yeo e nyakago bohlatse bja maemo a gore o entetšwe.
Mokgwa wo re o šomišago o latela ditlhahli tša Mokgatlo wa Maphelo wa Lefase ebile o sepelelana le tiro ye kaone ya boditšhabatšhaba.
Go tsenya tirišong le go dira gore go ba le bohlatse bja gore o entetšwe e be molawana go tla thuša kudu go dira gore dikiletšo tša maeto tšeo di dirilwego maemong a boditšhabatšhaba go tšwa ka mo nageng ya rena le go tsena di nyefišwe.
Go entelwa ga se fela go itšhireletša le go šireletša bao o phelago le bona.
Eupša gape go mabapi le go šireletša go tšwelela ga mehuta ye kotsi ya baerase ye, ka ge baerase e kgona go phatlalala le go ikoketša ka ditšhabeng tšeo di sego tša entelwa.
Le ge go le bjale, re swanetše go gopola gore le ge e le gore re entetšwe, re swanetše go tšwela pele go obamela melawana ya motheo ka nepo ya go fokotša go phatlalala ga baerase ye go tloga go motho go ya go yo mongwe.
Re a tseba gore dikgobokano tša ka gare ga meago, kudukudu ka mafelong ao a hlokago tsenyomoya e kaone, ke tšona di bakago kudu go phatlalala ga baerase ebile ke ditiragalo tšeo di bakago go fetetša ga baerase ye kudu.
Re swanetše go tšwela pele go apara dimaseke tša rena dinako ka moka ge re le bathong, re tlogele sekgoba le batho ba bangwe gomme ka mehla re netefatše gore mafasetere a bulegile le gore go na le kelo ya moya wa go hlweka.
Ge re ka tšwela pele go obamela melawana ye, ge re ka dira gore kelo ya diphetetšo e be fase, le se bohlokwa kudu ge re ka entela palo ya godimo ya batho ba bagolo, re tla dira gore leuba le le se re batamele gomme mafelelong, ra le gapeletša go phuhlama.
Ka matsapeng a go thibela go hlatloga ga diphetetšo, dinaga tše mmalwa go ralala le lefase di tšere sephetho sa gore maeto a batho bao ba tšeago maeto a go tšwa ka dinageng tše dingwe a iletšwe.
United Kingdom e tsentše tirišong kiletšo ya maeto go Afrika Borwa ka go bea Afrika Borwa bjalo ka naga ye kotsi.
Se se re beile maemong ao a sa kgahlišego, ka ge United Kingdom e le motho o mogolo kudu wa Afrika Borwa go tša boeti go tšwa ka dinageng tša ka borwa ebile ke modrišani le rena yo bohlokwa go tša kgwebišano.
Le ge e le gore bašomi ba tša mahlale ba UK ba belaetšwa ke gore go na le mohuta wa Beta ka Afrika Borwa, nnete ke gore mohuta wa Delta mo lebakeng le ke mohuta wo o tletšego kudu ka mo nageng.
Pejaneng lehono ke boledišane ka mogale le Tonakgolo ya Britain Boris Johnson go boledišana ka ga taba ye. Ke ile ka mmotša ka ga bothata bja Afrika Borwa, gomme o ile a kwešiša se gabotse kudu.
Bobedi bja rena re dumelelane gore dipheto tša mohuta wo di swanetše go laolwa ke mahlale gomme re holofela gore re tla hwetša dipoelo tše kaone ge taba ye e tšwelela go tla go rerwa mo matšatšing ao a tlago.
MaAfrika Borwa ao a rategago,
Selo seo re se beilego pele kudu mo lebakeng le ke go netefatša gore ekonomi e tsoga ka pela ka fao go kgonagalago, gore re kgone go hloma mešomo le go thuša dikgwebo go tsoga gape.
Tsela e tee fela yeo re ka dirago se ke ge maAfrika Borwa a mantši a ka kgetha go entelwe, ka pele kudu.
Ge bontši bja setšhaba sa rena se ka entelwa, re ka bega gore Afrika Borwa ke lefelo la boeti leo le bolokegilego gomme re tla amogela baeti gape nakong ya selemo.
Re ka kgona go thomološa ka ditiragalo tša dipapadi le dikhonsate, ra nyefiša mellwane go diresturente le go dipara, le go hlohleletša batho go boela mafelong a bona a mešomo, mabenkeleng le mafelong a setšhaba ka polokego.
Ge re ka kgona go fihlelela dinepišo tša rena tša go entelwa ge ngwaga wo o fela, re ka efoga dikiletšo še dingwe go tšwela pele le go dira gore ekonomi ya rena e tšoge ka lebelo.
Ke nyaka go le kgopela ka moka gore ke re šomišeng monyetla wa Vooma Vaccination Weekends.
Ka moka ga rena a re yeng go entelwa.
A re bitšeng bagwera ba rena le ba malapa bao ba sego ba hlwa ba entelwa go ya go entelwa.
A re reng ka moka re direng bonnete bja gore re fihlelela nepišo ya rena ya go entela batho kamoka ba le 70% ka Manthole.
A re hlatlošeng lebelo la go entelwa. A re tšweleng mohola lesolo le la Vooma.
A Modimo a boloke Afrika Borwa le go tšwela pele go šireletša batho ba yona.
Ke a leboga.
