MaAfrika Borwa ao a rategago,
Thobela,
Re tšere sephetho sa go ditela go thoma ga polelo ye go setšhaba ka seripagare sa iri ka ge mahlwaadibona wa bogaši bja Afrika Borwa, Mohumagadi Noxolo Grootboom, a be a bala ditaba tša gagwe tša mafelelo tša polelo ya Sethosa ka iri ya bošupa go Ditaba tša SABC mantšiboeng a.
Ke rata go hlompha Mohumagadi Grootboom bjalo ka mogaši wa ditaba yo a nago le bokgoni kudu, yo a bontšhitšego se mošomong wa gagwe wo o bego o kgethegile, a tliša ditiragalo tšeo di sego tša ka tša bonwa ka nageng ya rena le go ralala le lefase ka diphapošing tša bodulelo tša setšhaba sa rena.
Re lakaletša Mohumagadi Grootboom mahlatse le mahlogonolo, ebile re a mo leboga ge a re diretše mengwaga ye mentši.
Re nyaka gore, lapeng le lengwe le le lengwe, Re ya go rata.
Bjale ke lebaka la ngwaga go tloga mola re tsebagatšago ka ga Seemo sa Bosetšhaba sa Masetlapelo e le ge re arabela leuba la COVID-19 gomme re ile ra swanela ke go tsebagatša magato a go laola go phatlalatšwa ga leuba le.
Go tloga ka yona nako yeo, ka moka ga rena re ile ra swanela ke go itlhamela dikiletšo go karolo ye nngwe le ye nngwe ya maphelo a rena.
Seo mohlomongwe se ilego sa ba se boima kudu go rena ka moka ke ka fao leuba le le amilego dikamano tša setšhaba tšeo di re dirago gore re ikwe re le karolo ya setšhaba.
Re hlolosetše dilo tše ntši tšeo re bego re sa bone mohola wa tšona di hlokomologa, go swana le go etela bao re ba ratago, go ya meletlong, goba go ya dikerekeng.
Ngwaga ka morago ga fao, re bile le kgatelopele ye kgolo fao re kgonnego go laola leuba le.
Matsapa a go se lape ao a tšerwego ke bašomi ba rena ba tlhokomelo ya maphelo a phološitše diketekete tše ntši tša maphelo, gomme mošomo o o kgahlišago wa bašomi ba tša mahlale o dirile gore go be le dikgatelopele tše bohlokwa ka kwešišong ya rena ya baerase ye.
Ka diphetogo tšeo ka moka re di dirilego go maitshwaro a rena, re ile ra kgona go itšhireletša, ra šireletša ba malapa a rena le ditšhaba tša rena.
Ka Afrika Borwa, go swana le ka dinageng tše ntši go ralala le lefase, ga se ra hlwa re itokišetša go boela go bophelo bja setlwaedi.
Ka ngwaga wa bobedi ka go latelana, gape re swanetše go iletša go kopana ga rena, kudukudu ka nakong ya Paseka.
Se ke ka lebaka la gore re sa le ka gare ga kgabagare ya leuba la coronavirus.
Mo ngwageng wo o fetilego, naga e bile le diphetetšo tše di fetago tše milione le seripagare tša coronavirus.
Gomme go bile le mahu a go feta a 52 000 ao a begilwego ao a bakilwego ke COVID-19.
Re gopola le go hloboga bjo bongwe le bjo bongwe bja maphelo a ao a re lahlegetšego.
Ka ge ke begile nakong ya mafelelo ge ke be ke boledišana le lena, Afrika Borwa e tšwele ka go lephoto la bobedi la diphetetšo.
Mo dibekeng tše pedi tše di fetilego, palo ya diphetetšo tše diswa di bile fase kudu ka palo ya diphetetšo tše 1 200 ka letšatši.
Palo ya balwetši bao ba rometšwego sepetlele e a theoga, go swana le palo ya mahu.
Dipalopalo tša rena tša bosetšhaba mabapi le bao ba folago mo bolwetšing bjo di godingwana go 95%.
Ka se re leboga matsapa a mohlakanelwa a maAfrika Borwa ka moka bao ba obametšego dikiletšo tšeo di hlomilwego go tloga ka Hlakola ngwageng wo o fetilego ka nepo ya go šireletša maphelo a rena.
Se bjale ke bohlatse bja gore go na le maemo a godimo a go ntšha mahlo dinameng ao re tšweletšego pele go a obamela bjalo ka naga mabapi le go hlokomela, go dira diteko, go latišiša bao ba bilego kgauswi le bao ba fetetšwego le go tšea magato a tšhireletšo.
Ka yona nako yeo, lenaneo la rena la bosetšhaba la go enta batho le thomišitšwe gomme le tlo gola.
Gare ga kgwedi ya Dibokwane, re thomišitše ka Legato la Mathomo la lenaneo la go enta setšhaba, leo le akaretšago go enta bašomi ba tša maphelo.
Legato le le sepela gabotse gomme lona le tla phethwa mo dikgweding tše tharo tše di tlago.
Go fihla mo lebakeng le, bašomi ba tša maphelo bao ba fetago ba 250 000 ba entetšwe ka moento wa Johnson & Johnson bjalo ka karolo ya lenaneo la teko ya Sisonke.
Re kgonne go hwetša dilekanyo tše 11 milione tša meento ya Johnson & Johnson, yeo re tsebago gore e šoma gabotse kgahlanong le mehuta ye e tletšego ya baerase ye ka nageng ya rena.
Re hweditše gape dilekanyo tše dingwe tše 20 milione gomme re feleletša tumelelano ya rena le Johnson & Johnson.
Re feleletša gape tumelelano ya go hwetša dilekanyo tše 20 milione tša moento wa Pfizer, wo o nyakago go hlabelwa ka dilekanyo tše pedi.
Ka moka, kabo ye ya mabotlelwana a meento e tla re fa dilekanyo tše di lekanego gore re kgone go enta batho ba 41 milione.
Re tlo dira ditsebišo tše dingwe gape ge ditherišano tše di phethilwe.
Re gape ka magatong ao a fapafapanego a ditherišano le batšweletši ba meento ba go swana le Sinovac, Sinopharm le Sputnik V. Ba bangwe ba batšweletši ba ba magatong a mafelelo a tshepedišo ya tumelelo ya gore meento ye e tle e šomišwe ka mo Afrika Borwa.
Godimo ga dilekanyo tša meento tšeo re tlago di hwetša thwii go batšweletši go ya ka ditumelelano tša rena, re tlo hwetša gape kabo ya dilekanyo tša meento ka go diriša lesolo la Mokgatlo wa Selekane sa Afrika (AU) leo re le hlomilego ge re be re swere Kopano ya Baduladitulo ba AU.
Le ge e le gore go bile le dititelego tša gore re hwetše dikabo tša meento, re sa na le boitshepo bja gore re tlo kgona go fihlelela dinepo tša rena.
Nyakego ya meento lefaseng ka bophara e phagame kudukudu eupša re dira ka fao re ka kgonago ka gona go hwetša kabo ye e lekanego ya batho ba Afrika Borwa le ya ka khonthinenteng ya Afrika.
Re ile ra swanela ke go fetogela go seemo seo se fetogago sa baerase ye le go bohlatse bjo bo tšwelelago mabapi le go šoma gabotse ga meento ye e fapafapanego.
Re tla netefatša gore re na le dilekanyo tše di lekanego tša meento ye e šomago gabotse gore re kgone go enta setšhaba ka bontši ka mo re ka kgonago ka nako ye kopana ka fao go kgonagalago gore re kgone go iphemela go baerase ye.
Lagato la Bobedi go rulagantšwe gore le tlo thoma gare ga kgwedi ya Mopitlo.
Re dumela gore bontši bjo bo lekanego bja meento e tla be e goroga ka bontši bjo re dumelelanego ka bjona go latela ditumelelano tša rena le bona.
Ka fase ga Legato la Bobedi re holofela gore re tla enta batho ba bantši mo dikgweding tše di fetago tše tshela.
Mabapi le tiro ye kaone ya boditšhabatšhaba, re tlo thoma ka go enta bao ba lego kotsing ya godimodimo ya gore ba ka romelwa sepetlele ge ba ka babja le gore ba ka hlokofala, ba go swana le batho bao ba nago le mengwaga ya ka godimo ga ye 60 le batho bao ba phelago ka malwetši ao a bobamego.
Legato la bobedi la leanneo la go enta setšhaba mabapi le COVID-19 le ikemišeditše gore re tlo šireletša ditšhaba tša rena, ra šireletša ditirelo tša maphelo gore di se ke tša tlala ka balwetši le go fokotša tlhokego ya gore go be le magato a dikiletšo tša mesepelo ao a šitišago kudu thuto, ekonomi le bophelo bja yo mongwe le yo mongwe.
Bongwadišo bja go tla go entelwa go rulagantšwego gore bo tlo thomišwa ka Moranang.
Batho ba tlo hlohleletšwa gore ba ingwadiše inthaneteng, eupša bao ba sa kgonego go tsena inthaneteng ba tla kgona go tla go ingwadiša ka sebele.
Go netefatša gore re na le mananeokgoparara a thekgo, mafelo a go entela setšhaba ao a fetago a 2 000 a hlaotšwe go ralala le naga.
Wona a akaretša mafelo boalafelo a dingaka, dikliniki tša setšhaba, mafelo a mabenkele gomme mabakeng a mangwe, mafelo a magolo a go swana le mapatlelo le mafelo a dikhonferentshe.
Lenaneo la Elektroniki la go Ngwadišetša go Hlaba Moento (EVDS) le hlomilwe ka nepo ya go laola lenaneo la go hlaba meento gomme lona le šupetša batho mafelong a meento ao a lego kgauswi le fao ba dulago gona.
Lenaneo le le tla go dumelela go ingwadiša, go hwetša letšatši la peelano le lefelo leo o tlogo entelwa go lona, le go hwetša setifikeiti sa titšithale goba sa pampiri seo se tiišetšago maemo a gago a go entelwa ge o šetše o entetšwe.
Motho yo mongwe le yo mongwe yo a tlogo entelwa o tla swanela ke go ingwadiša mo lenaneong le pele, gomme o tla laletšwa go ingwadiša ge o šetše o na le maswanedi.
Re tla šomišana le makala a diprofense le a dilete le mekgatlo ya setšhaba go ngwadiša badudi bao ba sa kgonego go fihlelela theknolotši.
Re hloma mekgwa ya go hlaola le go ngwadiša batho bao ba hlokago dipampiri tša boingwadišo gore le bona ba entelwe.
Re tšwela pele go ikgafa go dira gore setšhaba se dule se sedimošitšwe ka ga kgato ye nngwe le ye nngwe ya tshepedišo ya lenaneo la moento.
Maabane, nna le Motlatšamopresidente re ile ra etela pholante ya go tšweletša meento ya Aspen ka Kapa Bohlabela, yeo e tlago kgatha tema ka go tšweletša meento ya Johnson & Johnson.
Le ke lefelo la maemo a godimo lefaseng ka bophara la go tšweletša meento leo le tšewago go ba le lengwe la a makaone lefaseng.
Ye ke phihlelelo ye kaone go Afrika Borwa, gomme se se laetša bokgoni bja rena ka go botšweletši bjo bo gatetšego pele.
Ke rata go leboga Aspen ge e ile ya ba le ponelopele ya peeletšo ka mo lefelong le ka lebelo leo e ilego ya itokišetša go thoma go tšweletša meento.
Tekano ya go feta seripagare sa bogolo bja pholante – seo se ka kgonago go tšweletša dilekanyo tše 300 milione ka ngwaga – se gafetšwe go tšweleletša Afrika.
Peleng mo bekeng ye, Thraste ya Khwetšo ya Meento ka Afrika e saenne tumelelano ya go reka legatong la dinagamaloko tša AU dilekanyo tše 220 milione tša moento wa Johnson & Johnson.
E na le kgetho ya go tšweletša dilekanyo tše dingwe tša tlaleletšo tše 180 milione.
Tumelelano ye e bohlokwa go Afrika, e sego fela ka gore e phethagatša maikemišetšo a rena a gore ga go naga yeo e swanetšego go beelwa thoko, eupša gape gore meento ye e tla tšweletšwa ka mo khonthinenteng ya rena.
Tirišano ye kgolo magareng ga mmušo, dikgwebo, bašomi le setšhaba sa badudi e bohlokwa go katlego ya go phethagatša lenaneo la go enta batho.
Lekala la phraebete le tšwela pele go raloka tema ye bohlokwa ya thekgo ka mo matsapeng a bosetšhaba.
Re hlohleletšwa kudu ke boikgafo bja lekala la tlhokomelo ya maphelo la phraebete ge le šoma le mmušo go dira gore go phethagatšwa ga lenaneo la go enta batho le atlege, go realo e le go diriša bokgoni bjo bontši bjo re bilego le bjona ka mo lekaleng le.
Re leboga gape dikhamphani tše mmalwa ge di šomile le Sekhwama sa Kwelobohloko go fana ka thušo ya ditšhelete gore go hwetšwe meento le gore go entwe batho.
Re leboga Khamphani ya Vodacom le setheo sa Vodafone Foundation, tšeo di fanego ka R87 milione go dinaga tša Afrika tšeo di šomago ka go tšona ka nepo ya gore go hlangwe lefelo la polokelo la go tonya le dikgokaganyo gore meento ya COVID-19 e abje e bolokegile.
Godimo ga fao, Vodacom e tlo hloma lefelo la maemo a godimodimo la go ingwadišetša meento go ralala le dinagamaloko tša AU, ka morago ga go phethagatša ka katlego lenaneo la go swana le le ka Afrika Borwa.
Ke rata go ipiletša go badirišanimmogo ba rena ka moka ka lekaleng la phraebete go thekga legato le leswa ka ntweng ya rena kgahlanong le leuba le.
MaAfrika Borwa ao a rategago,
Mo matšatšing a mmalwa ao a tlago, naga ye e tlo thoma ka maikhutšo a ngwaga le ngwaga a Paseka.
Go ba bantši, se e tla ba nako ye e amogelegilego ya go emanyana le ya go khutša, e ka ba mošomong goba dithutong tša rena, le go dikgatelelo tšeo re itemogetšego tšona tša dikgwedi tše di fetilego.
Ba bantši ba rena ba na le dithulaganyo tše di letetšego beke ye telele ye e tlago.
Ba bangwe ba rena re tla be re tlo tšea maeto; ba bangwe ba tla be ba etela bagwera le ba lapa.
Ba bantši ba rena re tla be re tsenetše dikgobokano le meketeko.
Go dimilione tša batho, ye gape ke nako ya go tsenela ditirelo tša sedumedi.
Le ge e le gore dipalopalo tša diphetetšo di maemong a fase, re ka se dumelele gore re itebale.
Ye ke nako yeo ka yona go nyakegago gore re ntšhe mahlo dinameng go feta le peleng.
Nnete ke gore ge batho ba bantši ba sepela, go na le maeto ao a tšewago go tloga diprofenseng go ya go tše dingwe, ge go šomišwa dinamelwa tša bohle kudu ebile go eba le dikgobokano se se tliša kotsi ye kgolo ya go oketšega ga diphetetšo.
Mo matšatšing ao a fetilego a mmalwa, re kgopetše keletšo ya ditsebi gomme ra rerišana le baemedi ba mebušo ya diprofense le ba dipušoselegae le baetapele ba setšo mabapi le gore ke magato afe ao a swanetšego go dirišwa mo mafelelong a beke a matelele ao a tlago ka nepo ya go thibela diphetetšo tše diswa.
Re hlokometše mabaka a mmalwa, go akaretšwa ditlhagišo tšeo di dirilwego ke setšhaba sa badumedi mabapi le magato a tlhokomedišišo ao ba a tsentšego tirišong ka ga dikgobokano tšeo go lebeletšwego gore di tlo ba gona.
Ka lebaka la maemo a fase kudu a diphetetšo, re tšere sephetho sa go tlogela naga go Legato la Temošo la Mathomo la coronavirus.
Le ge go le bjale, ka lebaka la maemo ao a kgethegilego a nako ye, re swanetše go dira diphetogo tše mmalwa.
A mangwe a magato ao a tlago dula a se a fetošwa ke ao a latelago:
Kiletšo ya mesepelo ya bošego e tšwela pele go tloga bošegogare go fihla ka iri ya bone mesong.
Mafelo a boitapološo a setšhaba a go swana le mabopo a mawatle, diphaka le matamo a tla dula a butšwe.
Le ge go le bjale, se se tla tšwela pele go obamela ditshepedišo tša maphelo tšeo di beilwego, tša go swana le go tlogela sekgoba magareng ga batho le go apara maseke.
Dipoloko tša bahu di tla tšwela pele go beelwa mellwane ya gore di be le palo ya godimodimo ya batho ba 100 le mollwane wa diiri tše pedi tšeo tirelo ya poloko e swanetšego go swarwa ka tšona.
Maeto magareng ga diprofense a tla tšwela pele go dumelelwa.
Le ge go le bjale, ke ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go fokotša maeto a bona kudu ka fao go kgonagalago le go obamela ditshepedišo ka moka tšeo di hlokegago tša maphelo ge e le gore ga ba kgone go efoga go tšea maeto.
Le ge go le bjale, ka lebaka la tema ye e kgathwago ke bjala go hlohleletša maitshwaro ao a hlokago maikarabelo, re tla tsenya tirišong dikiletšo mo mafelelong a beke a Paseka.
Ka lebaka la se, thekišo ya bjala gore batho ba bonwe ka ntle ga lefelo la borekišetšo e tla iletšwa mo Labohlano leo le tlago, Mokibelo, LaMorena le Mošupologo.
Thekišo ya bjala ka diresturenteng, ka dišepining le ka dipareng e tla dumelelwa, go latela maemo a dilaesentshe, go fihla ka 23:00.
MaAfrika ao a rategago,
Mafelelo a beke a Paseka ke nako ye bohlokwa ya semoya, gomme go tsenela ditirelo tša sedumedi go bohlokwa go dimilione tša batho.
Go Bakhriste, go rapela bjalo ka phuthego ke karolo ye bohlokwa ya go keteka Paseka.
Setšhaba sa Majuta mo lebakeng le se keteka Thotogelo, gomme setšhaba sa Mamoselemo mo nakong ye e sa fetšego pelo se tlo thoma go keteka kgwedi ye Kgethwa ya Ramadan.
Mo dibekeng tšeo di sa tšwago go feta, re swere ditherišano le ditšhaba tša sedumedi ka nepo ya go hwetša ditharollo tšeo di tlago re hola ka moka mabapi le ditlhohlo tša go laola batho ba bantši ka ditirelong tša sedumedi.
Ka morago ga ditherišano tše, go tšerwe sephetho sa gore dikgobokano tša sedumedi mo nakong ye di tla direlwa mellwane ya batho ba 250 ka gare ga meago le ba 500 ka ntle ga meago.
Ge lefelo e le le lennyane kudu go ka amogela dipalo tše fao go tla bago le go tlogela sekgoba magareng ga batho ka maleba, gona palo ye e sa fetego seripagare sa bogolo bja lefelo leo e ka šomišwa.
Diphuthego ga se tša swanela go kgobokana ka ntle ga mafelo a bona a go rapela a ka mehla, gomme batho ba swanetše go ya gae ba se ke ba robala lefelong leo ka morago ga ditirelo.
Ke rata go lebiša ditebogo tša ka go baetapele ba sešhaba sa badumedi bao ba rerišanego le rena ka moya o mobotse bjalo ka mmušo.
Go na le temogo ka kakaretšo ya gore re swanetše go dira dilo ka moka ka fao re ka kgonago ka gona go thekga batho ba rena go phethagatša tokologo ya bona ya sedumedi le go dira gore naga ya rena e bolokege.
Mabapi le dikgobokano tše dingwe, le tšona di tla beelwa mellwane ya palo ya godimodimo ya batho ba 250 ka gare ga meago le ba 500 ka ntle ga meago.
Go swana le peleng, ge lefelo le le le lennyane kudu go amogela dipalo tše fao go ka bago le go tlogela sekgoba magareng ga batho ka maleba, gona palo ye e sa fetego seripagare sa bogolo bja lefelo leo e ka šomišwa.
Re tšwela pele go ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go efoga dikgobokano ge e le gore ke ba sehlopha seo se lego kotsing, ba go swana le batšofadi le bao ba nago le malwetši ao a bobamego.
Re kgopela gape gore dikgobokano di swanetše go swarwa ka ntle ga meago, fao go bolokegilego kudu go feta ka gare ga meago.
Re tla lekodišiša leswa magato a a mabapi le bogolo bja dikgobokano mo matšatšing ao a latelago a 15 go lebeletšwe tshekatsheko ka ga seemo sa leuba le le bogolo bja go obamela magato a tshepedišo ya tša maphelo.
Re tšwela pele go latela molawana wa gore dikiletšo ga se tša swanela go tsirimetšwa kudu go feta ka fao go hlokagalago go laola go phatlalatšwa ga baerase.
Re tšwela pele go hlahlwa ke tshedimošo ya mabapi le seemo sa phetetšo ya malwetši le keletšo ya ditsebi le go rerišana ka bophara le badirišani ba rena ba setšhabeng.
Re tla hlokomela seemo kudu gomme re tla arabela ka pela maswao afe goba afe a go hlatloga ga diphetetšo.
MaAfrika Borwa ao a rategago,
Leuba le le sa na le rena.
Re swanetše go ntšha mahlo dinameng, e sego fela mo mafelelong a beke ao a tlago eupša le matšatšing, dibekeng le dikgweding tše di tlago.
Ga re tsebe gore leuba la coronavirus le tlo feta neng, eupša ka moka ga rena re tseba seo se swanetšego go dirwa.
Re a tseba gore go apara maseke mafelong a setšhaba dinakong ka moka, go hlapa diatla tša rena kgafetšakgafetša goba go di sanithaesa, go obamela go tlogela sekgoba magareng ga rena le batho ba bangwe le go efoga fao go nago le batho ba bantši e sa le tsela yeo e šomago gabotse kudu ya go thibela baerase.
Tiro efe goba efe yeo e re beago kotsing le go bea batho ba bangwe kotsing e swanetše go efogwa.
Dikiletšo tšeo di tsentšwego tirišong go šireletša maphelo a rena ka moka le go dira gore re bolokege di swanetše go obamelwa.
A re beng setšhaba seo se nago le maikarabelo seo se tsebago gore baerase ye e sa le gona .
A re duleng ka gae goba ka gare ga dihlophana tše nnyane.
A re efogeng go ba ka gare ga mašabašaba le ka mafelong ao a hlokago tsenyomoya.
A re se ke ra ya dipolokong tša bahu ka ntle le ge re le ba leloko ba kgauswi ebile re se ke ra etela malapa a bao ba hlokofaletšwego.
Ka moka ga rena re na le tema yeo re swanetšego go e kgatha ka mo matsapeng a magolo a bosetšhaba a go fediša COVID-19.
A re kgatheng tema ya rena.
Mo nakong ye, fao molaetša wa Paseka wa kholofelo, wa tswaloleswa le wa mpshafatšo o fihlago maphelong a bontši bja rena, a re itlhokomeleng.
A Modimo a tšwele pele go hlogonolofatša Afrika Afrika le go šireletša batho ba yona.
Ke a leboga.
