Kabinete e kopane ka Laboraro, 7 Dibatsela 2018 mo Tuynhuys ka Motsekapa.
A. Merero ye bohlokwa seemong sa bjale
1. Samiti ya Mopresidente ya Dikgaruru tša Bong le Dipolao tša Basadi le Basetsana
1.1. Kabinete e amogela dipoledišano tša katlego tša Samiti ya Mopresidente ya Dikgaruru tša Bong le Dipolao tša Basadi le Basetsana yeo e swerwego ka la 01 le la 02 Dibatsela 2018. Samiti e kgonthišitše go dira tumelelano ya tšhoganetšo go šogana le khuduego ya dikgaruru tša bong, kgethologanyo kgahlanong le basadi le go se lekalekane ga bong.
1.2. Mmušo o dumetše go dira tshekatsheko ya maano a bosetšhaba go fediša dikgaruru tšeo di theilwego go bong le tlhabollo ya Leanotiro la Bosetšhaba ka dikgaruru tša bong. O dula o ikgafile go šoma le bakgathatema ka moka go kgonthiša gore re fokotša kudu magato a dikgaruru tša bong – gomme mafelelong re di fediše.
1.3. Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go šoma mmogo go fetola maitshwaro kudu, ditiro le diinstitušene go fediša dikgaruru kgahlanong le basadi.
2. Peeletšo
2.1. Kabinete e amogela Khonferense ya Dipeeletšo yeo e swerwego ka katlego ka Diphalane kua Sandton, Johannesburg. Khonferense ye ya Dipeeletšo e kgontšhitše Afrika Borwa go kgoboketša phihlelelo ya maikgafo a dipeeletšo mo makaleng a go fapana a ekonomi a ka dirago tšhelete ye e ka bago R290 bilione. Se se tlaleletša go ditshepišo tšeo di amogetšwego nakong ya lesolo la dipeeletšo ka baemedi ba go ikgetha ba ka nageng le tša go tšwa go dinaga tša go fapana nakong ya diketelo tša semmušo tše di ka dirago tšhelete ye e ka bago R400 bilione.
2.2. Khonferense ye e be e tsenetšwe ke baemedi ba go feta 1 000, go tšwa dinageng tša go feta 35. Moya le maikutlo e be e le tša lethabo gomme naga e bontšhitše dibaka tše difsa tša dipeeletšo le mananeo a dipholisi tšeo di thušago go hlola tikologo ye botse ya dipeeletšo.
2.3. Kabinete e lebogiša sehlopha seo se šomilego Khonferenseng gomme e lebeletše go amogela dipego tša tshedimošo ye mpsha leboelela ka ga phethagatšo ya maikgafo ao a dirilwego.
2.4. Ge Afrika Borwa le Afrika ka bophara di tšwela pele go sepela ka tsela ya lebelo go feta ka moka go godišeng ekonomi ya kontinente, Kabinete e amogela gape tlhomišo ya Foramo ya Dipeeletšo ya Afrika, yeo gonabjale e kgatlampanago go fihla ka la 9 Dibatsela 2018, ka Johannesburg. Foramo ya Dipeeletšo ya Afrika e beakantšwe ke Panka ya Tlhabollo ya Afrika. Maikemišetšo a yona ke go aga dikatlego tša gonabjale ka go kopanya babeeletši ba makala a mmušo le a praebete go latela tsela ye mpsha ya Kontinente ya Afrika ka moka.
2.5. Khonferene ya Afrika ya G20 ye e swerwego kgauswanyana e kaonafatša gape dibaka tša rena tša kgolo ka maikgafo a go fapana ao a godišago dipeeletšo tša praebete le go kgatha tema ekonoming ka mebušong ya Afrika bjalo ka karolo ya Tumelelano le Lenaneo la Afrika (CwA). Afrika Borwa le Germany ke badulasetulo mmogo ba CwA ka Sehlopha sa Dikeletšo sa Afrika.
2.6. Kabinete e amogetše gape Phaka ya Diintasteri tša Phuthaditšhaba ya R50 milione yeo e sa tšogo thakgolwa ka Freistata yeo e tla godišago tlhabollo ya diintasteri gomme ya oketša tlholo ya mešomo ya gae le kgolo ya ekonomi ka profenseng yeo.
2.7. Kabinete e na le tshepo ya gore tsenogare ye e tla thoma go fokotša ditlhohlo tša go hloka mošomo tšeo naga e lebanego le tšona, ka go godiša moya wo o mpshafaditšwego wa tshepo le boitshepo.
3. Tlholo ya Mešomo
3.1. Mmušo o akgofiša maitapišo a go hlola mešomo ye mentši ya bafsa le maAfrika Borwa ka bophara, o nepiša diekonomi tša metsesetoropo le metsemagae, le dikgwebo tša basadi le bafsa bao gantši ba angwago ke dinnete tša ditlhohlo tša ekonomi.
3.2. Kabinete e na le boitshepo bja gore sehlopha sa ditshepedišo tša kaonafatšo, seo se tla tlišago R50 bilione mo makaleng a motheo go swana le temo, mananeokgoparara a mmušo, diekonomi tša metsesetoropo le metsemagae, se tla fa tlhohleletšo ye e hlokegago ya tlholo ya mešomo le kaonafatšo ya ekonomi yeo e swarelelago.
3.3. Se se tlaleletša go dipolelo tša tirišo tša Samiti ya Mešomo moo mmušo, dikgwebo le mešomo di ikgafilego go: reka ditšweletšwa tša gae; go dumelela mokgwa wo bothata kudu go dikišontle tšeo di oketšegago, tsenogare go koketšo ya mohola wa temo le thekgo ya dikgwebo tše dinnyane le tša magareng go kaonafatša mešomo.
3.4. Kabinete e kgolwa gore ditsenogare tše di bohlokwa mo go šoganeng le dikutollo tša Dinyakišišo tša Bašomi tša Kotara ye Nngwe le ye Nngwe mo kotareng ya boraro ya 2018, yeo e bontšhitšego bobedi kgolo ya mešomo le koketšego mo palong ya batho bao ba sa šomego. Mo nakong ya dikgwedi tše tharo, go hlotšwe mešomo ya tlaleletšo ye 92 000. Le ge go le bjalo, ka lebaka la gore ‘batho bao ba nyakago mošomo gomme ba feletšwe ke tshepo’ ba tsene gape mmarakeng wa mošomo mo kotareng, palo ya bao ba hlokago mošomo le yona ya gola, ka 0.3 ya ntlha ya phesente go ya go 27.5%.
3.5. Go ya ka Kgoro ya Dipalopalo ya Afrika Borwa (Stats SA) kgolo ya mešomo e ngwadišitšwe mo go bokgoni bja ditirelo tša kgwebo le kago, mola go lahlegelwa ke mešomo go diregile ka meepong, tšweletšong, dinamelweng le ka mešomong ya batho ba ba thušago ka magaeng. Mešomo ka makaleng a semmušo e fokotšegile, mola mešomo ka makaleng ao e sego a semmušo e oketšegile.
4. Segopotšo sa bo 20 sa Molao wa Phadišano
4.1. Kabinete e lemoga gore Molao wa Phadišano o feditše mengwaga ye 20 go tloga mola o thomilego go šomišwa ka Diphalane 1998. Mo nakong ya mengwaga ye 20, balaodi ba phadišano ba bontšhitše katlego ye kgolo mo go lwantšheng go oketša ditheko, go šomiša bošaedi taolo ya mebaraka le tšhireletšo ya dikgahlego tša setšhaba nakong ya ge dikgwebo di kopana go ba kgwebo ye tee. Bolaodi bo kgonne go otla dikhamphani ka dikotlo tša go feta R8 bilione ge di tshela Molao wo. Ofisi ya Tona ya Tlhabollo ya Ekonomi ka mekgwa ya Molao wa Phadišano, e dirile go feta R5 bilione go matlotlo a go ikgetha go godiša dikgwebo tše dinnyane, baabi ba mo gae le go tsena ga balemi ba bathobaso mo dikgopolong tša ekonomi.
4.2. Kabineti e lebogiša bolaodi bja phadišano ka mošomo woo ba o dirilego go bula ekonomi go bakgathatema ba bafsa le go godiša kgwebo le phadišano.
5. Kopano ya Khansele ya Mokgatlo wa Mellwane ya Lewatle la India (IORA) ya Lekgotla la Ditona
5.1. Kabinete e lebogiša Kgoro ya Dikamano tša Boditšhabatšhaba le Tirišano ka go swara Kopano ya Khansele ya Mokgatlo wa Mellwane ya Lewatle la India (IORA) ya Lekgotla la Ditona (COM) ya bo 18 yeo e swerwego Durban, KwaZulu-Natal ka la 02 Dibatsela 2018 ka fase ga morero: Go kopanya Batho ba Afrika, Asia, Australasia le Middle East ka kaonafatšo ya tirišano ya Khutšo, Tšhireletšo le Tlhabollo ya Go swarelela”.
5.2. Ye nngwe ya dipoelo tša kopano ya IORA ya bo 18 e be e le Pego ya Go ikgetha go hlompha Mopresidente Nelson Mandela yoo e lego yo mongwe wa bathomi ba IORA. Se se dirile gore go hlongwe “Lenaneo la go ithutela mošomo la IORA la Nelson Mandela ‘E ba Bohwa’” go emetšwe gore le thakgolwe ka Mosegamanye 2019. Maikemišetšo a lenaneo le ke go matlafatša le go fa bafsa bokgoni bja semolao bja IORA bja maitemogelo a mošomo mo karolong ya dithuto tša bona.
6. Go lwantšha bosenyi
6.1. Kabinete e amogela Lekala la Go lwantšha Digongwana leo le thakgotšwego kgauswanyana ka Hanover Park, Kapa Bodikela, ke Mopresidente Cyril Ramaphosa. Tsenogare ye ya tlaleletšo ka mmušo e tla thuša kudu ka go šogana gabotse le bothata bja digongwana le bosenyi bjo bo lebanego le diokobatši tšeo di tshwenyago ditšhaba.
6.2. Lekala le le na le maloko ao a hlahlilwego go šogana le maemo a kotsi a magolo ka ge a etšwa dihlopheng tša boikarabelo bjo bo rulagantšwego, maphodisa a mešomo ya go ikgetha (ao a tsebagalago kudu ka gore ke maperete) gammogo le lekala la tsenogare la bosetšhaba. Mo lesolong la go lwantšha bosenyi, tsenogare ye kgolo yeo e etilwego pele ke mmušo e tla hlongwa nageng ka bophara.
6.3. Kabinete e ipiletša go ditšhaba go šoma mmogo le mekgatlo ya phethagatšo ya molao go thekga polokego le tšhireletšo yeo e lego bohlokwa go setšhaba se sengwe le se sengwe gore se gole. E dula e ikgafile go kgonthiša gore ditšhaba tša rena di bolokegile ebile di ikwa di bolokegile mo mafelong ao di lego go ona.
7. Sehla sa motšhelo
7.1. Kabinete e leboga balefamotšhelo ka go iša difomo tša bona tša metšhelo tša ngwaga le ngwaga tša sehla sa motšhelo sa 2017/18, seo se tswaletšego ka la 31 Diphalane 2018. Letseno leo le dirilwego ka metšhelo e dula e le mothopo wo mogolo wa matlotlo ao a kgonthišago gore mmušo o ka iša ditirelo bathong.
8. Setlamo sa Setšhaba sa Thušo ya Ditšhelete tša Baithuti (NSFAS)
8.1. Kabinete e gopotša barutwana ka moka bao ba ratago go dira dikgopelo tša thušo ya ditšhelete tša 2019 go Setlamo sa Setšhaba sa Thušo ya Ditšhelete tša Baithuti (NSFAS) gore dikgopelo tša inthanete di tswalelwa ka la 30 Dibatsela 2018..
8.2. Ka la 01 Lewedi 2018, dikgopelo di buletšwe baithuti bao ba nago le maswanedi bao ba nyakago go tšwetša dithuto tša bona pele ka 2019 mo dithutong tšeo di dumeletšwego mo yunibesithing ye nngwe le ye nngwe ya bosetšhaba goba Dikholetšhe tša Thuto le Tlhahlo tša Mešomo ya Matsogo le Bothekniki (TVET) ka Afrika Borwa.
8.3. Baithuti ba hlohleletšwa go dira dikgopelo ka inthanete goba ba etele senthara ya kgauswi ya Mokgatlo wa Tlhabollo ya Bafsa (NYDA) pele ga letšatši la go tswalela.
B. Diphetho tša Kabinete
9. Kabinete e dumeletše Tlhako ya Mokgwa go latela dikgahlego tša ekonomi yeo e beakantšwego ya Afrika Borwa lefaseng ka moka ka ge e amana le kgwebo, peeletšo le tlhabollo ya diintasteri. Maikemišetšo a mokgwa wo ke go kgonthiša gore go kgatha tema boditšhabatšhabeng go thuša dinyakwa tša pholisi ya gae ya naga go swana le kimollo ya bohloki, go hloka mešomo le go se lekalekane.
Mokgwa wo o thekga gore Afrika Borwa e latela kopanyo ya tlhabollo mo Afrika ka moka o thekgwa ke mokgwa wo o laolwago ke dipeeletšo le go aga mekgatlo ye e beakantšwego go hlabolla lenaneo la yona. E kopanya gape dikamano tša yona tša kgwebo le peeletšo le dinaga tšeo di hlabologilego le go latela dipeeletšo tša ka gare, phetišetšo ya mabokgoni le theknolotši le kišontle ya mohola.
10. Kabinete e dumeletše gore go mpshafatšwe meputso ya ngwaga le ngwaga ya ditshenyagelo tša go phela ya maloko a Khomišene ya Ditokelo tša Batho ya Afrika Borwa (SAHRC). Molao wa Khomišene ya Ditokelo tša Batho ya Afrika Borwa, wa 2013 o bolela gore moputso, putseletšo le mabaka le dipeelo tše dingwe tša ofisi di swanetše go laolelwa ke Mopresidente ka poledišano le Kabinete le Tona ya Matlotlo.
C. Ditiragalo tše di Tlago
11. Mokgatlo wa Mešomo wa Boditšhabatšhaba
Khomišene ya Lefase ya Legato la Godimo ya Mokgatlo wa Mešomo wa Boditšhabatšhaba (ILO) ka ga Bokamoso bja Mošomo e tla swara kopano ya yona ya mafelelo go tloga ka la 15 go fihla ka la 17 Dibatsela 2018. Mopresidente Cyril Ramaphosa ke modulasetulommogo wa Khomišene le modirišani wa gagwe wa Sweden Stefan Löfven. Khomišene ya Lefase ya Legato la Godimo, yeo e thakgotšwego ke ILO ka 2017, e filwe mošomo wa go lekola lebelo la diphetogo tšeo di diregago lefaseng la mošomo, go utolla ditlhohlo tša motheo le seo se swanetšwego go dirwa go dira bokamoso bja lefase la mošomo go ba kaone le go ba le toka. Mošomo wa Khomišene ya Lefase ya Legato la Godimo o sepelelana le nepo ya mmušo mo go hloleng mešo ye mekaone ya go swarelela, le maitapišo a go kgonthiša gore bafsa ba Afrika Borwa ba na le mabokgoni ao a hlokegago go atlega mo mafelong a mošomo ao a fetogago.
12. Dipontšho tša Ditšwantle tša Boditšhabatšhaba tša China (CIIE)
Kabinete e amogela go kgatha tema ga Afrika Borwa bjalo ka moeti wa naga wa tlhompho mo Dipontšhong tša Ditšwantle tša Boditšhabatšhaba (CIIE) ka Shanghai. Tona ya Kgwebo le Intasteri Rob Davies, o etile pele baemedi ba mekgatlo ye 27 ya Afrika Borwa. Baemedi ba thušwa ka ditšhelete ke Kgoro ya Kgwebo le Intasteri ka Setlamo sa Thušo sa Dipeeletšo le Mmaraka wa Kišontle (EMIA).
Go kgatha tema ga Afrika Borwa go kgontšha gabotse naga go godiša kgwebo le mabokgoni a peeletšo gomme re lebeletše babontšhi bao ba kgathago tema go tloga go makala, go akaretša go laola temo, dieta le matlalo, boentšenere, dikhemikhale tša dibešwa, dikarolwana tša diporo, tšhireletšo, gammogo le theknolotši ya tshedimošo le dikgokagano, go boela gae le diotara tša go reka. Mo mellwaneng ya Kišontle, Afrika Borwa e swere seminare ya dipeeletšo yeo e nepišago dibaka mo lekaleng la tšweletšo.
13. Beke ya Nepišo ya Imbizo
Dibeke tše pedi tše di tlago tša mošomo wa polotiki di tla dira leswao la Beke ya Nepišo ya Imbizo ya Bosetšhaba ya bo Senyane, yeo e beakantšwego ke Tshepetšo ya Dikgokagano le Tshedimošo ya Mmušo (GCIS). Maloko a Taolo ya Bosetšhaba gammogo le baetapele ba mmušo ba selegae le ba diprofense ba tla thoma dikopano tša ditšhaba le Izimbizo nageng ka moka. Lenaneo le tla bewa mo go www.gov.za go thoma ka la 12 go fihla ka la 25 Dibatsela 2018.
MaAfrika Borwa a hlohleletšwa go šomiša sefala se go kgokagana le bahlankedi ba mmušo ba ditaba tša kabo ya ditirelo go kgonthiša gore re šoma mmogo go hlabolla ditšhaba tša rena.
D. Mahloko
14. Kabinete e romela melaetša ya mahloko go malapa le baratiwa ba ka moka bao ba lahlegetšwego ke maphelo a bona nakong ya mollo mo Garden Route le mafelo a kgauswi, gammogo le Kapa Bohlabela. Mollo o fetile ka bophelo bja Nico Heyns, yoo a bego a fofiša difofane tša “Working on Fire”. O fetile gape ka maphelo a batho ba bangwe ba senyane le go dira gore batho ba bangwe gape ba 2000 ba lahlegelwe ke magae a bona. Dithoto tše mmalwa le mafelo a magolo a dimela le wona a sentšwe. Kabinete e tumiša karabelo ya lebelo ya balwantšhamollo le bahlankedi ba taolo ya masetlapelo, gammogo le Mašole a Moyeng a Afrika Borwa le “Working on Fire” bao ba šomilego ntle le go khutša go phološa maphelo gomme ba kgona go laola mollo.
15. Kabinete e romela melaetša ya mahloko go Mmušo le batho ba Indonesia go latela go wa ga sefofane seo se bolailego batho ba 189 ka morago ga go thakgoga go tšwa toropokgolong ya Indonesia, Jakarta.
E. Ditebogišo
16. Kabinete e lebogiša Afrika Borwa ka ge e kgethilwe ka thekgo ye kgolo go thuša mo Khanseleng ya Mokgatlo wa Mananeokgoparara a Dikgokagano a Boditšhabatšhaba (ITU) ka Mošupologo, 05 Dibatsela 2018 nakong ya Khonfersense ya Baemedi ba ITU ka Dubai. Kabinete e lebogiša gape Morena Mandla Mchunu wa ICASA yoo a kgethilwego go thuša ka Botong ya Taolo ya Radio ya ITU gammogo le Mohumagadi Bogdan-Martin ka go kgethwa ga gagwe bjalo ka Molaodimogolo wa Biro ya Tlhabollo ya Mananeokgoparara a Dikgokagano, le bjalo ka mosadi wa mathomo go ba karolo ya bolaodibogolo bja ITU go thoma mola e hlongwago ka 1865.
Afrika Borwa e a ikokobetša ka tshepo yeo e e filwego ke mebušo ya dinaga tše dingwe go thuša mo dibopegong tša godimo tša ITU mo mengwageng ye mene ye e latelago. Re tla šomiša maemo a go godiša lenaneo la tlhabollo le setšhaba la tshedimošo ya kakaretšo mo mengwageng ya titšitale.
17. Kabinete e lebogiša gape Repabliki ya Temokrasi ya Gare ya Ethiopia go kgetha mopresidente wa yona wa mathomo wa mosadi, Mohlompegi Sahle-Work Zewde, yoo gonabjale e lego mopresidente wa mosadi a le tee mo kontinenteng ya Afrika. Afrika Borwa e tla tšwela pele go tiiša dikamano tša yona tša kopano le Ethiopia mo dikarolong tše mmalwa tšeo di akaretšago dikamano tša kgwebo, polotiki le ekonomi.
18. Kabinete e lebogiša Mopresidente Paul Biya wa Cameroon, yoo a tlhomišitšwego la bošupa ka ofising. Kabinete e ipiletša go batho ka moka ba Cameroon go šoma mmogo go hwetša tharollo ya khutšo mo ditshepetšong tša dipoledišano tša kakaretšo. Kabinete e lebeletše dikamano tša go gola ga polotiki tša kopano, ekonomi le kgwebo gare ga Afrika Borwa le Cameroon.
19. Kabinete e lebogiša gape batho ba Brazil ka go swara dikgetho tša katlego tšeo di kgethilego Mopresidente wa Repabliki ya Kopano ya Brazil, H.E. Jair Bolsonaro bjalo ka Mopresidente wa go latela wa Brazil.
20. Kabinete e lebogiša setšhaba ka moka sa maHindu ka Afrika Borwa bao ba ketekago Diwali goba Deepavali. Wo ke mokete wa bodumedi wo o ketekago phenyo ya botse kgahlanong le bobe, tsebo le bohlale kgahlanong le go hloka šedi gammogo le phenyo ya lesedi kgahlanong le leswiswi. A lesedi la legodimo le šegofatše Afrika Borwa ka khutšo, katlego, lethabo le kgotsofalo, ge ka moka re kgatha karolo ya rena go kgokaganya khutšo le kopano mo phapanong ya ditšo le ditumelo tša ka nageng ya rena.
F. Bao ba thwetšwego mešomong
Batho ka moka bao ba thwetšwego mešomong mangwalo a bona a dithuto a tla tiišetšwa le go netefaletšwa ka maleba.
21. Go thwalwa gape ga Mohumagadi Nomfundo Maseti bjalo ka Leloko la Taolo la Nako ka moka la taolo ya Dipeipi tša Digase, go thuša mo Botong ya NERSA.
22. Batho ba ba latelago ba thwetšwe mo Khanseleng ya Tikologo ya Kago:
a. Absalom Mosabeni Molobe (Modulasetulo);
b. Mohumagadi Maphefo K Mogodi (Motlatšamodulasetulo);
c. Mohumagadi Zandile Yvonne Mathe;
d. Ngaka Jenitha Badul;
e. Ngwako Edward Hutamo;
f. Noninzi Qina;
g. Gert Hendrik Meyer;
h. Jerry Leigh Magolius;
i. Hendrik Ndlovu;
j. Ngaka Keith Ivor Jacobs;
k. Moatbokheiti Boitumelo Tlhakung;
l. Inge Maree Vieira;
m. Sinenhlanhla Thuleleni Mthembu;
n. Ngaka Prittish Dala
o. Ulandi Exner
p. Mohumagadi Florence Rabada;
q. Mohumagadi Noluthando Hazel Molao; le
r. Ngaka Claire Deacon.
Dipotšišo: Mohumagadi Phumla Williams – Seboleledi sa Kabinete sa Motšwaoswere
Mogala: 083 501 0139
