17 Jun 2014
Sepikara sa Seboka sa Maloko a Palamente (NA),
Modulasetulo wa Lekgotla la Setšhaba la Diprofense (NCOP),
Motlatšasepikara wa Seboka sa Maloko a Palamente (NA) le Motlatšamodulasetulo wa NCOP,
Motlatšamopresidente wa Repabliki, Mohlomphegi Cyril Ramaphosa,
Motlatšamopresidente wa Peleng Kgalema Motlanthe,
Mohlomphegi Moahlodimogolo wa Repabliki, le maloko ka moka ao a hlomphegago a Tirelo ya Molao,
Ditona le Batlatšaditona bao ba Hlomphegago,
Ditonakgolo le Dipikara tša Makgotlatheramelao a Diprofense,
Modulasetulo wa Mokgatlo wa Pušoselegae wa Afrika Borwa (Salga), le baetapele ka moka ba pušoselegae,
Modulasetulo wa Ntlo ya Bosetšhaba ya Baetepele ba Setšo,
Dihlogo tša Diinstitušene tša mmušo tšeo di thekgago temokrasi ya molaotheo,
Baetapele go tšwa mafapheng ka moka,
Maloko a dintlo tša batseta,
Maloko ao a Hlomphegago,
Baeng bao ba kgethegilego,
MaAfrika Borwa ao a rategago.
Good evening, sanibonani, molweni, riperile, dumelang, ndi madekwana, goeienaand.
Ke ka lethabo le legolo go bolela le lena ka mo Polelong ye ya mathomo ya Maemo a Setšhaba ya pušo ya bohlano ya temokrasi. E re ke thomeng ka go lebiša mahloko a rena ka ga go hlokofala ga maswabi ga Mongwaledi wa Palamente, Morena Michael Coetzee.
Seabe sa gagwe go ntwa ya go lwela tokologo le temokrasi se ka se tsoge se lebetšwe.
Bekeng ye e fetilego re lahlegetšwe gape ke mmago rena, Mama Epainette Mbeki. Tlhahlo le bohlale tša gagwe di tla gopolwa kudu. Re lebiša mahloko a rena go tšwa dipelong go ba lapa la gaMbeki.
Dipelo tša rena tše di kwelego bohloko di lebišwa go ba malapa a maloko a Mašole a Bosetšhaba a Tšhireletšo a Afrika Borwa (SANDF) ao a hlokofetšego ka go phuhlameng go bohloko ga sefofane ka Mpumalanga lehono ka nakong ya ge ba itšhidulla. Re lakaletša bao ba gobetšego gore ba fole ka pela.
Magagešong,
Mo nakong ye e sa tšwago go feta re sa tšwa dikgethokakaretšong tša bosetšhaba tše di atlegilego tše di swerwego ka la 7 Mopitlo. Re emetše go šoma mmogo le mekgatlo ka moka ka Palamenteng ge re dutše re tšwetša pele Afrika Borwa.
Ka Polelong ya Maemo a Setšhaba ya Dibokwane, ke boletše ka ga kanegelo e kaone ya mengwaga ye 20 ya tokologo le temokrasi.
Re boletše gore Afrika Borwa ke lefelo le lekaone kudu go dula ka go lona go phala ka fao go bego go le ka gona ka 1994, le gore maphelo a dimilione tša batho ba rena a kaonafetše.
Le ge go le bjale, bjalo ka ge Leanotlhabollo la Bosetšhaba (NDP) le Tekodišišo ya Mengwaga e Masomepedi ya Kantoro ya Mopresidente di laetša, ditlhohlo tše tharo tša bohloki, tlhokego ya tekatekano le tlhokego ya mešomo di tšwela pele go ama maphelo a batho ba bantši.
Ge re tsena kgatong ya bobedi ya phetogo ya rena go tloga go nako ya kgethologanyo go ya go setšhaba sa bosetšhaba sa temokrasi, re swanetše go šomana le phetošo ye e tseneletšego ya ekonomi ya setšhaba go fediša ditlhohlo tše tharo.
Phetogo e ka se tle ka ntle le ditsenogare tše di tlogago di tseneletše.
Re tsentše tirišong Lenaneo la Mošomo leo le theilwego go Lenaneokgetho la ANC le NDP.
Ekonomi ke yona selo se bohlokwa ka mo lenaneong le. E tšwela pele go ba tumelo ya rena ye e tiilego ya gore sebetša se se šomago gabotse kudu ka lesolong la twantšho kgahlanong le bohloki, ke go hloma mešomo ya maemo, le gore go hloma mešomo go nyaka kgolo ya ekonomi ya ka pela.
Re beile nepišo ya kgolo ya 5% ka 2019. Go fihlelela se, re tla šomana le magato a mehutahuta le ditsenogare go tsošološa ekonomi.
Re beile nepišo ye ka nako e boima. Ekonomi e gotše ka fase ga ka fao e kgonago ka gona mo mengwageng ye e fetilego ye meraro gomme malapa a mantši a a hlaka.
Kgolo ye ya go nanya e bakilwe ka go gongwe ke go phuhlama ka go nanya ga ekonomi lefaseng ka bophara gomme sa bobedi ke maemo a ka nageng, go swana le go ngala mešomo ga lebaka le letelele fao ka dinako tše dingwe go nago le dikgaruru, gape le tlhokego ya mohlagase.
Ka lebaka la seemo seo se sa kgahlišego sa dikamano tša bašomi ka ekonoming, go bohlokwa gore badirišani ba setšhabeng ba rerišane ka ga seemo sa dikgaruru sa go ngala mešomo le nako yeo go ngala mešomo go e tšeago.
Badirišani ba setšhabeng le bona ba tla swanelwa ke go rerišana ka ga tlhokego ya tekatekano ya meputso. Ka lehlakoreng la rena bjalo ka Mmušo re tla re mo lebakeng le la mošomo ra nyakišiša ka ga kgonagalo ya meputso ya bosetšhaba ya fasefase yeo batho ba swanetšego go e hwetša bjalo ka ye nngwe ya mekgwa e bohlokwa ya go fokotša tlhokego ya tekatekano ye meputso.
Motlatšamopresidente Cyril Ramaphosa o tla rulaganya ditherišano tša badirišani ba setšhabeng mabapi le se, ka fase ga tshepedišo ya Nedlac.
Sa bobedi, Mmušo o tla raloka tema ya ona ka phethagatšong e bohlokwa ya Tumelelano ya Motheo ya ka Intastering ya Moepo ye e Tšwelago pele go ya go ile yeo e tsenetšwego ke bašomi, dikgwebo le mmušo ngwageng wo o fetilego, ka fase ga boetapele bja Motlatšamopresidente wa peleng Kgalema Motlanthe.
Tshepedišo ye bjale e tla etwa pele ke Mopresidente.
Re tla phethagatša maikemišetšo a go aga dintlo le ditirelo tše dingwe tša go tsošološa ditoropo tšeo go nago le meepo kgauswi le tšona, bjalo ka karolo ya tumelelano ya Diphalane 2012 magareng ga kgwebo, mmušo le bašomi.
Nepišo e go mafelo a meepo a Matlosana, Emalahleni, Sekhukhune, Lephalale, Ranteng Bodikela le Matjhabeng.
Sehlopha se se bopilwego ke Ditona tša Dikgoro ya mabapi le Tsošološo ya Ditšhaba tša Meepo tše di lego Mathateng e hlomilwe ka fase ga boetapele bja Tona ka Kantorong ya Mopresidente yeo e nago le maikarabelo a Kgoro ya Peakanyo, Tlhokomelo le Tekolo ya Phethotiro, Morena Jeff Radebe.
Maloko a Sehlopha se a akaretša Ditona tša Dikgoro ya Kgoro ya Methopo ya Diminerale, ya Kgoro ya Meetse le Kelelatšhila, ya Kgoro ya Bogwebi le Intaseteri, ya Kgoro ya Tlhabollo ya Leago, ya Kgoro ya Mešomo, ya Kgoro ya Bodulo bja Batho, ya Kgoro ya Maphelo, ya Kgoro ya Tlhabollo ya Ekonomi le Ditšhelete.
Go tšwela pele go tšwetša pele maemo a bophelo ao a kaonafetšego go bašomi ba meepong, mmušo o hlokometše go obamela molao ga dikhamphani tša meepo mabapi le dinepišo tša Melawana ya Meepo, ye e amanago le go kaonafatša maemo a bophelo a bašomi.
Dikhamphani go emetšwe gore di fetoše goba di kaonafatše dihostele go ba mafelo ao ba malapa ba dulago gona, di fihlelele kelo ya bodudi ya gore e be motho o tee yo a dulago ka phapošing le gape go nolofatša dikgetho tša go ba mong wa ntlo go bašomi ba meepong.
Re kgopela dikhamphani go fihlelela nako ya mafelelo ye e beilwego ya 2014 gore di fihlelele dinepišo tše le go phethagatša tokelo ye ya seriti go bašomi ba meepong.
Maloko ao a Hlomphegago,
Baeng bao ba Hlomphegago,
Maemo a fase a peeletšo ke selo se bohlokwa se se šitišago kgolo ya ekonomi. Re ikemišeditše go šoma le lefapha la praebete go tloša mapheko a peeletšo.
Re nyaka go bona lefapha la praebete le bontšha boitshepho bjo bogolo ka ekonoming go swana le lefapha la setšhaba.
Re tla tšwela pele go rerišana le kgwebo mabapi le go tšwetša pele kgolo ye e akaretšago mang le mang le go aga setšhaba seo se atlegilego kudu. Mabapi le se, mo nakong ye e sa fetšego pelo ke tla bitša kopano ya Sehlophatšhomo sa tša Kgwebo sa Kantoro ya Mopresidente.
Ka morago ga kopano ye e fetilego ya Sehlophatšhomo mo ngwageng wo o fetilego, dihlophanatšhomo tše tshela di hlomilwe gomme tšona di be di rerišana ka ditharollo tša mapheko a mehutahuta ao a šitišago go dira kgwebo ka Afrika Borwa.
Mathata a gape a ile a tšweletšwa ke beng ba dikhamphani tše kgolo le bahlankedibagolophethiši ba tšona bao ke ilego ka šoma le bona kudu ka dikopanong tše tharo tše di aroganego ka lefelong la bodulo la Ndlopfu ka Dibatsela le Manthole ngwageng wo o fetilego.
Kopano ye e latelago ya Sehlophatšhomo se e tla tšwetša pele selekane sa mabapi le kgolo ye e akaretšago mang le mang le tlhabollo ye e tšwelago pele go ya go ile.
MaAfrika Borwa ao a Rategago,
Re swanetše go tšea sephetho sa diphetogo mabapi le mathata a mohlagase a ka nageng ka nepo ya go hloma seemo se sekaone sa kgolo.
Lenaneo la kabo ya mohlagase leo le atlegilego leo le fetotšego maphelo a malapa a mantši le fihleletšwe ka go šomiša methopo ya maitirelo ya kabo ya mohlagase, yeo e sego ya hlamelwa go abela batho ba bantši mohlagase.
Seemo se se ipiletša gore go be le phetogo e kgolo ya lefapha la mohlagase, go tšweletša lefapha leo le kopanego la kabo ya mohlagase leo le tšwelago pele go ya go ile leo le bopilwego ke mohlagase wa malahla, wa maatla a letšatši, wa phefo, wa meetse, wa gase le mohlagase wa nyutleliara.
Phetošo ye e tla nyaka gore go be le diphetošo ka go dibopego ka tsela yeo e lego gore dikgoro tša mmušo, dikhamphani tša mmušo tše di amegago le intasteri ka botlalo di rarolle mathata a mohlagase.
Leano le la mohlagase le ipiletša gore go be le tsenyo ya letlotlo le methopo ya bašomi ka lefapheng la mohlagase.
Re tla swanelwa gape go tseba mekgwa ya boithomelo ya go akgofiša borekedi bja ka ntle le kabo ya mmušo ka lefapheng la mohlagase.
Go lokišetša bokgoni bja dihlongwa, re tshepedišong ya go fetošetša Komitikhuduthamaga ya Kgokaganyo ya Kabinete ya tša Nyutleliara le Mohlagase ya Bosetšhaba, go ba Komiti ya ka fasana ya Kabinete ya Tšhireletšo Mohlagaseng.
Komiti ye ya ka fasana e tla ba le maikarabelo a go hlokomela, go kgokaganya le go laola ditiragalo tša ka lefapheng la mohlagase.
Komiti ye ya ka fasana e tla netefatša gape gore Eskom e hwetša thekgo ye e e nyakago go phethagatša mošomo wa yona le gore e tšwela pele go lebelela kudu go fihlelela dinepo le dinepišo tša yona.
Go fihlelela dinepo tša rena tša tšhireletšo ya mohlagase, dikhamphani tša mmušo tše di amegago ka Lefapheng la Mohlagase, tša go swana le Eskom, Koporase ya Mohlagase wa Nyutleliara ya Afrika Borwa le Sekhwama sa Bogareng sa tša Mohlagase di tla swanelwa ke go tlwaela mešomo ye e fetošitšwego go fihlelela maikemišetšo a.
Mošomo o swanetše go dirwa maemong a sethekniki go mehuta ka moka ya mohlagase kudukudu go mohlagase wa nyutleliara le gase ya šeile mabapi le thušo ya mašeleng, polokego, tšhomišobošaedi le go hlama ga ka nageng ga dikarolo.
Nyutleliara e na le kgonagalo ya go tšweletša dimekawate tše di fetago 9 000, mola e le gore gase ya šeile e bonwa bjalo ka selo seo se fetošago seemo ka ekonoming ya rena.
Re tla šala morago kgetho ya gase ya šeile ka fase ga motheo wa melao ya rena e mekaone ya go amana le tikologo.
Go na gape le ditiro tša tšhoganetšo tšeo re lego gare ka tšona, mo lebakeng le lekopana. Kgatelopele ka lefelong la go aga seteše sa mohlagase sa Medupi e tla akgofišwa.
Dipeakanyo mabapi le go thuša ka mašeleng ga seteše sa mohlagase se se latelago se segolo, seo se bitšwago, Coal 3, di tla akgofišwa gore tshepedišo ya go hwetša baabi ba ditirelo ka ga se e thomišwe.
Re tla tšwetša pele gape lenaneo la lefapha la bo 4 la baabi ba mohlagase wa go mpshafatšwa bao ba ikemego, go diriša go ba gona ga phefo, maatla a letšatši, payomase le ditheknolotši tše dingwe tše di oketšago sebaka ka tlhabollong ya dinagamagae.
Sepikara se se Hlomphegago le Modulasetulo yo a Hlomphegago,
Re putla gape le mellwane ya rena go nyaka mohlagase.
Ka Duphalane ngwageng wo o fetilego re saenetše Kwano ya Protšeke e Kgolo ya Mohlagase wa go fehlwa ka Meetse ya Inga le Mmušo wa Democratic Republic of Congo. Protšeke ye kgolo yeo e dirišago togamaano ye e nago le bokgoni bja go tšweletša dimekawate tše 40 000 tša mohlagase wa go fehlwa ka meetse.
Naga ya rena e tla holega kudu go protšeke ye kgolo ye.
Go lokišetša phethagatšo ya leano la mohlagase, re swanetše go feleletša melao ye e amanago le peakanyoleswa ya intasteri ya mohlagase ka ge go ukangwe ke Molaokakanywa wa Lenaneo le le Ikemego la Motšweletši wa ka Mmarakeng, Leano leo le Kopantšwego la Methopo le melaotshepetšo e mengwe yeo e amago lefapha la mohlagase.
Maloko ao a Hlomphegago,
Baeng bao ba Hlomphegago,
Re setšhaba se se šomago.
Godimo ga ditsenogare tša rena tše kgolo tša tšhireletšo mohlagaseng, re tla tšwela pele go phethagatša Leano la Bosetšhaba la Mananeokgoparara leo le atlegilego, ka fase ga tlhokomelo ya Khomišene ya Kantoro ya Mopresidente ya Kgokaganyo ya Mananeokgoparara, nageng ka bophara.
Mo mengwageng ye e fetilego ye mehlano, re beeleditše diranta tše di ka bago tše thrilione e tee ka kagong ya mananeokgoparara a maswa a go aba meetse, mohlagase, dinamelwa, kelelatšhila, kago ya dikolo le dikliniki le dikgokaganyo tša inthanete go batho ba rena.
Mo mengwageng ye e latelago e meraro, re tla šomiša R847 bilione go mananeokgoparara gomme diprotšeke tše mmalwa di tla thomišwa goba tša phethwa.
Go agwa ga Letamo la Mzimvubu ka Kapa Bohlabela go tla tšwela pele, le gape go godišwa ga leboto la Letamo la Clanwilliam ka Kapa Bodikela.
Mo mengwageng ye e latelago ye mehlano bontši bja mošomo wa go aga ga Kgato ya bo 2 ya Protšeke ya Meetse ya Magologolo a Dithaba tša Lesotho o tla phethwa.
Mo mengwageng ye e latelago ye mehlano, re tla fetša go aga dikotlelo tše di fetago tše 60 tša MeerKat le go thoma go aga dieriele tša mathomo tša dikotlelo tša Arei ya Disekwerekhilometara tše 100.
Re tla oketša, ra tsenya tirišong ya sebjalebjale le go oketša go kgona go lefelwa ga mananeokgoparara a tshedimošo le dikgokagano le ditirelo tša kgokagano ya elektroniki, go akaretšwa kgašo ya protepente le ya titšithale.
Kabinete e amogetše “South Africa Connect”, e lego Molaotshepetšo le Maano a rena a Protepente, ka Manthole ngwageng wo o fetilego go tšwetša pele lesolo le.
Re tla tšwela pele ka diprotšeke tše dingwe tša mehutahuta tšeo di tlago fetoša maemo a bophelo a batho ba rena le go maatlafatša kgolo ya ekonomi.
Magagešong,
Lenaneo la rena la phetošo e kgolo ya ekonomi ya setšhaba le tla tšwetšwa pele ka go phethagatša ga Leanotiro la Molaotshepetšo wa Diintasteri.
Re tla tšwetša pele kabo ya ditirelo ka batho ba ka nageng le go oketša tšweletšo ya ka nageng ka go dira gore mmušo o reke 75% ya dithoto le ditirelo go batšweletši ba ka Afrika Borwa.
Re tla šomiša lefapha la mohlagase wa go mpshafatšwa, go dirwa ga dipese, dikonteraka tša Transnet tša kago ya ditimela tša boleng bja R50 bilione le diprotšeke tša ditimela tša banamedi tša PRASA gareng ga tše dingwe, go tšwetša pele ditšweletšwa tša ka nageng le go thuša kgolo ya ekonomi.
Mo mengwageng ye e latelago ye mehlano re tla tšwetša pele gape le tlhabollo ya ekonomi ya dilete le tlhomo ya diintasteri, ka go hloma Mafelo a Ekonomi ao a Kgethegilego nageng ka bophara.
Re tla tšwela pele go thekga bokgoni bja diintasteri tša difatanaga, tša diaparo, tša mokgopha, dieta le tša legogwa ka go di putsa, ka ge di tletše ka bašomi ba bantši.
Maloko a a Hlomphegago,
Ka ntle le maemo a boima a dikgwebišano tša lefaseng ka bophara ka mebarakeng ya lona ya tlwaelo, lefapa la boeti la Afrika Borwa le tšwetše pele go laetša kgolo e kaone ka 2013, gomme la fihlelela palo ye e sego ya ka ya bonwa ya go goroga ga baeti ba boditšhabatšhaba ba 9,6 milione.
Batho ba rata naga ya rena gomme ba tšwela pele go etela Afrika Borwa.
Re beile nepišo ya go oketša palo ya go goroga ga baeti ba dinaga tša ka ntle go feta dimilione tše 15 ka ngwaga ka 2017.
Re lebeletše gape go oketša seabe sa boeti go letseno la ka nageng go feta R125 bilione ka 2017.
Mo mengwageng ye e latelago ye mehlano, re tla bea pele thekgo ya dikgwebopotlana, gammogo le kudukudu dikgwebo tša makheišeneng le tša mekhukhung, go realo e le go šomiša mananeotlhabollo a Dikgwebopotlala, Dikgwebo tše nnyane le Dikgwebo tša Magareng go thuša maatlafatšo ya ekonomi ya bathobaso ye e akaretšago mang le mang.
Re tla akgofiša phethagatšo ya Molao wo o fetošitšwego wa Maatlafatšo ya Ekonomi ya Bathobaso ye e Akaretšago Mang le mang le Molao wa Tekatekano Mešomong, ka nepo ya go fetoša go ba mong, tshepedišo le taolo ya ekonomi.
Re tla tšwetša pele kudu ditlamo tša kabelano ya bašomi le setšhaba le go thuša go kgatha tema ga bathomi ba kgwebo ba bathobaso ka tsošološong ya ekonomi ya rena.
Magagešong,
Palomoka ya dithoto tša Dihlongwa tša rena tša Matlotlo a Tlhabollo e fihla go R230 bilione.
Le ge go le bjale, seabe sa tšona go tlhabolo ga e akaretše mang le mang ka fao go lekanego gomme mananeopeeletšo a tšona ga se a kgokaganywa gabotse.
Dihlongwa tše di tla beakanywa leswa mo mengwageng ye e latelago ye mehlano goba metheo ya tlhabollo ya ekonomi ya setšhaba.
Ka yona tsela yeo, Postbank e tla thekgwa gore e kgone go raloka tema ya ketapele ka kabong ya ditirelo tša go panka go bahloki le go bašomi.
Maloko ao a Hlomphegago,
Baeti bao ba Hlomphegago,
Maatlafatšo ya bafsa e tla bewa pele ka lenaneong la rena la phetošo ya ekonomi.
Mmušo o tla tsebagatšwa magato a mangwe a go akgofiša go thwalwa ga bafsa, go sepelelana le Kwano ka ga Maatlafatšo ya Bafsa.
Re tla oketša palo ya dikgoba tša go ithutela mešomo ka lefapheng la setšhaba, fao e lego gore kgoro ye nngwe le ye nngwe ya mmušo le sehlongwa sa setšhaba se tlago kgopelwa go thwala batho bao ba ithutelago mešomo gore ba hwetše tlhahlo ya go hwetša maitemogelo.
Lefapha la praebete le arabetše bokaone go tsebagatšwa ga putseletšo ya motšhelo ya bašomi. Mo dikgweding tše hlano fela, go na le bašomi ba 133 000 bao ba holegilego gomme go na le bašomi ba 11 000 bao ba kgathilego tema ka setlamong se sa putseletšo.
Bontši bja bona ba thwetšwe ka mafapheng a dithekišo le a dikgwebišano tša thekišo, ka tšweletšong le ka lefapheng la ditšhelete.
Sepikara se se Hlomphegago,
Modulasetulo yo a Hlomphegago,
Go tloga ka 2004 Mmušo o be o sepediša Lenaneo la Katološo ya Mešomo ya Setšhaba leo le atlegilego (EPWP) leo le fago dibaka le tlhahlo go batho bao ba sa šomego. Kgato ye mpsha e tla aba dibaka tša mešomo tše dimilione tše tshela ka 2019. Re aga go dikatlego tša mengwaga ye e fetilego ye mmalwa.
Re hlomile dibaka tša mešomo tše di ka bago dimilione tše nne mo mengwageng ye e fetilego ye mehlano.
Masolo a boithomelo a mabapi le tikologo a EPWP a go swana le la go šoma ka ditlakala, go šoma mafelong ao a nago le menoga, go šoma ka meetse, go šoma ka mollo le lenaneo la Ditirelo tša Bafsa go Tikologo le ona a tla oketšwa go fihla ka 2019, go thekga tlhabollo ya bafsa.
Godimo ga fao, Lenaneo la Mešomo ya Setšhaba leo le theilwego mmušong le tla oketšwa go fa dibaka tša mešomo tše milione go ya mafelelong a 2019.
Magagešong
Re bone temo bjalo ka moabi wa mešomo yo bohlokwa. Nepišo ya rena ke gore lefapha la temo le hlome mešomo ye milione ka 2030.
Mmušo o tla aba thekgo ya kakaretšo go balemipotlana ka go akgofiša peakanyoleswa ya naga le go aba thekgo ya sethekniki, ya mananeokgoparara le ya mašeleng.
Thekgo e tla fiwa ditšhaba gammogo le go šoma ka go tšweletšo ya dijo le ka go temo ya go itšweleletša fela go tšwetša pele tšhireletšego dijong, go sepelelana le lenaneo la tšweletšo ya dijo la Fetsa Tlala.
Re tla akgofiša go phethagatša dikgopelo tša naga tše di šetšego tšeo di rometšwego pele ga letšatšikgwedi la go tswalela ka 1998. Re tla bula gape lebaka la mengwaga ye mehlano la go tliša dikgopelo tša pušetšo ya naga, gomme ra dumelela gore letšatšikgwedi la go tswalela la 1913 la go romela dikgopelo tša go tšeelwa naga ga ditlogolo tša Makhoi le MaSane le tšwetšwe pele.
Sepikara se se Hlomphegago,
Modulasetulo yo a Hlomphegago,
Sub-Saharan Africa eo fetoga go ba molekane yo bohlokwa kudu wa kgwebišano wa ka nageng ya rena. Re a hlohleletšwa gore dipeeletšo tša Afrika Borwa ka khonthinenteng di oketšegile go tloga go R5,5 bilione ka 2002 go fihla go R32,3 bilione ka 2013.
Diromelwantle tša rena ka khonthinenteng le tšona di oketšega ngwaga o mongwe le o mongwe, gomme di bile go 28,5% e lego palo ya godimo go tloga go 22,6% ka 2002.
Afrika Borwa e tla tšwela pele go tšwetša pele kopanyo ka bophara ya dilete ka go šomiša Seboka sa Metšhelo ya Dikhamphani sa Borwa bja Afrika, Dinagatlhabologo tša Borwa bja Afrika le Lefelo le le šišintšwego la Seboka sa ba Bararo sa Kgwebišano ye e Lokologilego seo se akaretšago Bohlabela bja Afrika le Borwa bja Afrika.
MaAfrika Borwa ao a Rategago,
Re nyaka gore maitemogelo a batho ba rena ka ga mmušo wa selegae a be a mabotse.
Re theeleditše dingongorego le ditšhišinyo tša Maafrika Borwa mo mengwageng ye e fetilego ye mehlano, tše di amanago le go šoma ga mebasepala.
Ke rata go le sedimoša mo lebakeng le ka ga lenaneo la mošomo la rena la go tsošološa pušoselegae.
Mebasepala ya rena e agilwe go motheo wo o tiilego, wo o agilwego mo mengwageng ye e fetilego ye 20 ya temokrasi.
Re sekasekile mebasepala ya rena ka moka.
Re hlalobile taolo ya yona ya ditšhelete, ka fao e šomago ka gare ga ditshepedišo tša melao gammogo le bokgoni bja yona bja go phethagatša diprotšeke le go rarolla mathata a bokgoni.
Re lebeletše gape ka fao e arabelago megwanto ya dingongorego tša mabapi le kabo ya ditirelo. Go bile le dikatlego tše ntši ka mebasepaleng e mentši. Le ge go le bjale, re lebane le mathata a mmalwa ka go e mengwe.
Re thabile ge mebasepala ye lesometee e tšwelela bjalo ka yeo e šomago gabotse nako le nako ka ditekodišišong tša matlotlo, ka tšhomišong ya ditšhelete go dithušo tša ditšhelete tša mananeokgoparara le tša kabo ya ditirelo.
Mebasepala ye lesometee ke ye e latelago:
- Masepala wa Selete wa Nkangala.
- Masepala wa Selete wa Cacadu.
- Masepala wa Selete wa Zululand.
- Masepala wa Selete wa Umzinyathi.
- Masepala wa Selete wa Ilembe.
- Masepala wa Selegae wa Knysna.
- Masepala wa Selete wa West Coast.
- Masepala wa Selegae wa Matzikama.
- Masepala wa Selegae wa Mossel Bay.
- Masepala wa Selegae wa Breede Valley le
- Masepala wa Selegae wa Steve Tshwete.
Re lebogiša mebasepala ye ka ga mošomo wo mobotse o.
Tshekatsheko ya kakaretšo ya mebasepala ya mehutahuta e laeditše fao e hlokago thekgo.
Re tla fa thušo go mebasepala ye e latelago magareng ga e mengwe:
Ka Masepaleng wa Selete wa Amathole ka Kapa Bohlabela, Pankatlhabollo ya rena ya Borwa bja Afrika e dumeletše thušo ya mašeleng go hlabolla mananeokgoparara.
Diprotšeke tše dingwe tše mmalwa tše lekgolo le tee, kudukudu ka go meetse le kelelatšhila, di tla thomišwa gomme maikemišetšo ke go di fetša mo dikgweding tše dilatelago tše 12.
Ka Masepaleng wa Selete wa Umzinyathi, ka KwaZulu-Natal, thušo ya mašeleng e tla fiwa go hlabolla diprotšeke tša mananeokgoparara ao a akaretšago go tsenya mohlagase ka malapeng.
Mebasepala ya selegae yeo e tlago hlokomelwa e akaretša Msinga, Umvoti le Nquthu.
Ka Masepaleng wa Selete wa Alfred Nzo ka Kapa Bohlabela, thušo ya mašeleng e tla fiwa go diprotšeke tša tlhabollo ya mananeokgoparara tše di amanago le go aba meetse, kelelatšhila le kabo ya mohlagase.
Mebasepala ya selegae ye e amegago e akaretša wa Mbizana le wa Ntabankulu, yeo e direlago setšhaba sa batho bao ba ka bago ba milione o tee.
Re tla thega Masepala wa Selegae wa Lukhanji go beakanya leswa tshepedišo ya ona le go phethagatša maano a thekgo a kabo ya meetse le mohlagase.
Re tla thuša Masepala wa Selete wa OR Tambo go bušetša sekeng tshepedišo ya ona le Makala a yona le go akgofiša phethagatšo ya Maano a Tsenogare ya Mopresidente.
Ka Masepaleng wa Selegae wa Mbhashe re tla phethagatša maano a taolo ya ditšhila le go rarolla mathata a tšhilafatšo ya meetse ao a tšwago ka fase ga lefase.
Ka Masepaleng wa Selete wa Ngaka Modiri Molema ka Profenseng ya Leboa Bodikela, mmušo wa bosetšhaba o tla fa thekgo le go šomišana le Pankatlhabollo ya Borwa bja Afrika go rarolla mathata a thušo ya mašeleng mabapi le mananeokgoparara a meetse le a kelelatšhila.
Re tla thekga Toropokgolo ya Johannesburg ka Gauteng go rarolla mathata a tefišo ya ditirelo.
Re tla thekga Masepala wa Selegae wa Moqhaka Ka Foreisetata ka go fediša lenaneo la dintlwana tša boithomelo tša go šomiša dipakete le mathata a dintlwana tša boithomelo tša go se tswalelwe.
Go sa le bjale mošomo o tšwela pele go fediša lenaneo la dintlwana tša boithomelo tša go šomiša dipakete nageng ka bophara. Se gape e tla ba selo seo se tlago pele go Sehlophatšhomo seo ke se hlomilego sa go bopša ke Ditona tše mmalwa se se šomago ka ga Kabo ya Ditirelo. Sehlopha se se etilwe pele ke Tona Pravin Gordhan.
Sehlopha se se bopilwe ke Ditona ya Kgoro ya Peakanyo, Tlhokomelo le Tekolo ya Phethotiro ka Kantorong ya Mopresidente, ya Kgoro ya Bodulo bja Batho, ya Kgoro ya Meetse le Kelelatšhila, ya Kgoro ya Dinamelwa, ya Kgoro ya Merero ya Selegae, ya Kgoro ya Mešomo ya Setšhaba, ya Kgoro ya Mohlagase, ya Kgoro ya Tlhabollo ya Dinagamagae le Peakanyoleswa ya Naga, ya Kgoro ya Maphelo le ya Kgoro ya Thuto ya Motheo.
Sepikara se se Hlomphegago le Modulasetulo yo a Hlomphegago,
Nepišo e bohlokwa ka mmušong wa selegae mo mengwageng ye e latelago ye mehlano e tla ba gore re arabela bjang nnete ya go hudugela ditoropong ka bontši.
Afrika Borwa e thoma go ba naga ya metsesetoropo. Ka 2011 palo ye e nyakilego go ba 63% ya setšhaba e be e dula ditoropong le ditoropokgolong gomme phetogo ye go emetšwe gore e tla tšwela pele mo mengwageng ye e tlago e lesome.
Motheo wa Tlhabollo ye e Kopantšwego ya Metsesetoropo wa mmušo wa rena o tla phethwa ka la 30 Mosegamanye 2014.
O tla abela ditoropokgolo le ditoropo leano le leswa.
O tla hlagiša motheo wa melaotshepetšo ka ga ka fao tshepedišo ya metsesetoropo ka Afrika Borwa e ka beakanywago leswa ka gona gore ditoropokgolo le ditoropo di akaretše mang le mang, di be le methopo le mafelo a makaone ao batho ba ka dulago go ona mo mengwageng ye e latelago ye 20 go fihla go ye 30.
Mmogo a re tšwetšeng pele mmušo wa selegae!
Magagešong,
Mo mengwageng ye masomepedi ye e fetilego, re katološitše thekgo gannyanegannyane go malapa ao a beetšwego thoko le ao a lego kotsing ka go beeletša ka go kago ya dintlo, go lebiša mananeo a rena a thušo ya mašeleng go setšhaba le phihlelelo ye e kaonafaditšwego go thuto le tlhokomelo ya maphelo ya motheo.
Mo lebakeng la nako le le tlago, phokotšo ya bohloki e tla tšwela pele go maatlafatšwa leswa.
Re tla tšwela pele go beeletša ka thutong le ka tlhabollong ya mabokgoni ka ge seo se le bohlokwa ka kgolong le ka tlhabollong ya ekonomi. Re hloka bašomi ba tša boentšeneere, bašomi ba mehlagase, dipholampara, dingaka, barutiši le bašomi ba bangwe ba profešenale ba bantši go aga ekonomi ya naga ya rena.
Le ge go le bjale thuto e tšwela pele go ba selo se bohlokwa seo se tlago peleng mo mmušong wo. Re tla tšwela pele go tšwetša pele phihlelelo ya bohle go thuto ka go netefatša gore bana ka moka ba mengwaga ya magareng ga ye šupa le ye 15 ba ka sekolong.
Re tla oketša palo ya baithuti ba ka Kreiting ya 12 bao ba ka kgonago go tsena ka yunibesithing, go tloga go ba 172 000 ka 2013 go fihla go ba 250 000 ka 2019.
Re butše bonyane sekolo se tee se seswa beke ye nngwe le ye nngwe ka Kapa Bohlabela ngwagola gomme re tla tšwela pele go fediša dikolo tša mobu le meago ye mengwe yeo e sego ya maleba.
Palo ya bafsa bao ba lego ka diyunibesithing le ka dikholetšheng e oketšegile mo mengwageng ye e fetilego. Borakonteraka ba tla thoma go šoma ka Lewedi go aga diyunibesithi tše mpsha ka Kapa Leboa le ka Mpumalanga.
Ka Pherekgong ngwageng wo o tlago, go tšewa ga baithuti ba mathomo ba dithuto tša bongaka ba tla ngwadišwa ka yunibesithing e mpsha ya bongaka ya Limpopo.
Godimo ga fao, dikholetšhe tše 12 tša tlhahlo le tša mešomo ya diatla di tla agwa go oketša mohlakanelwa wa bokgoni bja sethekniki ka nageng.
Magagešong,
Mmogo re swanetše go tšwela pele go lwantšha tšhomišobošaedi ya diokobatši le ditagi ka dikolong le metseng ya rena. Re tla bea pele gape polokego ka dikolong, go dinamelwa tša baithuti le go maphelo a bana.
Ka lefapheng la maphelo, re tla šoma kudu go oketša dikholofelo tša maphelo go thoma ka mengwaga ye 60 ka 2012 go fihla ka mengwaga ye 63 ka 2019.
Lesolo la go fokotša dipalopalo tša mahu a bana le a bomme ba bona le tla tšwela pele.
Se se tla nyaka gore go tsenywe tirišong Inšorentshe ya Maphelo ya Bosetšhaba le go kaonafatša boleng bja tlhokomelo ka lefapheng la sethaba.
Re tla aga go dikatlego tša lenaneo la kalafo le thekgo ya bolwetši bja HIV le AIDS ka go katološa masolo a rena a magolo a dipoledišano ka ga thibelo ya HIV.
Magagešong,
Re tla iša pele dikgatelopele tše re di dirilego ka go tšwetša pele maatlafatšo ya basadi le tlhabollo.
Tona ka Kantorong ya Mopresidente yo a rwelego maikarabelo a tlhabollo ya Basadi, Mohumagadi Susan Shabangu, o tla šoma le dikgoro tše dingwe tša Mmušo, le ditheo, le lefapha la praebete le mekgatlo ye e sego ya mmušo, go tšwetša pele maatlafatšo ya ekonomi ya setšhaba ya basadi, tlhabollo le ditokelo tša botho.
Go tšwela pele go tiiša dikholego tša temokrasi, re tla tšwela pele go tšwetša pele le go kaonafatša maphelo a batho bao ba golofetšego mo mengwageng ye e latelago ye mehlano.
Re tla šoma le lekala la Bagolofadi go tseba Makala a bohlokwa ao ka go ona re swanetšego go phethagatša tema ya Afrika Borwa bjalo ka naga ye e saenetšego Kwano ya Dinagakopano ka ga Ditokelo tša Batho bao ba Golofetšego le Ditshepedišo tša yona tša Boikgethelo.
Tsenogare ye nngwe ye bohlokwa mo lebakeng le la mošomo e tla ba go feleletša Molawana wa Bosetšhaba wa Ditokelo tša Bagolofadi wo o akaretšago Motheo wa Bosetšhaba wa Ditokelo tša Bagolofadi.
Molawana le motheo di tla hlahla tiro ya mmušo ya go tswetša pele go kgatha tema ga batho bao ba golofetšego ka ditshepedišong tša go tšea diphetho.
MaAfrika Borwa ao a Rategago
Kgatelopele ye itšego e dirilwe mo mengwageng ye e fetilego ye mehlano ka go fokotša maemo a bosenyi bjo šoro bja go swana le dipolao, go hlakola ka dikgoka, dikgaruru kgahlanong le basadi, bana le dihlopha tše di lego kotsing, eupša di tšwela pele go ba godimo ka fao go sa amogelegego.
Re tla šoma go fokotša maemo a bosenyi go tšwela pele.
Lekala la Dinyakišišo tše di Kgethegilego, Sehlophatšhomo sa Twantšho ya Bomenetša, Lekala la Go tšeela Dithoto le di-Hawks, di bile le kgatelopele e kgolo ka lesolong la rena la go lwantšha bomenetša ka setšhabeng ka kakaretšo le ka lefapheng la mmušo. Mošomo wo o tla tšwela pele mo mengwageng ye mehlano ye e latelago.
Bofokodi ka go bodiredi bja ditheko, ka go ditshepedišo tša taolo le tša phethagatšo ya mošomo tšeo di šitišago go šoma gabotse le ka bokgoni ga mmušo bo tla rarollwa.
Ye nngwe ya dikgato tše bohlokwa, yeo re šetšego re le gare ka yona, ke ya go bea bodiredi bja ditheko lefelong le tee ka fase ga Kantoro ya Mohlankedimogolo wa Bodiredi bja Ditheko ka Kgorong ya Matlotlo a Bosetšhaba.
Re thomile go lekodišiša kgonagalo ya mokgwa wo moswa wo ka go dira ditheko tša fenišara ya dikolo gore di be lefelong le tee ka Kapa Bohlabela. Fenišara e tla tlišwa dikolong ka moka tša Kapa Bohlabela gare ga Phato ka 2014.
Magato a tla tsebagatšwa go thibela gore bašomi ba mmušo le baemedi ba setšhaba ba se ke ba dira kgwebo le mmušo.
Tšona di tla thekgwa ka phethagatšo ye e kaonafetšego ya Motheo wa Tsebagatšo ya Ditšhelete, tšhireletšo ye e maatlafaditšwego ya bao ba begago melato, le kabo ya thušo ya sethekniki go dikgoro go laola gabotse thupišo.
Magagešong
Mo mengwageng ye e latelago e mehlano re tla tšwela pele go tšwetša pele go aga Afrika e kaone le lefase leo le nago le toka kudu.
Afrika Borwa e tla tšwela pele go thekga ditshepedišo tša dilete le tša dikhonthinente go arabela le go rarolla mathata, go tšwetša pele khutšo le tšhireletšego, go maatlafatša kamano ya dilete, go oketša kudu kgwebišano ya ka gare ga Afrika le go eta pele tlhabollo ya go ya go ile ka Afrika.
Se se tla ra go thekga le go phethagatša diphetho tša Mokgatlo wa Selekane sa Afrika gammogo le go tšwetša pele mošomo wa makala a yona.
Re tla tšwela pele go tšwetša pele tirišano ya Borwa ka go šomiša maloko le ditherišano le dihlongwa le dihlopha tša ka Borwa.
Go swana le ka fao re tla tšwela pele go tšwetša pele dikamano tše di holago mahlakore ka gohle le dinaga tša ka Leboa.
Re tla tšwela pele go maatlafatša ditirišano tša tlhabollo ya ekonomi, kgwebišano le peeletšo le BRICS ka mošomo wa Sehlophakgokaganyo sa BRICS sa Merero ya Ekonomi le Kgwebišano.
Maloko ao a Hlomphegago,
Baeng bao ba Hlomphegago,
SANDF e bile boikgantšho bja setšhaba ka ge e kgathile tema ka masolong a go tliša khutšo ka khonthinenteng.
Tema ye e tla tšwela pele gomme mmušo o lebeletše go maatlafatša mošomo wa SANDF go sepelelana le Tekodišišo le Tšhireletšo ye e sa tšwago go phethagatšwa.
MaAfrika Borwa ao a Rategago,
Go iša pele lenaneo le la mošomo, nna le Motlatšamopresidente re tlo kopana le Ditona le Batlatšaditona go ahlaahla maano a phethagatšo ka botlalo a kgoro ye nngwe le ye nngwe.
Tona ye nngwe le ye nngwe e tla saena tumelelano ya phethagatšo ya mošomo le Mopresidente yeo e hlalošago seo kgoro ye nngwe le ye nngwe e tla se dirago go phethagatša lenaneo leo la mošomo.
Magagešong,
La 17 Phupu le dira segopotšo sa bo 22 sa polao ye šoro ya batho ka bontši ya Boipatong ka Gauteng.
Ge re lebeletše ye nngwe ya dikanegelo tše šoro kudu mo nakong ye e sa tšwago feta, re gopotšwa taba ya gore re swanetše go bea phodišo le kago ya setšhaba pele go feta le peleng.
Re swanetše go tšwela pele go aga kwešišo, kgotlelelo le poelano, gomme mmogo re lwantšhe semorafe, lehloyo la batšwantle, lehloyo la batho bao ba ratanago ka bong le go tše dingwe tšeo re senago kgotlelelano tšona.
Go šomiša dipapadi le setšo bjalo ka selo se se kopanyago batho ka nageng ya rena go tla tšwela pele mo nakong ye ya lebaka la mošomo. Re tla tšwela pele gape go tšwetša pele Molaotheo ka dikolong le go netefatša gore bana ba rena ba gola ba na le mekgwa e mebotse le lerato la naga ya gabobona le batho ba yona.
Re tla tšwela pele go aga bohwa bjo bo akaretšago mang le mang mo mengwageng ye e tlago ye mehlano ka go aga dimonyumente le dika tše dingwe tše di hlomphago bagale le bagaleadi ba ntwa yeo e tlišitšego tokologo le temokrasi ye re ipshinago ka yona lehono.
Bjalo ka karolo ya meketeko ya mengwaga ye 20 ya tokologo le temokrasi, dipego tša go swara mengwaga ye 20 mo ngwageng wo, tša go swana le tša matšatši a mathomo a ge mohu Mopresidente wa peleng Nelson Mandela a le ka Kantorong ya Mopresidente di tla fetišetšwa ka Lefelong la Bosetšhaba la Bolotadibolokwa.
Ngwaga wo go tla ngwalwa le Dipego tša Foramo ya Ditherišano ya Mekgatlo e Mentši ya CODESA ka Segopotšong sa Boditšhabatšhaba sa Retšistara ya Lefase.
Kgwedi ye e tlago naga le lefase di tla keteka letšatši la Boditšhabatšhaba la Mandela.
MaAfrika Borwa ka moka ba swanetše go bea bonyane metsotso ye 67 ka la 18 Mosegamanye, go hlwekiša Afrika Borwa, e lego morero wa rena mo ngwageng wo.
A re thomeng ka go beakanyetša tlhwekišo e kgolo ya ditoropokgolo tša rena, ditoropo, makheišene, metse, dikolo le go botsefatša karolo ye nngwe le ye nngwe ya naga ya rena.
MaAfrika Borwa ao a Rategago,
Lenaneo le la mošomo le ikemišeditše go dira gore Afrika Borwa e be lefelo le lekaone go bohle.
Re ipiletša go MaAfrika Borwa ka moka go šoma le rena go dira gore phethagatšo ya mananeo a e be katlego.
Mmogo, a re tšwetšeng pele Afrika-Borwa.
Ke a leboga!
Issued by: The Presidency
