My mede-Suid-Afrikaners,
Ek wil vanaand met julle praat oor die huidige toestand van die koronavirus-pandemie in Suid-Afrika.
Voordat ek dit doen, wil ek my waardering uitspreek teenoor alle Suid-Afrikaners wat die vyf dae van rou van 25 tot 29 November nagekom het vir diegene wat hul lewens weens COVID-19 en geslagsgeweld en vrouemoord verloor het.
Terwyl ons hulle onthou, laat ons belowe dat ons alles in ons vermoë sal doen om hierdie twee pandemies te stuit en lewens te red.
Die wêreldwye pandemie veroorsaak steeds verwoesting regoor die wêreld, met meer as 64 miljoen infeksies en byna een en ’n halwe miljoen bevestigde sterftes.
Ons besef dat baie lande regoor die wêreld 'n herlewing van die koronavirus ervaar, sommige met tweede golwe selfs erger as die aanvanklike toppunt.
Waar Suid-Afrika eens die vyfde hoogste aantal infeksies ter wêreld gehad het, het ons nou tot 14de in die wêreld gedaal, namate infeksies in ander lande dramaties toegeneem het.
En tog, ondanks die vordering wat ons gemaak het, het ons nog altyd geweet dat 'n tweede golf van infeksies in Suid-Afrika moontlik is as ons nie die nodige maatreëls tref om onsself en diegene rondom ons te beskerm nie.
Daar is nou duidelike bewyse van 'n oplewing in infeksies in dele van ons eie land, wat, as dit nie beslissend en regstreeks gekonfronteer word nie, tot groot lyding en dood kan lei.
Hierdie pandemie het ons land reeds swaar getref.
Altesaam 800 872 mense is sedert Maart in Suid-Afrika deur die virus besmet.
Ongeveer 92% van hierdie mense het herstel.
Van vandag af is dit bekend dat 21 803 mense wens COVID-19 in Suid-Afrika gesterf het.
Sedert middel Augustus het ons vir amper 100 dae daarin geslaag om die infeksiesyfer stabiel te hou, met minder as 2 000 nuwe gevalle per dag.
Dit het egter die afgelope drie weke verander.
Daar was 'n duidelike toename in nuwe infeksies, sowel as in die aantal mense wat in hospitale opgeneem word.
In die eerste week van November het ons gemiddeld 1 500 nuwe gevalle per dag aangeteken.
Teen die laaste week van November het dit byna verdubbel tot gemiddeld 2 900 nuwe gevalle per dag.
Suid-Afrika het gister meer as 4 400 nuwe infeksies aangeteken, die grootste daaglikse toename in infeksies sedert middel Augustus.
Die totale aantal hospitaalopnames is nou nasionaal meer as 5 800 en dit neem steeds toe.
Drie weke gelede was daar 4 900 hospitaalopnames.
Daar is drie streke in die land waar die meeste van hierdie nuwe infeksies voorkom.
Dit is Nelson Mandelabaai en die Sarah Baartman-distrik in die Oos-Kaap en die Tuinroete-distrik in die Wes-Kaap.
Die hospitaalopnames in hierdie distrikte neem toe, in sommige gevalle vergelykbaar met dié tydens die eerste vlaag infeksies.
In die Oos-Kaap en Wes-Kaap is daar 'n toename in aangemelde COVID-19-sterftes.
Dit moet vir elkeen van ons ’n bon van kommer wees.
Daar is verskeie redes vir die toename in die oordrag.
Baie meer mense reis tussen provinsies en binne hul eie provinsie, veral met die aanbreek van die feestyd.
Wat die Tuinroete betref, geld dit ook vir die beweging van seisoenale werkers wat in een provinsie werk en in 'n ander provinsie woon.
Baie mense woon sosiale, kulturele en godsdienstige byeenkomste by.
In baie gevalle word hierdie byeenkomste deur heelwat meer mense bygewoon as wat ingevolge vlak 1-beperkings toegelaat word. Wat kommerwekkend is, is dat dit ook gereeld in lokale met swak ventilasie gehou word.
Dit is veral die geval vir begrafnisse, wat dikwels gevolg word deur groot sogenaamde "ná-trane" -partytjies.
Verskeie hospitale in die Nelson Mandelabaai-metro het 'n toename in die opname van alkoholverwante trauma aangemeld.
Soos reeds in die verlede genoem, maak die opname van alkoholverwante trauma inbreuk op die personeelvermoë, wat nodig is om Covid-verwante gevalle te hanteer.
Maar verreweg die grootste bydraende oorsaak van infeksies is dat baie mense nie maskers dra nie en nie behoorlike higiëne en sosiale afstand toepas nie.
Soos ek tydens ons laaste familiegesprek gesê het, het ons die nodige maatreëls om die virus op waarskuwingsvlak 1 te beheer.
Maar ons grootste probleem is dat daar dele van die land is waar mense nie gehoor gee aan die vereistes van die huidige beperkings nie en dat die basiese voorkomingsmaatreëls nie gevolg word nie.
Ons dringendste taak is tans om die toename in infeksies in die betrokke distrikte in die Oos-Kaap en Wes-Kaap te beperk, en om te verseker dat 'n soortgelyke situasie nie in ander dele van die land ontwikkel nie.
Om dit te voorkom, het ons begin om die plan vir die oplewing van infeksies, wat ons saam met die Wêreldgesondheidsorganisasie se opleidingspan ontwikkel het, toe te pas.
Ons stel meer personeel by hospitale en klinieke in hierdie gebiede beskikbaar.
Ons brei die ingrypings van openbare gesondheid, soos toetsing, kontakopsporing, isolasie en kwarantyn, uit.
Ons verskerp ook ons bewusmakingsveldtogte rakende openbare gesondheidsmaatreëls.
Mede-Suid-Afrikaners,
Ons moet ons gedrag nou verander om die oplewing van die virus te voorkom en om uitbrekings te beheer, waar dit ook al voorkom.
As ons aan hierdie pandemie dink soos 'n bosbrand, moet ons opvlammings vinnig blus voordat hulle in 'n inferno’s verander.
Terselfdertyd moet ons alles in ons vermoë doen om die ekonomie oop te hou en voort te gaan met ons pogings tot heropbou en herstel.
In ooreenstemming met ons gedifferensieerde benadering tot die bestuur van die pandemie, sal ons dus bykomende maatreëls in die gebiede wat as koronavirus-brandpunte geïdentifiseer is, instel.
Met die identifisering van 'n brandpunt word die aantal nuwe COVID-19 gevalle per dag, die toetssyfer in die bevolking, die persentasie positiewe toetse in die bevolking, die aantal aktiewe gevalle en die aantal opnames in die hospitaal, sowel as die aantal sterftes, in ag geneem.
Ooreenkomstig die aanbeveling van die Nasionale Koronavirus-bevelraad en na oorlegpleging met premiers, metro burgemeesters en tradisionele leiers, het die Kabinet besluit om die Nelson Mandelabaai Metropolitaanse Munisipaliteit tot 'n koronavirus-brandpunt te verklaar.
Benewens die bestaande waarskuwingsvlak 1-regulasies, geld die volgende bykomende beperkings in die Nelson Mandelabaai-metro met ingang van middernag vanaand:
- Aandkloktye is vanaf 22:00 tot 04:00.
Dit beteken dat niemand – behalwe in noodgevalle – tussen daardie tye buite hul woonplek mag wees nie.
Dit is nie van toepassing op noodsaaklike werkers wat gedurende daardie ure mag werk nie.
- Die verkoop van alkohol by kleinhandelwinkels word slegs toegelaat tussen 10:00 en 18:00 van Maandag tot Donderdag.
- Alkoholgebruik in openbare ruimtes, soos strande en parke, is streng verbode. Dit is nodig om groot sosiale byeenkomste te voorkom.
- Byeenkomste – insluitend godsdienstige byeenkomste – mag nie deur meer as 100 mense bygewoon word vir binnenshuise geleenthede en 250 vir buitenshuise geleenthede nie.
- Die totale aantal mense in 'n lokaal mag te alle tye nie meer as 50% van die lokaal se kapasiteit oorskry nie.
- Laastens, is alle ná-begrafnisbyeenkomste verbode.
Hierdie bykomende maatreëls is nodig om die oplewing in infeksies in Nelson Mandelabaai te beperk, om uitbrekings as gevolg van sosiale byeenkomste te voorkom en om die gesondheidsorgstelsel se vermoë om mense wat behandeling nodig het, te beskerm.
Met die bepaling van hierdie beperkings het ons gepoog om net die stappe wat absoluut noodsaaklik is om lewens te red te neem, terwyl ontwrigtings in die ekonomie beperk word.
Na uitgebreide oorlegpleging met tradisionele leiers, het ons ooreengekom dat die somer-inisiasieseisoen in die Oos-Kaap kan voortgaan.
Dit is omdat tradisionele leiers in die Oos-Kaap 'n risiko-aangepaste plan ingedien het, wat deur die departemente van gesondheid en van samewerkende regering en tradisionele sake goedgekeur is.
Hierdie plan sluit streng nakoming van gesondheidsprotokolle in, soos die keuring van ingewydes, die voorsiening van persoonlike beskermende toerusting en die voorsiening van water vir higiëne en om ontwatering te voorkom.
Weens die hoë infeksiesyfers in die metro, word geen inisiasieskole egter in Nelson Mandelabaai toegelaat nie.
Die maatreëls wat in Nelson Mandelabaai getref word, is nie daarop gerig om die inwoners te straf nie.
Dit is ook nie daarop gerig om die swaarkry wat ons burgers ervaar, te vererger nie.
Hierdie maatreëls is nodig om die verspreiding van die virus te beperk en lewens te red. Die Minister van Gesondheid sal binnekort die Sarah Baartman-distrik en die Tuinroete besoek om die situasie te beoordeel en met verskillende belanghebbendes in die provinsie oorleg te pleeg.
Op grond van die Minister se waarnemings en die ontwikkeling van die siekte in dié gebiede, sal die Nasionale Koronavirus-bevelraad die toepaslike plan van aksie bepaal.
Om te verseker dat ons die huidige voorkomingsmaatreëls handhaaf, sal die nasionale ramptoestand verleng word tot 15 Januarie 2021 in ooreenkomstig die Wet op Rampbestuur.
Alle bestaande vlak 1-beperkings bly dwarsdeur die land van krag.
Ons het al die nodige gereedskap om 'n herlewing van infeksies in die res van die land te voorkom.
Ons kan dit net doen as elkeen sy deel doen.
Ons kan 'n tweede golf van infeksies net voorkom as ons almal die reëls wat ingestel is om almal te beskerm nakom.
Vir ons almal se veiligheid moet diegene wat die reëls oortree, die gevolge daarvan dra.
Ons het wetstoepassingsbeamptes opdrag gegee om toe te sien dat eienaars, opsigters en bestuurders van werkplekke, winkels, instellings en geboue, die wet nakom deur te verseker dat sosiale afstand en die dra van maskers toegepas word.
Daar word ook van taxi-operateurs verwag om te verseker dat al hul passasiers maskers dra.
Daarbenewens word daar van elkeen van ons verwag om die aandkloktye na te kom.
Saam met die maatreëls om 'n oplewing in brandpuntgebiede te stuit, gaan die nasionale poging voort om ingrypings in openbare gesondheid te versterk, soos gemeenskapskandering, meer toetse, kontakopsporing en kommunikasie oor gedragsverandering.
Soos vroeër genoem, is die entstof die enigste lewensvatbare beskerming teen COVID-19.
Daar is nou baie inisiatiewe in die wêreld om die ontwikkeling van 'n entstof te bespoedig.
Ons werk steeds saam met ons vennote in die internasionale gemeenskap om te verseker dat alle lande toegang tot 'n doeltreffende en bekostigbare entstof het.
Ons neem deel aan die COVID-19 Global Vaccine Access Facility van die Wêreldgesondheidsorganisasie - bekend as die Covax-fasiliteit – wat daarop gemik is om hulpbronne saam te voeg en die risiko vir entstofontwikkeling te deel om sodoende billike toegang tot entstowwe te verseker wanneer dit beskikbaar is.
Ons is bemoedig dat die Solidariteitsfonds die aanvanklike bydrae van R327 miljoen vir die entstofverkryging namens ons land gaan maak.
Ons is ook bemoedig deur die belowende resultate van drie proewe met kandidaat-entstowwe, wat doeltreffendheidsvlakke van tussen 70% en 95% getoon het.
Ons wag op bevestiging van medisyne-reguleerders dat hierdie entstowwe veilig, doeltreffend en geskik is vir ons behoeftes.
In Suid-Afrika sal ons eie reguleringsowerheid vir gesondheidsprodukte (SAHPRA) die goedkeuringsaansoeke hersien wanneer dit van die ontwikkelaars ontvang word en die gebruik daarvan magtig.
Maar laat ons in gedagte hou dat tot tyd en wyl ons 'n entstof ontwikkel en versprei, ons eie optrede ons beste beskerming teen COVID-19 bly.
Dit is deur ons daaglikse optrede dat ons onsself en ander veilig sal hou.
Dit is deur te alle tye 'n masker in die openbaar te dra.
Dit is deur sosiale afstand te hou en groot byeenkomste en binnenshuise ruimtes met swak ventilasie te vermy.
Dit is deur gereeld ons hande te was of te ontsmet.
Ons kan onsself ook beskerm deur die mobiele app Covid Alert SA af te laai, wat ons in kennis sal stel as ons aan die virus blootgestel word en sodoende die verspreidingsketting kan help breek.
Dit is uiters bemoedigend dat die Covid Alert SA-app nou deur 'n miljoen Suid-Afrikaners afgelaai is.
As daar iets is wat hierdie pandemie ons geleer het, is dit die gevaar om selfvoldaan te raak.
Regoor die wêreld het lande met dalende infeksies beperkings verslap om daarná net deur 'n tweede, selfs erger golf getref te word, wat hulle gedwing het om beperkings op beweging, byeenkomste en ekonomiese aktiwiteite weer in te stel.
As daar ooit 'n tyd was om versigtig te wees, is dit nou.
Die feestyd is op ons drumpel.
Skole en plekke vir hoër onderwys is gesluit vir die somervakansie.
Baie van julle begin om jul werksaamhede af te sluit en sal binnekort tuis wees by julle gesinne.
Baie van julle tref voorbereidings vir reise om weer saam met vriende en familielede te kuier.
Reis hou groot risiko's in, wat ons deur onnodige reise kan verminder.
Ons kan die gevaar van infeksie ook verminder deur 'n masker te dra wanneer ons openbare vervoer gebruik, die vensters van die voertuie oop te hou en voorkomende maatreëls na te kom by aankoms.
Die somer is tradisioneel 'n tyd vir sosiale byeenkomste, feeste, kuier by troues en godsdienstige byeenkomste in openbare sowel as private ruimtes.
Dié sosiale byeenkomste kan 'super-verspreiders' wees wat 'n groot risiko vir die oplewing van die virus inhou.
Elkeen van ons moet toesien dat ons voorsorg tref om te voorkom dat die virus onder ons gesinne, veral ons ouer mense, versprei.
Ons moet byeenkomste klein hou en dit in die buitelug hou of op goed geventileerde plekke. Ons moet ook sosiale afstand hou en so dikwels as moontlik maskers dra.
Ons moet onthou dat hoewel ons graag wil ontspan, hierdie virus nooit vakansie hou nie.
Dit was 'n moeilike jaar vir ons as land.
Dit het ons voornemens ernstig getoets en groot opofferings van ons almal geverg.
Maar selfs wanneer die vakansie aanbreek, kan ons nie ophou om waaksaam te wees nie.
As ons nie persoonlike verantwoordelikheid vir ons gesondheid en die gesondheid van ander neem nie, gaan meer mense besmet raak. Meer mense gaan sterf.
Gedurende die afgelope agt maande het baie mense hul ouers, ’n broer of ’n suster, eggenote, vriende en kollegas weens COVID-19 verloor.
As 'n nasie het ons baie dapper frontliniewerkers verloor wat pasiënte in hospitale en klinieke versorg het.
Ons het noodsaaklike dienswerkers verloor wat gehelp het om hierdie land tydens die inperking aan die gang te hou.
Ons het onderwysers verloor wat elke dag skool toe gegaan het om ons kinders te ondersteun en om te verseker dat ons matrikulante hul finale eksamens kon aflê.
Ons is dit verskuldig aan almal wie se lewens deur hierdie dodelike virus so tragies kortgeknip is, om nie nog meer gesinne daaraan bloot te stel nie.
Ons is dit verskuldig aan ons eie vriende en familielede en almal rondom ons.
Ons is dit aan ons land verskuldig, want 'n oplewing van die virus sal 'n ernstige terugslag vir ons ekonomiese herstel wees, sowel as vir ons pogings om werksgeleenthede te herstel, werk te skep, en vir die lewering van dienste aan ons mense.
Ons is dit veral aan onsself en aan mekaar verskuldig, want dit raak ons almal.
Ons staan vanaand in solidariteit met die inwoners van die Nelson Mandelabaai-metro terwyl hulle daaraan werk om hierdie uitbreking te stuit.
Ek het die grootste vertroue dat die leierskap van die Oos-Kaap alles doen wat nodig is om die infeksiekoers weer te verlaag.
Ek doen 'n beroep op elkeen van julle om diegene te onthou wat hul lewens weens die virus verloor het en die kosbare lewens wat ons nog moet red.
Oor die afgelope agt maande het ons deur samewerking daarin geslaag om die virus onder beheer te bring.
Ons het hierdie pandemie beveg met alles wat ons gehad het.
Deur ons gesamentlike pogings het ons duisende mense se lewens gered wat andersins sou gesterf het.
Nou, namate die aantal infeksies weer begin styg, kan ons nie die winste wat ons gemaak het, opoffer nie.
Ons kan nie terugkeer na die donker dae van Junie en Julie, toe die virus wydverspreid was en die lewens van ons familie en vriende in gevaar was nie.
Net soos ons weet dat 'n tweede golf moontlik is, weet ons ook dat dit nie onvermydelik is nie.
Ek vra julle dus vanaand om julle weer aan hierdie stryd te verbind.
Ons kan steeds voorkom dat die virus verder versprei as ons nou die nodige stappe doen.
Laat ons net soos in die vroeë dae van die pandemie saamstaan en saamwerk.
Ons sal deur hierdie moeilike tyd kom soos wat ons voorheen gedoen het.
Mag God Suid-Afrika seën en haar mense beskerm.
Ek bedank julle.
