1. Tsheo dza ndeme dza Khabinethe
1.1. Khabinethe yo asesa Mivhigo ya Mvelaphanda ya Mvelele dza Kotara ya Vhuraru wa tshifhinga tsha Khubvumedzi u ya kha Nyendavhusiku 2015. Mivhigo i khou sumbedza mvelaphanḓa yavhudi kha u thomiwa ha mbekanyamushumo dza muvhuso dzine dza vha na masiandoitwa o livhaho kha u khwinisa matshilo a maAfrika Tshipembe.
Mivhigo ya Mvelaphanḓa ya Mvelele i ṋetshedza vhuṱanzi ha uri muvhuso wo ita mvelaphanḓa kha u swikelela zwipikwa zwe zwa buliwa kha Muhanga wa Maano wa Tshifhinga tsha Vhukati 2014-2019. I dovha ya ri swikisa tsini ha u swikelela Bono 2030, sa zwe ḽa ambiswa zwone kha Pulane ya Mveledziso ya Lushaka (NDP), ine ndivho yayo ndi ya u lwa na vhushai, tshaeho ya mishumo na u sa eḓana.
Khabinethe yo dzhiela nṱha mvelaphanḓa ya khwine yo itwaho u swikelela zwipikwa zwa ndeme. Khabinethe yo dzhiela nṱha uri vhunga mvelaphanḓa ya khwine yo itwa ho sedzwa vhunzhi ha tsumba mvelaphanḓa, hu tshee na fhethu hune ha kha ḓi ṱoḓa u dzhenelelwa ho pfananywaho nga muvhuso.
2. U thomiwa ha mbekanyamushumo dza ndeme dza muvhuso
2.1. Khabinethe yo ṱahisa ndivhuho dzayo kha maAfrika Tshipembe vhoṱhe vhe vha fhindula mbidzo nga Khomishini ya Khetho yo Ḓiimelaho (IEC) ya uri vhathu vha ḓiṅwalisele, vha ṱole maimo avho a u ḓiṅwalisela na u lugisa zwidodombedzwa zwavho kha rolo ya vhakhethi nga mafhelo a vhege ya ḽa 5 na 6 Ṱhafamuhwe 2016. Vhathu vha eḓanaho miḽioni tharu vho dalela zwiṱitshi zwa u khethela shango ḽoṱhe nahone 544 552 wa vho ḓiṅwaliselaho vhaswa (78.6%) vho vha vha re fhasi ha miṅwaha ya 30, zwine zwa sumbedza u ḓiimisela nga maAfrika Tshipembe u shela mulenzhe kha u fhaṱa demokirasi.
Khabinethe i ita khuwelelo kha maAfrika Tshipembe uri vha shumise pfanelo yavho ya demokirasi nga u ḓiṅwalisela na u humbela avho vho ḓiṅwaliselaho kale uri vha khwaṱhisedze zwidodombedzwa zwavho vhunga hu tshi nga vha na zwiitisi zwo vhalaho zwi itaho uri hu vhe na tshanduko kha rolo ya vhakhethi.
2.2. Mafhelo a vhege a u fhedzisela u ḓiṅwalisela a ḓo vha hone nga ḽa 9 na 10 Lambamai 2016 musi zwiṱitshi zwoṱhe zwa u khethela zwi tshi ḓo vula hafhu u bva nga 8:00 u ya kha 17:00. Izwi hu ḓo vha tshifhinga tsha mafhelelo tsha vhakhethi uri vha ḓiṅwalisele na u khwinisa zwidodombedzwa zwavho zwiṱitshini zwavho zwa u khethela. Fhedziha, u ḓiṅwalisela hu khou ḓibvela phanḓa ngei ofisini dza IEC dzapo nga tshifhinga tsha awara dza mushumo u bva Musumbuluwo u swika Ḽavhuṱanu, u swikela rolo ya vhakhethi ya 2016 ya Khetho dza Masipala i tshi vala nga ḓuvha ḽiṅwe ha ḓo ḓivhadzwa ḓuvha ḽa u khetha.
Khabinethe i sasaladza pfudzungule kha vhunwe vhupo dze dza khakhisa mafhelo a vhege a u ḓiṅwalisela nahone i ombedzela uri a hu na muthu ane a nga thivhela muAfrika Tshipembe muṅwe na muṅwe kha u shumisa pfanelo yawe ya demokirasi ya u khetha. Khabinethe i ita hafhu khuwelelo kha vhoṱhe vha re na vhuḓifhinduleli uri vha ḓibvise kha maitele ayo a vhugevhenga nahone avho vho kwameaho vha vhige avho vhathu kha mazhendedzi a mulayo. Khabinethe i ita khuwelelo kha mazhendedzi oṱhe a mulayo uri a dzhie vhukando ho khwaṱhaho kha vhane vha pfukha mulayo.
2.3. Muphuresidennde Vho Jacob Zuma vha ḓo dalela ngei Port Elizabeth nga ḽa 8 Lambamai 2016 u ita vhuṱoli kha mvelaphanḓa yo itwaho kha u bveledza themamveledziso ya vhuendi ha madini sa tshipiḓa tsha vhurangeli ha shango nga ha Ikonomi ya maḓanzhe. Ikonomi ya maḓanzhe ndi iṅwe ya zwidambo zwiraru zwa Operation Phakisa nahone i isa shango tsini ha u honolola khonadzeo kha maḓanzhe a Afrika Tshipembe, ane a vha na khonadzeo ya u shela mulenzhe u swika kha R177 biḽioni kha zwibveledzwa guṱe zwa shango nahone i ḓo sika mishumo miswa i fhiraho miḽioni.
2.4. Khabinethe i ṱanganedza o fhedzwa zwavhuḓi ha Madalo a Muvhuso nga Muphuresidennde Vho Zuma kha Federal Republic of Nigeria u bva nga ḽa 8 u swika ḽa 9 Ṱhafamuhwe 2016, e a khwaṱhisa nyambedzano dza mashango aya mavhili dzi re hone dza polotiki, ikonomi na u farana kha matshilisano. Tshithihi tsha ndeme tsha madalo ayo ho vha hu u alusa Khomishini ya Mashango aya mavhili uri a swike kha maimo a Ṱhoho dza Mivhuso, zwine zwa vhea phanḓa nyaluwo ya ikonomi vhukati ha mashango aya mavhili.
Khabinethe yo ṱanganedza u vulwa ha ikonomi ya Nigeria hu tshi itelwa khamphani dza Afrika Tshipembe kha sekithara dzo fhambanaho u fana na kha vhuinzhiniyara, vhudavhidzani ha ṱhingo, u fhaṱa, zwa mabufho, nyanḓadzamafhungo, vhufushi, vhumvumvusi, ndaka, thengiso ya zwishumiswa, na tshumelo ya u tandula ole na gese. Khabinethe yo lavhelela nyaluwo ya tshivhalo tsha vhubindudzi vhu bvaho Nigeria kha ḽa Afrika Tshipembe vhune ha ḓo ṱuṱuwedza mbambadzelano ya vhavhili vhukati ha mashango mavhili.
Mvelele u bva kha vhudavhidzani vhukati ha ikonomi mbili khulu kha dzhango dzi do ṱanganya ikonomi dza dzingu, nga u alusa maraga wa vhoṱhe na u alusa vhurangeli vhu re hone ha nyaluwo ya ikonomi na mishumo Afrika. Izwi zwi sumbedza uri Afrika Tshipembe ḽi kha ḓi vha fhethu ha muṱaṱisano wa vhubindudzi na musi ikonomi ya ḽifhasi i khou thengathenga, nahone zwi ḓo ita uri hu vhe na zwikhala zwa mishumo na mveledziso ya zwikili kha maAfrika Tshipembe.
2.5. Khabinethe yo dzhiela nṱha uri Afrika Tshipembe ḽi ḓo shela mulenzhe kha Dzulo ḽa Mbumbano ya Dzitshakha (UN) Khomishini nga ha Maimo a Vhafumakadzi (CSW60) ḽine ḽa ḓo vha hone ngei New York, kha ḽa USA u bva nga ḽa 14 u swika 24 Ṱhafamuhwe 2016 fhasi ha thero: “U Maanḓafhadza Vhafumakadzi na vhuṱumani hazwo kha nyaluwo i vhuedzaho.” Dzulo ḽi khou itea nga ṅwaha wa ndeme kha Afrika Tshipembe vhunga zwi tshi khou sumbedza zwithu zwiraru zwa ndeme, Anivesari ya vhu20 ya Ndayotewa ya Riphabuḽiki ya Afrika Tshipembe ya 1996, Anivesari ya vhu40 ya Migwalabo ya Vhaswa vha Soweto na Anivesari ya vhu60 ya matshi wa vhafumakadzi wa 1956.
Afrika Tshipembe ḽo kumedza muvhigo kha UN CSW60 nahone izwi zwi ḽi ṋea tshifhinga tsha u kala mvelaphanḓa yo itwaho u bva u thomani ha demokirasi yashu. Ndi zwa ndeme u dzhiela nṱha uri u bva miṅwahani ya demokirasi ya Afrika Tshipembe, nahone vhukati ha zwiṅwe zwithu, u shela mulenzhe kha Muṱangano wa vhu4 wa Ḽifhasi wa Vhafumakadzi nga 1995, na u sainiwa ha Mulevho wa Beijing na Luvhanḓe lwa Nyito nga ṅwaha wonoyo muthihi.
U ya nga thandululo E/RES/2013/18 ya Khoro ya Matshilisano na Ikonomi ya UN, Afrika Tshipembe ḽo ḓikumedzela u bvela phanḓa u shumisa Mulevho wa Beijing na Luvhanḓe lwa Nyito, zwine zwa vha ṅwongo wa u maanḓafhadza vhafumakadzi na u vha bveledza.
3. Milayotibe
3.1. Khabinethe yo tendela u kumedzwa ha Muvhuso Wapo: Mulayotibe wa Khwiniso wa Zwiimiswa zwa Masipala wa 2016 kha Phalamennde. Khwiniso dzi khou itwa kha Muvhuso Wapo: Mulayo wa Zwiimiswa wa Masipala, 1998 (Mulayo 117 wa 1998), we wa thomiwa phanḓa ha khetho dza mivhuso yapo dza demokirasi dza u thoma we wa itea nga 5 Nyendavhusiku 2000.
Khwiniso dzi ḓo khwinisa ndaulo ya khetho dza mivhuso yapo nahone vhukati ha dziṅwe dza tshanduko, u lingedza u:
a) khwinisa zwiṱaluli zwa masipala dza Khethekanyo A;
b) bvisa referentsi dzoṱhe kha vhupo ha ndaulo ya madzingu;
c) bvisela khagala ḓuvha ḽa u thoma mushumo nga mukhantselara;
d) ta uri Muphuresidennde u fanela u vhea na u ḓivhadza ḓuvha ḽa khetho dza masipala;
e) tendela u engedzwa kha u ḓivhadza mvelelo dza khetho;
f) ṱoḓa uri mulanguli wa masipala a ḓivhadze IEC nga ha zwikhala zwi re hone zwa mishumo zwa wadi;
g) ta uri Muraḓo wa Khoro Ndanguli a ḓivhadze na u vhea ḓuvha ḽa khetho;
h) bvisela khagala ṱhoḓea dza tshivhalo tsha muṱangano wa khoro;
i) bvisela khagala nyimele dza u khethwa ha mukhantselara ane a vha mulangadzulo nga tshifhinga tsha muṱangano wa khoro;
j) engedza phambano ya tshivhalo tsha vhakhethi kha wadi iṅwe na iṅwe nga tshifhinga tsha muṱangano wa khoro; na
k) engedza phambano ya tshivhalo tsha vhakhethi kha wadi iṅwe na iṅwe nga tshifhinga tsha mikano u bvisela khagala nyavhelo ya madzulo kha mimasipala yapo.
4. Mitambo ine ya khou ḓa
4.1. Muphuresidennde Vho Zuma – vhone sa mudzulatshidulo na Muphuresidennde Vho François Hollande vha France wa Khomishini ya Maimo a Nṱha nga ha Nyaluwo ya Ikonomi na Mishumo ya vha zwa Mutakalo – vho ḓo dzhenela u rwela ṱari hayo ngei Lyon, kha ḽa France nga Ḽavhuraru, ḽa 23 Ṱhafamuhwe 2016. Khomishini yo sedzesa kha ṱhoḓea ya dziphurofeshenala dza mutakalo kha mashango a mbuelo ya fhasi na ya vhukati. Vhurangeli uhu ha UN vhu lavhelelwa u engedza vhutsireledzi ha mutakalo ḽifhasi ḽoṱhe na u ṱuṱuwedza nyaluwo ya ikonomi yo katelaho, zwine zwa shela mulenzhe kha u thomiwa ha Adzhenda 2030 ya Mveledziso ya Tshifhinga tshilapfu.
4.2. Muphuresidennde Vho Zuma vha ḓo dzhia Madalo a Muvhuso u ya ngei Kha ḽa Saudi Arabia u bva nga ḽa 27 u swika 28 Ṱhafamuhwe 2016, zwine zwa ḓo khwaṱhisa vhusaka vhukati ha mashango aya mavhili.
4.3. Muphuresidennde vha ḓo dzhenela Samithi ya vhu4 ya Vhutsireledzi ha Nyuklia ngei Washington, kha ḽa USA u bva nga ḽa 31 Ṱhafamuhwe u swika 1 Lambamai 2016. Samithi i ḓo amba nga ha khombo ya vhutherorisi ha nyuklia na u vhea khagala maga ane a nga dzhiwa nga tshitshavha tsha dzitshakha u fhungudza tshumiso ya matheriala wo ḓalesaho uranium, u wana matheriala dzi so ngo tsireledzeaho, u ṱoḓisisa na u khakhisa ndingo dza vhutherorisi ha nyuklia.
4.4. Muphuresidennde Vho Zuma vha ḓo ranga phanḓa u pembelela Ḓuvha ḽa Pfanelo dza Vhathu ngei Moses Mabhida Stadium kha la KwaZulu-Natal nga Musumbuluwo, wa ḽa 21 Ṱhafamuhwe 2016 fhasi ha thero: “Afrika Tshipembe ḽo vhumbana kha u lwa na khethululo.” Sa zwe zwa ḓivhadzwa kha mulaedza wa phuresidennde vha tshi amba na lushaka nga 2016, ṋaṅwaha Ḓuvha ḽa Pfanelo dza Vhathu ḽi ḓo vha mutheo wa mbekanyamushumo ya tshifhinga tshilapfu ya u fhaṱa lushaka lu sa khethululi nga mbeu – hu nga vha miṱani yashu, zwitshavhani, miṱangano ya tshitshavha, mishumoni kana kha dziṱhingo. Ri fanela u shumisana uri ri swikelele demokirasi yo vhumbanaho, i sa khethululi nga muvhala na nga mbeu.
4.5. Miraḓo ya Vhalangulu vhahulwane vha ḓo davhidzana na maAfrika Tshipembe shango ḽoṱhe nga tshifhinga tsha National Imbizo Focus Week vhukati ha ḽa 4 na 10 Lambamai 2016, fhasi ha thero: “Roṱhe ri isa Afrika Tshipembe phanḓa: Alusani Afrika Tshipembe.” Vhege iyi ndi tshiḓakaṅwe na Vhege ya Vhukhethoni ya Phalamennde na tshihumbudzo tsha Ṅwedzi wa Mbofholowo.
Khabinethe i ṱuṱuwedza maAfrika Tshipembe u shela mulenzhe kha zwiwo izwi na u davhidzana na vharangaphanḓa vhavho vha polotiki. Imbizo Focus Week i ḓo bvisela khagala u thomiwa ha Pulane ya Mbuno dza Ṱahe ine ndivho yayo ndi u khwaṱhisa nyaluwo ya ikonomi na u sika mishumo ine ya khou ṱoḓea nga maanḓa. I ḓo dovha ya phurofaila u bvelela ha muvhuso wapo, hu tshi katelwa na zwe zwa swikelelwa nga kha mivhuso pulane ya mvusuludzo ya mivhuso yapo – maele a U Vhuelela kha zwa Mutheo.
Vhege iyi i dovha ya vha tshiḓakaṅwe na mafhelo a vhege a u ḓiṅwalisela a mafhelelo phanda ha Khetho dza Masipala dza 2016, i tshi dovha hafhu ya ṋetshedza vharangaphanḓa vha polotiki tshifhinga tsha u ṱuṱuwedza na u kuvhanganya maAfrika Tshipembe nga kha mafulo a pfunzo ya vhakhethi uri vha ḓiṅwalisele na u khwaṱhisedza zwidodombedzwa zwavho zwa u khetha.
4.6. Mufarisa Muphuresidennde Vho Cyril Ramaphosa vha ḓo vula Samithi ya vhu2 ya Khoro ya Mveledziso ya Vhashumi ine ya ḓo itea ngei Sentharani ya Mabuthano ya Gallagher ngei Midrand nga ḽa 29 na 30 Ṱhafamuhwe 2016 fhasi ha thero: “Vhufarakani ha zwikili – Khuwelelo ya Nyito.” Samithi i khou ḓa na vhakwameaho u bva kha sekithara ya pfunzo ya nṱha u thusa kha mveledziso yayo na u thoma vhufarakani vhune ha sika zwiimiswa zwa pfunzo ya nṱha zwa nḓowetshumo dzo khwaṱhaho-dzo ḓilugiselaho.
4.7. Vhege ya Maḓi ya Lushaka 2016 i ḓo itea u bva nga ḽa 14 u swika 22 Ṱhafamuhwe fhasi ha thero: Maḓi a vhathu, maḓi nga vhathu.” Vhege i ḓo phurofaila maḓi sa pfanelo ya vhathu nga u ḓivhadza nga ha vhathu vhane vha si kone u swikelela maḓi o kunaho a nweaho.
Muhasho wa Maḓi na Vhuthathatshili u kha maitele a u fhelisa sisiteme ya mabakete nahone u swika zwino wo no fhelisa 78.8% wa sisiteme ya mabakete madzuloni a vhathu a si fomala Afrika Tshipembe. Mavunḓu a sumbe o shuma zwavhuḓi nga u tou angaredza o swikelela 90% ya u fhelisa. Avho vho swikelelaho u fheliswa tshoṱhe madzuloni a vhathu a si fomala ndi KwaZulu-Natal, Devhula Vhukovhela, Mpumalanga na Gauteng, Kapa Vhukovhela yo swikelela 99.8% ya u fhelisa. U bva kha tshipikwa tsha 26 120 Kapa Devhula, Kapa Vhubvaḓuvha, Devhula Vhukovhela na Free State, ho no swikelelwa sisiteme dza 11 650 u swika zwino.
Mvula ya maḓuvha o fhiraho yo fhungudza mutsiko, fhedzi masiandoitwa a gomelelo a khou ḓi bvela phanḓa kha zwiṅwe zwipiḓa zwa shango ḽashu. MaAfrika Tshipembe vha fanela u bvela phanḓa u shumisa maḓi nga vhulondi na u thoma vhurangeli ha u vhulunga maḓi. Muvhuso u bva zwenezwo wo no ṋetshedza R1 biḽioni ya u tandulula thaidzo ya gomelelo.
Khabinethe i ṱanganedza mvelaphanḓa i no khou itwa nga mbekanyamushumo ya Nndwa kha u vuḓa ya miṅwaha miṱanu fhasi ha thero: “Shota ḽiṅwe na ḽiṅwe ndi ḽa ndeme”. Ndivho ya mbekanyamushumo ndi u thola, u pfumbudza na u ṋea mushumo vhaswa vha 15 000 vha re na ndalukanyo dza Gireidi 12 kana N3 sa pulambara, vhatsila na mazhendedzi a maḓi.
5. Maimo a Khabinethe kha mafhungo a ndeme a mupo
5.1. Khabinethe yo ita khumbelo kha vhagwalabi uri vha ḓipfare vha ḓikaidze nahone vha ṱahise mbilaelo dzavho fhasi ha mulayo na Ndayotewa. U tshinyadza na u kwasha ndaka zwi vha zwo no fhira tshikalo tsha pfanelo dza u gwalaba nahone ndi mushumo elemende dza vhugevhenga. Mazhendedzi a mulayo a ḓo tevhela mulayo nga u fara na u hwesa mulandu vhane vha ḓo kwashekanya ndaka dziyunivesithi, na zwiṅwe zwiimiswa zwa pfunzo ya nṱha, zwitshavhani nahone nga tshifhinga tsha migwalabo.
5.2. Minisita wa zwa Masheleni ṱalutshedza Khabinethe nga ha maṱano a u kunga e vha a dzhia kha ḽa US na United Kingdom kha vhakwameaho vho fhambanaho, hu tshi katelwa na vharangaphanḓa vha mabindu. Khabinethe yo ḓikumedzela u vhona uri shango ḽi khou shumisana u itela uri ḽi sa tsitselwe fhasi.
Madalo aya a ṋetshedza muvhuso tshifhinga tsha u kovhekana tshivhalo tsha vhurangeli ho thomiwaho u tandulula dzikhaedu. Izwi zwi katela nyito dza tshumisano ya u engedza nyaluwo i katelaho, maga a u ṱavhanyisa u pfumbisa masheleni, u engedza u thomiwa ha Mbekanyamushumo ya Vhubindudzi ha Themamveledziso ya R870 wa biḽioni na mvelaphanḓa yo itwaho kha u tandulula ṱhahelelo ya fulufulu, hu tshi katelwa na fulufulu ḽi vusuludzeaho.
Khabinethe i ita khuwelelo kha sekithara dzoṱhe uri dzi davhidze mbekanyamushumo dzoṱhe na u dzhenelela ho itwaho u tsireledza ikonomi yashu. Ndi zwa ndeme uri sekithara dzoṱhe dzi vhone uri ikonomi ya shango i khou kona u konḓelela. Nga zwenezwo, Khabinethe yo laela Komiti ya Dziminisita nga ha Vhubindudzi uri i ṱavhanyise tsheo dzoṱhe dza ndeme dzi tshimbilelanaho na ikonomi. Khabinethe i khwaṱhisedza uri u konḓelela ha ikonomi ya Afrika Tshipembe hu fhaṱwe kha mutheo wa ikonomi wo khwaṱhaho na mbekanyamaitele dza phurakithikhala.
5.3. Khabinethe yo dzhiela nṱha mulandu wa khothe wo ḓiswaho nga Chamber of Mines uri Thendelanomviswa ya Migodi i vhonwe i sa tevheli ndayotwa nahone i sa shumiswe. Khabinethe yo khwaṱhisedza uri milayo ya Thendelanomviswa ya migodi ndivho yayo ndi u khwinisa nḓowetshumo ya migodi na u khakhulula ḓivhazwakale ya u sa eḓana yo vhangwaho nga muvhuso wa tshiṱalula u itela uri nḓowetshumo i tshimbile huthihi na tshanduko dza Afrika Tshipembe nga ha u khwiniswa ho fhelelaho ha matshilisano, polotiki na ikonomi. U khwinifhadza zwitshavha ndi tshiṅwe tsha ndeme tsho sedzeswaho u itela uri mveledziso dza migodi a dzi ṱutsheli nnḓa zwitshavha zwi kwameaho.
5.4. Khabinethe i ita khuwelelo kha vhashumisi vhamagondo, zwihulusa vhane vha khou dzhena nyendoni nga tshifhinga tsha holodei i no khou ḓa, nga u shela mulenzhe nga u dzhia vhuḓifhinduleli ha tsireledzo ya vhone vhane na tsireledzo ya vhaṅwe vhashumisi vhamagondo. U fhelisa khombo dza magondoni zwi kha di vha phanda kha muvhuso. Vhareili vha fanela u dzula vho vula maṱo, vha tevhele milayo ya badani, vha sa nwe vha khou reila, vha tevhele luvhilo lwo tendelwaho na u vhona uri zwiendedzi zwavho zwi nḓilani lwa mulayo.
5.5. Khabinethe i fhululedza vhoṱhe vho winaho kha Pfufho dza Pfanelo dza Vha re na Vhuholefhali dza Lushaka dzo farwaho nga ḽa 11 Ṱhafamuhwe 2016. Pfufho idzi dzo dzhiela nṱha vhathu vha re na vhuholefhali na vhalwelwa pfanelo dza vha re na vhuholefhali vhe vha shuma khwine nga 2015.
5.6. Khabinethe i bvulela muṅadzi vhawini vhoṱhe vha Pfufho dza Vhukoni dza Lushaka dza Ṅwaha dza vhu3 dza Tshumelo ya Mapholisa ya Afrika Tshipembe (SAPS), dzine dza sedza kha vhukoni ha miraḓo ya SAPS, mapholisa a u thusedza na miraḓo ya foramu dza mapholisa dza tshitshavha.
5.7. Khabinethe yo fhululedza vhaṅwali vhavhili Mandla Dube na Leon Otto vha Pambili Media kha fiḽimu yavho Kalushi: The Story of Solomon Mahlangu. MaAfrika Tshipembe vha khou ṱuṱuwedzwa uri vha lavhelese fiḽimu iyi ya polotiki nga ha u rathiselwa ha muṱhanngana wa miṅwaha ya 19 u bva Mamelodi, ngei vhubvaḓuvha ha Pretoria, uri a vhe Ḽizhakandila ḽa u lwela mbofholowo. Khabinethe yo ombedzela uri muvhuso u ḓo bvela phanḓa u tikedza nyaluwo ya nḓowetshumo ya vhutsila kha u pembelela na u toolola mafhungo a Afrika Tshipembe nga kha muhasho wa Mbambadzo na Nḓowetshumo na Vhutsila na Mvelele.
5.8. Khabinethe yo fhululedza mulwela vhulamukanyi ha matshilisano Father Michael Lapsley kha u ṱanganedza havho Pfufho ya Mulalo wa Tshitshavha 2016 wa dzitshakha kha khethekanyo ya ‘Mbuedzano na Mulalo wa Ḽifhasi – Ramulalo a Ṱhonifheaho wa Dzitshakha’.
5.9. Khabinethe i fhululedza Pieter du Preez kha u nangwa hawe kha Pfunfho dza Laureus dza Ḽifhasi dza vhoramitambo vha ṅwaha vha re Vhaholefhali, nga murahu ha u tamba zwavhuḓi vhukuma nga ṅwaha wa 2015.
5.10. Khabinethe i fhululedza Wayde van Niekerk we a ita ḓivhazwakale ya u gidima nga u vha muthu wa u thoma kha ḓivhazwakale u gidima mbambe dzoṱhe tharu: 100m fhasi ha mithethe ya 10‚ 200m fhasi ha mithethe ya 20 na 400m fhasi ha mithethe ya 44‚ sa zwe zwa khwaṱhisedzwa nga Federesheni ya Migidimo ya Dzangano ḽa Dzitshakha.
6. Vhathu vho tholwaho
6.1. A hu na vhathu vho tholwaho vho ḓivhadzwaho kha muṱangano uyu wa Khabinethe.
Mbudziso: Vho Phumla Williams (Muambeli wa Khabinethe vho tou Farelaho)
Luṱingo: 083 501 0139
