Pego ya Kopano ya Kabinete ya la 6 Mosegamanye 2016

1. Phethagatšo ya Mananeo a Bohlokwa a Mmušo

1.1. Ka ge e kaonafatša maphelo a batho ba rena, Kabinete e amogela go bulwa semmušo ga Protšeke ya Mešomo ya Tlhwekišo ya Meetse a Mantši ya Ncora ka Kapa Bohlabela ka Mopresidente Jacob Zuma. Pholante ya R64 milione ya tlhwekišo ya meetse go akanywa gore e tlo hola malapa a 17 887 ka metseng ye 208 ka mafelong a mane a tikologo. E hlomile mešomo ye 188, yeo go yona batho ba tikologo, bafsa le go basadi ba bilego baholegi ba bagolo.

Go tsebagatšwa semmušo ga protšeke ya tsošološo le ya kaonafatšo ya Setlamo sa Kabo ya Meetse sa Vaal Gamagara ya go ja R18 pilione ka Kapa Leboa ke Tona ya Meetse le Kelelatšhila, Nomvula Mokonyane e tla direla batho bao ba nyakilego go ba ba 150 000 ka ditoropong tše 3 le ka metseng ye 22 gomme yona e a phethwa. Gape, go tsebagatšwa semmušo ga Protšeke ya Kabo ya Meetse ka Dinagamagaeng tša Jericho ya go ja R15 milione e okeditše tšhireletšego go kabo ya meetse ka ditšhabeng tša Jericho ka Masepaleng wa Selegae wa Madibeng.

1.2. Peeletšo ya mmušo ka go mananeokgoparara a dinamelwa e hloma tirelo ya dinamelwa tša bohle ye e bolokegilego, ye e tshephagalago, ya go šoma gabotse le ya go se ture nageng ka bophara. Go fetogela go maemo ao a kaonafetšego ke selo seo se dirago gore babeeletši ba be le boitshepo bjo bogolo le seo se dirago gore go be le tlhabollo ya ekonomi.

Go bulwa semmušo ga peeletšo ya R190 milione ya Manelano a ditsela a Ballito le kaonafatšo ya tselakgolo ya P455 ka Tona ya Dinamelwa, Dipuo Peters ke dilaetši tša thekgo ye bohlale ya mašeleng ya R123 milione go tšwa go SANRAL le R67 milione go tšwa ka Masepaleng wa KwaDukuza. Tšona di šoma ka dilo tšeo di hlohleletšago kgolo go tšwela pele le peeletšo ka go kaonafatša ga tselakgolo ya P455 go realo e le go lokolla go hlongwa ga lefelo le leswa la borekišetšo la go ja R1 pilione leo le tlago phethwa ka 2017.

Ditimela tše mpsha tša maemo a godimo tšeo di rekilwego ke Setheo sa Ditimela tša Banamedi sa Afrika Borwa (Prasa) di tla tsebagatšwa semmušo moragonyana mo ngwageng wo. Ditimela tše di tla thuša ka go kaonafatša ditirelo le go ba gona ga ditimela go banamedi ba ditimela ba ka Mamelodi. Dipese tše diswa tša banamedi tša tlaleletšo tše 70 di tla rekwa ka go Toropokgolo ya Johannesburg gomme di tla kgokaganya badudi le dinamelwa bokaone le go kaonafatša go šoma bokaone ga ekonomi ka lefelong la ka mo nageng leo go šomišwago tšhelete kudu. Dipeeletšo tše di fetoša seemo sa metsesetoropo ya rena ka ge di arabela dinyakwa tša batho ba rena.

1.3. Ka la 16 Mosegamanye 2016, Tona ya Kgoro ya Saentshe le Theknolotši, Naledi Pandor o tla kgopelwa gore go hlongwe dikotlelo tša sathalaete tše 16 ka nepo ya go oketša MeerKAT, e lego protšeke ya Arei ya Sekwerekhilometara ya Afrika Borwa (SKA SA), dikhilometara tše 90 ka keboabodikela la Carnarvon. Theleskoupu ya MeerKAT e tšweleditše diswantšho tše di kgahlišago kudu tša leratadima ka go šomiša dikotlelo tša sathalaete tše nne fela go tše 64 tše di hlomilwego; ka go realo tša laetša dikalaksi tša radio tšeo di sego tša bonwa mo nakong ye e fetilego ka sedikofaseng sa kgole. Tshephišo ya mahlale ya MeerKAT bjale e hwetša kgahlego go tšwa lefaseng ka bophara gomme bjale re kgona go e fihlelela. Ke taetšo ya mošomo wa boikgafo bja makgolokgolo a bašomi ba tša boentšeneere, bašomi ba tša mahlale, balaodi le bašomi ba bangwe, gammogo le badirišani ba ka diintastering tša ka Afrika Borwa le ba boditšhabatšhaba, le thekgo ya mmušo le ya batho ba Afrika Borwa.

1.4. Moletlo wa Bosetšhaba wa tša Bokgabo wo o swarwago ngwaga o mongwe le o mongwe ka Grahamstown o swarwa matšatši a 11 go tloga ka la 30 Phupu go fihla ka la 10 Mosegamanye 2016. Moletlo wo wa mafapha a mantši, e lego moketeko o mogologolo wa ngwaga ka ngwaga wa tša bokgabo ka khonthinenteng ya Afrika, o tsenya letsogo ka go fihleleleng ga Leanotlhabollo la Bosetšhaba (NDP) leo le bolelago gore “bokgabo le setšo di bula dibaka tše maatla gore go swarwe ngangišano ka ga fao setšhaba se ikhwetšago se le gona le fao se yago gona”.

O thekgwa ka go diriša leano la Mzansi Golden Economy, leo le beago leswa diintasteri tša setšo ka Afrika Borwa gore di tsenye letsogo gabotse le ka botlalo ka go kgolo ya ekonomi le ka go tlhomo ya mešomo. Ka go diriša tshepedišo ya Boipiletšo bja Phatlalatša bja Mzansi Golden Economy, Kgoro ya Bokgabo le Setšo le yona e hlomela bafsa ba tša bokgabo Sekhwama sa Mathomo. Maikemišetšo a se ke go hloma dibaka tša gore bafsa ba tša bokgabo ba kgone go gatiša puku ya bona ya mathomo, ba tšweletše tiragatšo ya bona ya mathomo, ba tšweletše alepamo ya bona ya mathomo goba ba sware pontšho ya bona ya tša bokgabo ya mathomo.

1.5. Ka go tliša ditirelo tša thibelo ya bosenyi kgauswi le batho, Kabinete e amogela seteše sa maphodisa sa Keimoes seo se sa tšwago go agwa, seo se direlago badudi bao go akanywago go ba ba 23 000.

Ka Phola ka Mpumalanga, go neelana ka seteše sa maphodisa go setšhaba ka seteše sa mohlagase sa Kusile sa Eskom ka tirišano le rakonteraka KCW JV go laeditše seabe sa go šoma mmogo. Go agwa ga seteše se sa boleng bja R3 milione, go hlomile dibaka tša mešomo ebile se maatlafaditše batho ka mabokgoni le ka tsebo ya go hloma tikologo ye e bolokegilego.

1.6. Afrika Borwa e bile monggae wa Seboka sa Commonwealth sa Mebušoselegae – e lego khonferentshe ya Selete sa Borwa bja Afrika ka la 28 – 29 Phupu 2016. Khonferentshe ye e swerwe ka fase ga morero wa, “Re Hlohleletša Tlhabollo ya Ekonomi ya Setšhaba ya Go ya go ile le yeo e Theilwego go Batho ka Borwa bja Afrika”, yeo e boletšego kudu ka ga tema ye e kgathwago ke mebušo ya Afrika go tšwetša pele Lenaneotlhabollo le leswa la Dinepo tša Thabollo ya Go ya go ile (SDG) leo le felago ka ngwaga wa 2030, le go fihlelela maikemišetšo a lona ka gare ga kwešišo ya Lenaneo la Afrika la 2063. Di-SDG di hlaloša lenaneotlhabollo maemong a selegae go ba mabapi kudu go dira gore mafelo a mebasepala a akaretše setšhaba ka kakaretšo, gore di be le tšweletšo ka ekonoming, di be di šomišwe go ya go ile tikologong le go kgotlelela phetogo ya klaemete le dikotsi tše dingwe.

1.7. Re amogela dipoelo tša khonferentshe ya mathomothomo ya Lekgotla la Karoganyo ya Mebasepala (MDB) ka ga Phetošo ya Karoganyo ya Mebasepala le Sekgoba yeo e swerwego go tloga ka la 23 – 24 Phupu 2016. Khonferentshe ye e swerwe ka fase ga morero wa, “Re lekodišiša tša Lebaka leo le Fetilego le go Beakanyetša Bokamoso” go lebeletšwe kudu merero ye bohlokwa ye e amanago le karoganyo ya mebasepala le go lekodišiša mathata ao tshepedišo ya pušo ya ditoropokgolo e lebanego le ona le tlhokego ya go dira mellwane ya diwate mengwaga ye mengwe le ye mengwe ye mehlano. Tema ya go netefatša gore mebasepala e kgona go šoma go ya go ile le yona e ile ya tloga e lebeledišišwa kudu bjalo ka ge e le karolo ye bohlokwa ya tshepedišo ya karoganyo ya mebasepala. Ditšhišinyo go tšwa ka khonferentsheng di tla tšwela pele go beakanya leswa tlhabollo le go tsenya tirišong ga melawana ya karoganyo ya mebasepala le ya tlhabollo ya dikgoba.

2. Diphetho tše bohlokwa tša Kabinete

2.1. Ka go itokišetša Dikgetho tša Mebušoselegae tše di tlago tše di tlogo swarwa ka la 3 Phato 2016, Kabinete e sedimošitšwe ka ga Seemo sa Boitokišetšo mabapi le polokego le tšhireletšo.

Ka go diriša Setlamo sa Bosetšhaba sa Phethagatšo ya Mošomo Mmogo le sa Bohlodi (NATJOINTS), go hlomilwe mabotho a go hloma seemo seo se bolokegilego le seo se šireletšegilego go netefatša gore batho ka Afrika Borwa ba bolokegile le gore ba ikwa ba bolokegile. Se se bohlokwa ka go tsenyeng letsogo ka go hlomphegeng ga dikgetho tše di tlago.

Godimo ga seo, Tirelo ya Maphodisa ya Afrika Borwa (SAPS), Bolaodi bja Bosekiši bja Setšhaba (NPA), Kgoro ya Toka le Tlhabollo ya Molaotheo (DoJ) le Lekgotla la Thušo ya tša Molao di tsenetše Tshepedišo ye e Kopantšwego ya Taolo ya Ditiragalo tša Melato ya Dikgetho tša Mebušoselegae go phethagatša Molao wa Melato ya mabapi le Dikgetho.

2.2. Kabinete e sedimošitšwe ka ga ditokišetšo tše di tšwelago pele tša Khonferentshe ya Boraro ya Mokgatlo wa Dinagakopano ka ga Kago ya Dintlo le Go Dula Metsesetoropong Go ya go ile (Habitat III) yeo e tlago swarwa ke Kopanokgothekgothe ya Maloko a Mokgatlo wa Dinagakopano ka Quito ka Ecuador go tloga ka la 17 go fihla ka la 20 Diphalane 2016.

Habitat III e ikemišeditše go ba le boikgafo bjo bo mpshafaditšwego bja lefase ka bophara ka nepo ya go rarolla mathata a kago ya dintlo le go dula metsesetoropong mo mengwageng ye e tlago ye 20 ka go šomiša tumelelano ye e lebeletšego pele le ya poelo ye e lebeletšego dipoelo. Kabinete e thekga Maemo ao a Swanago a Afrika ka ga Habitat III ao a tlago hlagišwa ka Samiting ya Dihlogo tša Dinaga le tša Mmušo ka Kigali, ka Mosegamanye 2016. Se se bopa motheo wa gore Afrika Borwa e rerišane ka se. Ditherišano di tšwela pele go ngwala sengwalwa sa maemo a Afrika Borwa ka ga dipoelo tša mabapi le Habitat III.

Afrika Borwa le yona e tsentše letsogo ka go ditokišetšo tša boditšhabatšha tša go ba monggae wa Khonferentshe ya Morero ya Habitat III ka ga mafelo a baipei ka Moranang 2016 ka fase ga morero wa “Re eta pele phetogo ka go Toropokgolo: Go tloga go mafelo a mekhukhung go ya go madulo a batho ao a kopantšwego, ao a bolokegilego, ao a tiilego le a go ya go ile” yeo e amogetšego Kwano ya ka Pretoria bjalo ka seabe sa semmušo ka go sethalwa sa sengwalwa sa dipoelo sa Habitat III.

2.3. Sephetho seo se tšerwego ke Tona ya Kgwebišano le Diintasteri go hloma Lefelo leo le Kgethegilego la Ekonomi la Musina-Makhado ka Seleteng sa Vhembe ka Limpopo, le go fa Laesentshe go Lefelo leo le Kgethegilego la Ekonomi go Setheo sa Tlhabollo ya Ekonomi sa Limpopo di dumeletšwe ke Kabinete. Setheokgwebo sa Hoi Mor se tla beakanya, sa hlabolla, sa laola le go bapatša Lefelo la Diintasteri la Enetši le la Dithutamahlale tša dimetale ka fao lefelokgolong leo.

Lefelokgolo leo le beakantšwego le tla tšwetša pele tlhabollo ya diintasteri ka mo seleteng se go lebeletšwe kudu tlhwekišo ya diminerale, go šoma ga ditšweletšwa tša temo, dikhemikhale tša petrole, le diintasteri tše dingwe tše nnyane ka ge go hlagišitšwe ka go Leano la Dintlha tše Senyane.

Lefelo leo le Kgethegilego la Ekonomi le hlatlošwa ka go diriša peeletšo ye e fetago R40 pilione ka Lefapheng la Diintasteri tša Enetši le tša Dithutamahlale a Diminerale. Go tsenywa tirišong ga diprotšeke tša mehutahuta mo mengwageng ye e tlago ye mehlano go emetšwe gore go tla hloma mešomo ye e fetago ye 21 000. Selete sa Musina-Makhado le sona ke karolo ya Lesolo la Tlhabollo ya Dibaka tša Trans-Limpopo ebile le beilwe gabotse bjalo ka lefelo la kopanyo ya selete le la go kgokagana le Mozambique, Zimbabwe le Botswana.

2.4. Kabinete e dumeletše go romelwa ga Pego ya mabapi le Phethagatšo ya Mošomo ya Lenaneo la Putseletšo ya Metšhelo ya Dinyakišišo le Tlhabollo (R&D) la 2014/15 Palamenteng. Mmušo o fana ka putseletšo ya motšhelo ya R&D go realo e le go hlohleletša lefapha la phraebete go dira R&D ka Afrika Borwa. Putseletšo ye bopilwe ke phokoletšo ya motšhelo ya 150% go tshenyegelo ye e hweditšwego go mešomo ya R&D ye e dumeletšwego ke Tona ya Kgoro ya Saentshe le Theknolotši. Yona e ka fihlelelwa ke dikhamphani tša bogolo ka moka ka mafapheng ka moka a ekonomi.

Dikhamphani tše 876 di kgathile tema ka mo go putseletšo ye go thoma ka Dibatsela 2006 go fihla ka Dibokwane 2015, gomme tša kleima R6 pilione ya motšhelo wo o gogilwego wa R&D. Go akanywa gore R33.3 pilione ya tshenyegelo ya R&D e thekgilwe ka putseletšo ye mo lebakeng le. Tše dingwe tša dipoelo tša dikhamphani tšeo di holegilego di akaretša: dikgatišo tša mahlale tše 765; ditshepedišo tša dikhonferentshe tše 649; ditšweletšwa tše diswa tše 1 062 di tsebagaditšwe semmušo; mehuta ya thoto ya bohlale ye 111; le dilasentshe tše 33 tša ka nageng le tša boditšhabatšhaba.

2.5. Sengwalwa sa Therišano ka ga Thoto ya Bohlale (IP) se dumeletšwe ke Kabinete. Sengwalwa sa Therišano ka ga Thoto ya Bohlale se ikemišeditše go nolofatša seo se tlago ba poledišano ye e tšwelago pele le badirišani ba mmušo le setšhaba ka kakaretšo ka nepo ya go hlama Molawana wa IP wa Afrika Borwa.

Maikemišetšomagolo ke go maatlafatša tshepedišo ya therišano ge go hlongwa IP ya Afrika Borwa go netefatša gore e emetšwe ka bophara ka mmušong le gore e emetše ditlhologelo tša bakgathatema bao ba amegago ka setšhabeng ka bophara.

Mmušo o tla netefatša gore melawana ya IP e hlompha ditokelo tša thoto ka ge go hlagišitšwe ka gare ga Molaotheo mola ka go le lengwe go dirwa tekatekano le dikgahlego tša setšhaba le go arabela boitlhamelo bjo bo swanago ka noši bja Afrika Borwa le go hlama diphetogo.

2.6. Kabinete e sedimošitšwe ka ga dipoelo go tšwa kopanong ya Maemo a Godimo ya Kopanokgothekgothe ka ga Seboka sa Lefase mabapi le Setšhaba sa Tshedimošo seo se swerwego go tloga ka la 15 go fihla ka la 16 Manthole 2015.

Afrika Borwa e etile pele tshepedišo ye legatong la G77+China, gomme dipoelo tše di fihleletšwego e bile go tšwela pele ka maemo a Afrika Borwa. Kgoro ya Kgoro ya Mananeokgoparara a Dikgokaganyo le Ditirelo tša Poso e tlo hloma lenaneotlhabollo la Theknolotši ya Tshedimošo le Dikgokagano la Afrika Borwa ge nako e dutše e sepela.

2.7. Kabinete e dumeletše Leano la Maatlafatšo ya Bophodisa bja Toka ya Setšhaba bja Tirelo ya Maphodisa ya Afrika Borwa. Se se maatlafatša mananeo a mmušo le masolo ao a ikemišeditšego go tliša khutšo le toka ka nageng. Se se ama boitshepho bja babeeletši ba dinaga tša ka ntle ebile se tsenya letsogo ka go fihleleleng ga NDP. Toka ya setšhaba le molao ke motheo wa go netefatša gore batho ka moka ka Afrika Borwa ba bolokegile ebile ba ikwa ba bolokegile.

3. Ditiragalo tše di Tlago

3.1. Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa ka moka le mafapha ka moka go kgatha tema ge naga e dutše e bala matšatši go lebilwe go Khonferentshe ya Boditšhabatšhaba ya bo 21 ka ga AIDS ka fase ga morero wa “Fihlelela Ditokelo tša Tekatekano Gonabjale”, go tloga ka la 18 go fihla ka la 22 Mosegamanye 2016, ka Albert Luthuli International Convention Centre ka Durban.

Bjalo ka karolo ya go itokišetša khoferentshe ya AIDS 2016 le go hlohleletša mafapha ka moka, Motlatšamopresidente Cyril Ramaphosa, bjalo ka Modulasetulo wa Lekgotla la Bosetšhaba la Aids la Afrika Borwa, o tla eta pele lesolo la go bala matšatši a mahlano ao a šetšego pele ga khonferentshe ye ka Union Buildings ka la 13 Mosegamanye 2016. #5Days go ya go #AIDS2016 e hlamilwe go netefatša gore go ba le sefala sa poledišano. Godimo ga fao, #1Day go ya go #AIDS2016 e tla šomišwa go tloga ka la 17 Mosegamanye 2016 e lego seo se tlago bontšha go bala letšatši le tee leo le šetšego pele ga ge khonferentshe e ka swarwa.

Badudi ba hlohleletšwa go apara diaparo tše khubedu, tše tšhweu goba tše ntsho, mekgatlo e bontšhe dingwalwa tša thuto le go aba dikhontomo mafelong a bohlokwa, gomme ka mafelong a thapelo go swarwe ditirelo tše di kgethegilego tša thapelo le go tšhuma dikerese tša segopotšo. Go hlohleletša mafapha ka moka go bohlokwa go lebilwe go khonferentshe ya AIDS 2016. Dintlha tša se le ka ga ditiragalo tše dingwe di ka hwetšwa go www.gov.za.

3.2. Letšatši la Boditšhabatšhaba la Nelson Mandela ka la 18 Mosegamanye ke segopotšo sa mošomo wa gago wa go kaonafatša maphelo a bao ba hlokago mahlatse go feta wena. "Ga go na mafelelo a go dira tše kaone. Re swanetše go di dira gape le gape." Re hlohleletša batho ba Afrika Borwa ka moka go šomiša metsotso ye 67 ya nako ya bona go dira mošomo wa go direla ba bangwe ka gobane ka go šomišana mmogo re ka fetoša lefase.

Mo ngwageng wo go tla lebelelwa kudu thuto le tsebo ya go bala le go ngwala, tšhireletšego dijong, madulo le tikologo. Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go Raloka Tema ya Bona ka go thuša go hloma dirapa tša merogo, ka go balela bana, ka go penta dikolo le go tsenya letsogo go hlabolleng ditšhaba.

3.3. Mo ngwageng wo Afrika Borwa e keteka segopotšo sa bo 60 sa Mogwanto wa Basadi, ka fase ga morero wa: “Basadi ba kopane ka go iša pele Afrika Borwa” ka go tiišetša leswa boikgafo bja mmušo go šomela setšhaba seo se hlokago mehuta ka moka ya kgethologanyo le go Iša Pele Afrika Borwa ka go tšweletša temošo ya mabapi le tema ye bohlokwa yeo e kgathago ke basadi ka tlhabollong ya ekonomi ya setšhaba ya ka nageng. Maatlafatšo ya basadi ke karolo ye bohlokwa ya tirišano ya setšhaba le kago ya setšhaba.

Mokete wa bo 60 wa Letšatši la Bosetšhaba la Basadi ka la 9 Phato 2016 o tla bolela kudu ka ga histori ya ntwa ye e bego e elwa ke basadi, ka go anega ‘HerStory’. Tema yeo e kgathilwego ke basadi kgahlanong le kgatelelo le kgethologanyo gammogo le diphihlelelo tša basadi ka fase ga temokrasi le tšona go tla bolelwa ka ga tšona. Lenaneo la go ruta setšhaba ka go diriša mekgwa ya kgokagano ye e fapafapanego ka mmušo, setšhaba sa badudi le lefapha la phraebete le tla dirišwa gomme le ditiragalo tša go itokišetša Letšatši la Basadi la 9 Phato le tla dirišwa.

Ditiragalokgolo tša Letšatši la Basadi di tla swarwa Union Buildings ka Pretoria. Letšatši le le tla thoma ka mogwanto wa go tloga Setešeng sa Bosman go leba Sekwereng sa Lilian Ngoyi fao Mopresidente Jacob Zuma a tlago bula Segopotšo seo se Phelago sa Basadi. Ditshepedišo tša semmušo tšona di tla etwa pele ke mogwanto go tšwa dikarolong tše di fapafapanego tša toropo go leba Union Buildings.

3.4 Tona ya Kgoro ya Mananeokgoparara a Dikgokaganyo le Ditirelo tša Poso Ngaka Siyabonga Cwele o tla eta pele kemedi ya Afrika Borwa go leba Khonferentsheng ye e Filwego maatla ke mebušo ya Seboka sa Dihlongwa tša Diposo tša Afrika ka Bophara (PAPU) ye e rulagantšwego go swarwa ka la 22-23 Mosegamanye ka Yaoundé, Cameroon. Khonferentshe ye e ikemišeditše go feleletša maemo a Afrika go lebilwe Khonkreseng ya Seboka sa Dihlongwa tša Poso tša Lefase ka Bophara (UPU), ye e rulagantšwego go swarwa ka la 19 Lewedi go fihla ka la 7 Diphalane ka Istanbul, Turkey.

Kabinete e dumeletše maikemišetšo a Afrika Borwa a gore naga ye e tsenele dikgetho tša gore e kgethwe gape ka go sehlongwa sa Pušo ya UPU, go obamela maikemišetšo a melawana ya mabapi le dinaga tša ka ntle ya go beakanya leswa pušo ya dihlongwa tša lefase ka bophara le go tšwetša pele lenaneo la tlhabollo. PAPU le UPU di lebeletše kudu go kaonafatša kopanyo le tšhomišano magareng ga basepediši ba ditirelo tša diposo bao ba beilwego le bakgathatema ba bangwe ba bohlokwa ka nepo ya go maatlafatša ditirelo tša poso tša bohle lefaseng ka bophara go netefatša gore di fokotša karoganyo ye e dirwago ke go tsenywa tirišong ya tshepedišo ya titšithale le go fa phihlelelo go dikgokagano le go ditirelo tša ditšhelete.

4. Maemo a kabinete go merero ye bohlokwa seemong sa bjale

4.1. MaAfrika Borwa a lebogile ge Mopresidente Jacob Zuma a tsebagaditše letšatši la 3 Phato 2016 bjalo ka letšatši la maikhutšo go kgontšha bakgethi ka moka bao ba ingwadišitšego go bouta ka go lokologa ka letšatši leo. Le ge Khomišene ye e Ikemego ya Dikgetho (IEC) e tla netefatša gore dikgetho ke tšeo di lokologilego le tšeo di sa tšeego lehlakore, ke maikarabelo a bohlokwa go bakgathatema ka moka go akaretšwa ditšhaba le mekgatlo ya dipolotiki.

Kabinete e rata go ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go netefatša gore khutšo le šebešebe di ba gona pele ga dikgetho, ka nakong ya dikgetho le ka morago ga dikgetho tša mebušoselegae tša 2016. Ditheo tša tirišo ya molao di ka se kgotlelele ditiro dife goba dife tša tšhitišo ya dikgetho tšeo di ikemišeditšego go hlokiša bakgethi menyetla ya go bouta. Re hlohleletša batho ka moka bao ba ingwadišeditšego go kgetha gomme ba tlogo palelwa ke go bouta ka la 3 Phato go dira dikgopelo tša go bouta ka letšatši leo le fapanego le IEC.

4.2. MaAfrika Borwa ka moka a hlohleletšwa go kgatha tema ka tshepedišong ya go šišinya maina a bao ba tlago abelwa Difoka tša Tlhompho tša Bosetšhaba tša 2017. Difoka tša Tlhompho tša Bosetšhaba ke difoka tša maemo a godimodimo tšeo naga, ka Mopresidente wa yona, e ka di abelago badudi ba yona le badudi ba dinaga tše dingwe bao ba kgathilego tema ye bohlokwa setšhabeng.

Maloko a setšhaba a laletšwa go šišinya maina a batho bao ba dumelago gore ba na le maswanedi a go hwetša tlhompho ya godimodimo ya ka mo nageng. Maloko a setšhaba a swanetše go tsenya sengwalwa seo go sona ba fago mabaka a gore motho yo ba mo šišinyago a abelwe sefoka gomme diforomo tša tšhišinyo ya maina di ka hwetšwa wepsaeteng ya Kantoro ya Mopresidente.

4.3. Re amogetše dikutollo tše di tšwago go Pego ya 2016 ka ga Maemo a Ditoropokgolo tša Afrika Borwa (SOCR) yeo e lokollotšwego ka la 22 Phupu 2016 ke Netweke ya Ditoropokgolo tša Afrika Borwa. SOCR e emetše seemo sa mengwaga ye mehlano ka ga mošomo le maemo a ditoropokgolo tše kgolokgolo tša ka mo nageng ebile bea Leanotlhabollo ka go tšweletša melaetša ye bohlokwa ka ga peakanyo, tlhabollo le taolo ya ditoropokgolo go ya go moloko wo o latelago wa baetapele. Pego ye e hlatloša ditiro go dira gore ditoropokgolo tša rena di be kaone, di akaretše bohle le go ba le mafelo a tšweletšo go bao ba dulago ka go tšona.

4.4. Ditsenogare tša mmušo di thoma go tšweletša dipoelo tše kaone gomme mebasepala ye e thekgilwego ka masolo a go swana le Re Boela Morago go dilo tša Motheo e thoma go bona bokaone le go laetša dika tša kaonafalo. Ke taetšo go tšwela pele ka ga kgatelopele ye e dirilwego ka go beakanya leswa peakanyo ya mafelo ye e dirilwego ke mmušo wa kgethologanyo le go kaonafatša kabo ya ditirelo. Se se tiišetša dikatlego tše ntši tšeo di fetošitšego seemo sa metsesetoropo ya rena go ba mafelo a temokrasi ao go ona badudi ka moka ba lokologilego go boledišana.

Se se kwalakwatša Pego ya Mohlakišipharephare wa Dipuku tša Ditšhelete ka ga Ditšhelete tša Mebasepala yeo e laetšago gore go na le kaonafalo ye kgolo ka go Dipoelo tša Tekodišišo ya Dipuku tša Ditšhelete mo mengwageng ya ditšhelete ye e fetilego ye mehlano go thoma ka 2010/11 go fihla ka 2014/15. Pego ya Dipalopalo tša Ditšhelete tša Mebasepala tša ngwaga wa 2015 tšeo di sa tšwago go lokollwa mo nakong ye e sa tšwago go feta ke Kgoro ya Tirelo ya Dipalopalo ya Afrika Borwa (statsSA) ke taetšo ye nngwe ya gore mmušo o kgona go aba ditirelo tša motheo tša boleng go batho. Go ya ka Dinyakišišo tša mabapi le Setšhaba tša ngwaga wa 2016 tša statsSA, setšhaba seo se oketšegago sa naga ye se maemong a makaone go feta le peleng.

4.5. Kabinete e tiišeditše leswa thekgo ya yona ya tokologo go tša kgašo, tokologo ya go tšweletša maikutlo le tokelo ya motho ofe goba ofe go fihlelela tshedimošo ka Afrika Borwa. Ditokelo tše, tšeo di hlagišitšwego gabotse ka gare ga Molaotheo, di tla dula di phethagatšwa le go šireletšwa ke bohle.

Tema ye e kgathwago ke Lekgotlakgašo la Afrika Borwa (SABC) bjalo ka mogaši wa setšhaba e tšwela pele go ba bohlokwa go hlabolleng ga temokrasi ya rena ye nnyane. Ditherišano tša bjale ka ga diphetho tša borulaganyi bja ditaba ka SABC mabapi le diswantšho tšeo di gašwago tša dikgaruru le tshenyo ya dithoto di swanetše go swarwa ka tsela ye e kwagalago yeo e tlago thuša go maatlafatša temokrasi ya rena. Kabinete e tšwela pele go ba le boitshepo bja gore mogaši wa setšhaba o tla tšwela pele go direla dikgahlego tša batho ba Afrika Borwa ka moka.

4.6. Go kaonafala ga Afrika Borwa go hlatloga ka maemo a 14 ka go Dipalopalo tša Go šoma ga Mebaraka tša Panka ya Lefase tša 2016 di re botša gore Afrika Borwa e buletše dikgwebo. Afrika Borwa e maemong a bo 20 go dinaga tše 160 tšeo di sekasekilwego ke dinyakišišo tše, gomme ya hlatlogela godimo go tloga maemong a bo 34 ka 2014. Go nolofatša ga tshepedišo ya dithoto le ditirelo go tsenya letsogo kudu ka go bokgoni bja naga ye, kudukudu bjalo ka naga yeo go ka beeletšwago ka go yona.

4.7. Kabinete e amogetše pego go tšwa go Tona ya Methopo ya Diminerale, ya Mešomo le ya Ditšhelete go latela go rerišana ka fao go kwagalago le bakgathatema ka intastering ya dipanka. Dipoelo tša pego ye di tla tsebišwa ge nako e dutše e sepela.

4.8. Kabinete e amogela Pego ya Dinyakišišo tša Setšhaba ya 2016 ye e dirilwego ke statsSA tšeo di laetšago kgatelopele ye re bilego le yona bjalo ka naga ka go mafapha a bohlokwa a kabo ya ditirelo, kudukudu ka go kemelo ya go phela ya batho ba rena. Dipalopalo tše ke motheo o bohlokwa wa go thuša ka peakanyo ya togamaano ya mmušo kudukudu ka go tshepedišo ye mpsha le yeo e sa tlago ya mebušoselegae ka morago ga dikgetho tša la 3 Phato. Mmušo o tla tsena gare go rarolla mathata ao a laeditšwego ka gare ga pego ka go Nepo ya 2030 ya NDP la, e lego leano la batho ka batho.

4.9. Kabinete e lebogiša batho bao ba latelago:

• Nkosinathi Maphumulo, yo a tumilego bjalo ka Black Coffee, ge a bile moAfrika Borwa wa mathomo wa go thopa Sefoka sa maemo a godimo sa Modiragatši yo Mokaone wa Boditšhabatšhaba sa Black Entertainment Television (BET): e lego Sefoka sa Afrika.
• Bafana Bafana ge e thopile Phadišano ya ngwaga wa 2016 ya Sebjana sa COSAFA. Sehlopha seo se bego se bopilwe kudu ke baraloki ba mengwaga ya ka fase ga ye 23 se ralokile gabotse go bula dikgoba tša katlego ya naga ye ka diphadišanong tša boditšhabatšhaba.
• Di-Springboks ka phenyo ya bona go Ireland ka tekong ya boraro go thopa phadišano yeo.
• Bathopasefoka ba Difoka tša Bosetšhaba tša bo 18 tša Seboka sa Mahlale le Theknolotši e lego difoka tše bohlokwa kudu tša mahlale, boentšeneere, theknolotši le boithomelo (SETI) ka Afrika Borwa. Difoka tše di hlompha tema ye bohlokwa ye e kgathilwego ka go SETI ka go hlohleletša le go putsa mošomo wa bokgoni.
• Toropokgolo ya Tshwane yeo e hweditšego tlhompho ya boditšhabatšhaba ka go Difoka tša Letšatši la Lefase la Wi-Fi bjalo ka Toropokgolo ye e nago le Boithomelo Kudu goba ye e nago le Lenaneo la Mmušo la go Fediša Karoganyo ye e bakwago ke Tirišo ya Titšithale. Difoka tše di swaretšwe ka Khonkreseng ya Lefase ka Bophara ya Theknolotši ya go Hloka mathale ka United Kingdom. Wi-Fi ya go se Lefelwe ya Tshwane (ye e tsebjago bjalo ka TshWi-Fi) e tsentše badudi ba 1.8 milione ka Motsemošate inthaneteng ka go tsenywego go gogolo kudu ga Wi-Fi ya Mahala ya masepala ka khontinenteng ya Afrika. Go tsenywa tirišong fa ga Wi-Fi ye e bile poelo ya tirišano le Project Isizwe.

4.10. Kabinete e lebiša mahloko a yona:

• Go dinaga tše di itemogetšego ditlhaselo tša botšhošetši tšeo di sa tšwago go hlaga, go akaretšwa tša ka Somalia, Turkey, Bangladesh le Iraq. Afrika Borwa e mmogo le badudi ba boditšhabatšhaba go kgalema mekgwa ka moka ya ditiro tša botšhošetši.
• Ka ga go hlokofala ga serutegi sa maemo a godimo, mongwadi le motho yo go dumelwago gore ke moetapele, Moprofesara Adam Small.
• Go ba lapa le bagwera ba Molekgotlaphethiši wa Kgoro ya Temo ka Limpopo Molekgotlaphethiši Joy Matshoge yo a hlokofetšego ka kotsing ya sefatanaga ka Mokopane, Limpopo.
• Go ba lapa la rakgwebo yo a atlegilego Don Mkhwanazi yo a ralokilego tema ye bohlokwa ka go maatlafatša bathobaso ekonoming le go eta pele phetošo ya ekonomi ka mo nageng. E bile mohlomi wa Black Management Forum.

5. Bao ba thetšwego mešomong

Batho ka moka bao ba thwetšwego mešomong mangwalo a bona a dithuto a tla tiišetšwa le go netefaletšwa ka maleba.

5.1. Lekgotlakeletšo la Kantoro ya Bosetšhaba ya Taolo ya Thoto ya Bohlale mo lebakeng la mengwaga ye mene:

a) Mohumagadi Morne Barradas;
b) Ngaka Antonel Olckers;
c) Morena Mkhetwa Alvin Maluleke;
d) Ngaka Carol Bernice Nonkwelo;
e) Moprofesara Deresh Ramjugernath;
f) Mohumagadi Mary Tumelo Mashabela (o thwetšwe leswa);
g) Morena Duncan Raftesath (o thwetšwe leswa);
h) Morena McLean Sibanda (o thwetšwe leswa ebile ke Modulasetulo); le
i) Morena Vishen Pillay.

5.2. Sehlongwa sa Bosetšhaba sa Tahlo ya Ditlakala tše Kotsi tša Redieišene:

a) Go šišinywa ga leina la Ngaka Wolsey Otto Barnard, go tšwa ka Kgorong ya Enetši, go šoma bjalo ka Mohlankedimogolophethiši (CEO) wa motšwaoswere, mo mengwageng ye meraro.

5.3. Lekgotla la Balaodi ba Molaodi wa Bosetšhaba wa Enetši wa Afrika Borwa (NERSA):

a) Morena Yusuf Adam

5.4. Maloko a Lekgotla la Merero ya Setheo sa Theko ya Dintlo le Dithoto ao a tlago šoma lebaka la mengwaga ye meraro:

a) Eugenia Xoliswa Kula-Ameyaw Gyarko;
b) Nkosinathi Biko;
c) Amanda Zolisa Cuba;
d) Jill Corfield;
e) Johannes (Jan) Frederick Davel;
f) Thandiwe Sylvia January-McLean;
g) Manare Jeoffrey Legodi;
h) Phumzile Peterson Makhosana;
i) Moruti David Gauta Mogomane;
j) Viloshnee Naidoo;
k) Yusuf Patel;
l) Mmatlou Hellen Phaleng-Podile;
m) Thembeka Semane;
n) Frans Johannes Van der Westhuizen; le
o) Christoffel Willem Weilbach.

Dipotšišo:
Morena Donald Liphoko
Mogala: 082 901 0766