Pego ya Kopano ya Kabinete ya la 22 Phupu 2016

1. Phethagatšo ya Mananeo a Bohlokwa a Mmušo

1.1. Kabinete e ahlaahlile dipego tša kgatelopele ya kotare ya bone tša phethagatšo ya Lenaneotiro la mmušo (PoA) le dipoelo tša lona. Mmušo o ba le kgatelopele ka go rarolla ditlhohlo le go tsena gare seemo ka nepo ya go tswalela dikgoba ka phethagatšong ya PoA.

Mmušo o na le boitshepho bja gore o ba le kgatelopele ka phethagatšong ya Tlhako ya Leanophethagatšo la Lebaka la Magareng (MTSF), Leano la Dintlha tše Senyane le gape go fihlelela Nepo ya 2030 ya Leanotlhabobollo la Bosetšhaba (NDP).

Ba Dikgokagano tša Mmušo (GCIS) ba gare ka go kgokaganya dikopano le ba kgašo ya ditaba ka go ba begela ka ga PoA ka nepo ya go sedimoša setšhaba.

1.2. Kabinete e amogela dipoelo tše di tšwago go Sehlophatšhomo sa Lefapha la Bašomi sa Kantoro ya Mopresidente, seo se kopanego ka la 21 Phupu 2016 go ahlaahla ekonomi le merero ye mengwe ya ekonomi ya setšhaba.

Kopano ye e dumelelane ka go tiišetša leswa boikgafo bja yona bja go šoma mmogo go fenya mathata ao Afrika Borwa e lebanego le ona ka ge re dirile bjalo mo nakong ye e fetilego. Re swanetše go aga go dilekane le lerato la naga leo le hlomilwego ka 2008 ge badirišani ba setšhabeng ba ile ba hloma kwano yeo e šireletšago bašomi go mathata a ekonomi a lefaseng ka bophara. Kopano ye e tšere sephetho sa gore seo se tlago pele se swanetše go šireletša mešomo, go hloma mešomo ye mengwe ye mekaone – kudukudu ya bafsa – le go kaonafatša maemo a mošomo go bašomi ka moka ka nepo ya hloma bophelo bjo bokaone go bohle.

Seboka sa Mešomo seo se rulagantšwego ke mmušo le lefapha la bašomi se tla dumelela maAfrika Borwa go ahlaahla ka fao re ka hlomago mešomo le go godiša ekonomi ya rena ka seemong sa bjale sa ekonomi ye e gogago boima.

1.3. Kabinete e lebiša ditebogo tša yona le malebo go maAfrika Borwa ka moka bao ba gopotšego le go tšea nako ya go hlompha Segopotšo sa bo 40 sa dikgaruru tša ka Soweto, tšeo di emetšego go lwela tokologo go bogale ga bafsa ba 1976. Letšatši la Bafsa la Bosetšhaba le ketekilwe ka fase ga morero wa “Bafsa ba tšwetša pele Afrika Borwa”.

Moketeko wa bosetšhaba, wo o ilego wa etwa pele ke Mopresidente Jacob Zuma ka Orlando Stadium ka la 16 Phupu, o bile o mongwe wa ditiragalo tšeo di ilego tša swarwa go ralala le naga go hlompha mašaledi a go lwela tokologo ga motswalo wa bafsa ba 1976.

Mmušo o netefaletša leswa bafsa ba naga ya rena gore go lwela go fihlelela thuto ya bohle go tšwela pele go ba selo seo se tlago pele go mmušo. Mmušo o ka se phuthe matsogo go fihlela ge o fihleletše maikemišetšo a ka ge go laeditšwe ka go Tšhata ya Tokologo le go ukangwa ka gare ga Molao wa Ditokelo ka gare ga Molaotheo wa rena, wo mo ngwageng wo o dirago mengwaga ye 20 go tloga mola o amogelwago.

Lenaneo leo le tšwelago pele la kgwedi ka moka le na le masolo a mehutahuta ao a dirwago ke mmušo, kgwebo le setšhaba sa badudi ka go tšweletša mathata a mmušo ka ditirong tše di fapafapanego.

1.4. Afrika Borwa e bile monggae wa Seboka sa Lefase ka Bophara sa bo 60 sa Dithoto tša Badiriši (CGF), seo se ilego sa swarwa ka lefoko ke Motlatšamopresidente Cyril Ramaphosa. Se se maatlafatša leswa go tšwelela ga khonthinente bjalo ka mmaraka wa badiriši e lego seo se hlagišago dibaka tše diswa.

Ka Afrika Borwa, intasteri ya ditho tša badiriši e tšwela pele go ba selo se segolo seo se hlohleletšago kgolo ya ekonomi. Tikologo ya kgwebo ya ka mo nageng e seemong seo se tiilego, e na le mafolofolo ebile e loketše kgwebišano ye e oketšegago le peeletšo. Dipeeletšo tša ka nageng le tša dinaga tša ka ntle di šireleditšwe ke melawana ya maleba ya semolao.

Dikhamphani tša mehutahuta tša Afrika Borwa le dikhamphani tše kgolo tša boditšhabatšhaba tšeo di lego maloko a CGF di gwebišana le go beeletša ka Afrika Borwa, gomme se se tsenya letsogo go kgolo ya ekonomi ya rena le go hloma mešomo.

1.5. Tirišano ye mpsha ya kgwebišano ye e saenetšwego ke Tona ya Kgwebišano le Diintasteri Rob Davies le Seboka sa Yuropa (EU) e ile ya amogelwa. Se se tla dira gore ditšweletšwa tše ntši tša temo tša ka Afrika Borwa di romelwe Yuropa. Afrika Borwa gotee le Botswana, Lesotho, Mozambique, Namibia le Swaziland di saenne Tumelelano ya Selekane sa Ekonomi (EPA) seo go rerišanwego ka sona le EU.

EPA e hlagiša phihlelelo ye e kaonafetšego go mebaraka go ditšweletšwa tša Afrika Borwa, go akaretšwa kaonafalo ye bohlokwa ka molawaneng wa mabapi le beine le ka phihlelelong ya mmaraka o moswa wa swikiri le ethanole. Ka fase ga tumelelano ye mpsha, Diromelwantle tše mpsha tša beine tšeo di sa lefišwego motšhelo go leba EU go emetšwe gore di tla oketšega gabedi. Melawana ya Mathomong a diaparo le yona e nolofaditšwe gomme e tla hlohleletša diromelwantle tša diaparo tša ka Afrika Borwa go leba EU. EPA e tšeela legato kgaolo ya kgwebišano ka go Tumelelano ka ga Tlhabollo ya Kgwebišano le Tirišano, ye e saennwego ka 2000, gareng ga EU le Afrika Borwa.

Tumelelano ye le yona e hlagiša tšhireletšo ya dilaetši tša naga ya Afrika Borwa tše di akaretšago kudu maina a dibeine tša Afrika Borwa, e lego Rooibos, Honeybush le Karoo lamb.

1.6. Peeletšo ya lefelo la boitlhamelo leo le jago R500 milione ka Johannesburg ka mokgatlo wa dinaga tše ntši wa Mokgatlo wa Dinagakopano, e lego General Electric (GE), e amogetšwe gomme se ke taetšo ya gore Afrika Borwa le khonthinente ke mafelo a peeletšo a bohlokwa. Le ke lefelo la khamphani ye la bo 10 lefaseng ka bophara ebile ke la mathomo ka Afrika. Moago wo ebile ke dikantorokgolo tše diswa tša Tlhokomelo ya maphelo ya GE, leo le laetšago ditheknolotši tša mehutahuta tša tlhokomelo ya maphelo. Se se laetša boikgafo bja lebaka le letelele bja GE go bobedi khonthinente le go hwetša ditharollo tša boitlhamelo go mananeokgoparara a Afrika le go mathata a tlhokomelo ya maphelo.

Lefelo le le ikemišeditše go maatlafatša ditlhologelo tša mešomo go bašomi ba tša boentšeneere ba go feta ba 100 bao ba tšwago malapeng ao a hlokago. Go abilwe gape sekgoba sa go šomišetšwa diprotšeke tša tirišano le metheo le Transnet ka go dirišana le GE ka ga diprotšeke tša mehutahuta tša ka nageng tša diporo. Lefelo le gape le ikemišeditše go thekga go hlongwa ga dikgwebopotlana tšeo di kgonago go abela mmaraka wa ka nageng le mananeo ao a ka bago a GE a kabo ya ditirelo le dithoto a lefase ka bophara. Kabinete e ipiletša go batho bohle ba dinaga tše di fapafapanego go ekiša mohlala wo o beilwego ke GE.

1.7. Kabinete e amogela go phethwa ga kgato ya mathomo ya Serapa se se tsošološitšwego sa Diintasteri sa ka Botshabelo ka Foreisetata, seo se tsebagaditšwego semmušo ke Tona Davies.

Kgato ya mathomo ya go tsošološa serapa se e akaretša kaonafatšo ya mananeokgoparara a tšhireletšo, go dira legora, mabone a tseleng le dinyakwa tše bohlokwa tša mohlagase ka tshenyegelo ya R24 milione. Ye ke karolo ya R189 milione ye e beeleditšwego ye e akaretšago dirapa tše tshela tše di beilwego pele tše di amanago le Leanotiro la Melawana ya Diintasteri (IPAP). Serapa sa Diintasteri sa Botshabelo se tla hloma mešomo go batho ba Botshabelo le ba mafelo a kgauswi, se tla tšwetša pele go hloma ga diintasteri le kgolo ya dikgwebopotlana le dikgwebo tša mohlakanelwa, sa goketša dipeeletšo le go hlohleletša tšweletšo.

1.8. Ka go arabela tlhokego ya meetse ka Masepaleng wa Selegae wa Moqhaka, Kabinete e amogela go tsebagatšwa semmušo ga Mešomo ya Tlhwekišo ya Meetse a Ditšhila ka Kroonstad ka Tona ya Meetse le Kelelatšhila, Mohumagadi Nomvula Mokonyane.

Lefelo le le amilwe gampe ke komelelo ye e sa tšwago go feta gomme le ile la ba le maemo a meetse ao a ilego a fihla maemong a go se kgahliše. Dilori tša meetse di abilwe gomme masolo a lebaka le lekopana le a lebaka la magareng a akaretša go bora meetse le go tsošološa melete ya meetse ka Kroonstad go thuša ka kabo ya meetse.

1.9. Mopresidente Zuma o tsenetše Seboka seo se Tlwaelegilego sa bo 6 sa Khonferentshe ya Boditšhabatšhaba ya Selete sa Great Lakes (ICGLR) ka fase ga morero wa “Re akgofiša go tsenywa tirišong go go šomago gabotse ga Kwano le Ditshepedišo tša yona go fihlelela Selete sa Great Lakes sa temokrasi le se se tiilego kudu”. Seboka se se ahlaahlile gareng ga tše dingwe, seemo sa tša sepolotiki le tšhireletšo ka Seleteng sa Great Lakes go akaretšwa ka South Sudan, Burundi, Democratic Republic of Congo le ka Central African Republic, gomme pego ka botlalo ya Seboka sa ICGLR e tla hlagišwa ka Sebokeng se se latelago sa Mokgatlo wa Selekane sa Afrika (AU). Mopresidente Zuma o boletše gore bjale go na le letago leo le oketšegago la kholofelo ya gore merero yeo go bego go sa kwanego ka yona mo nakong ye e fetilego ya thulano le tlhokego ya khutšo ka Seleteng sa Great Lakes e tla rarollwa.

1.10. Setlamo sa Bosetšhaba sa Thušo ya Ditšhelete tša Baithuti (NSFAS) se thušitše bauthuiti ba thuto ya godingwana bao ba fetago ba 1.7 milione go tloga mola se hlongwago. Setlamo se se fa thušo ya ditšhelete go baithuti bao ba tšwago malapeng ao a hlokago le a bao e lego bašomi. Go netefatša gore se se dirwa ka mokgwa wa go ya go ile, NSFAS e kgoboketša ditefelo tša kadimo ya ditšhelete ya baithuti. Ditefelo tše di netefatša gore setlamo se ba le ditšhelete tšeo di tlago thuša baithuti ba ka moso. Se se tšwetša pele phihlelelo go, le katlego ka go, thuto le tlhahlo tša godingwana le tšeo di tšwetšwago pele, ka nepo ya go nyaka go fihlelela maikemišetšo a bosetšhaba le a tlhabollo ya merero ya bašomi ya ka Afrika Borwa.

Kabinete e hlohleletša baithuti ka moka bao ba thušitšwego ke NSFAS bao ba thwetšwego mešomong go ikgokaganya le dikantoro tša NSFAS gomme ba thome go lefa ditšhelete tšeo ba di adimilwego ke NSFAS. Ke maikarabelo a gago go raloka tema ya gago go thuša baithuti ba bangwe bao mo lebakeng le ba hlokago thušo ya ditšhelete.

2. Diphetho tše bohlokwa tša Kabinete

2.1. Kabinete e sedimošitšwe ka ga lesolo le lengwe la boikgethelo la inthanete ka nepo ya go kaonafatša Taolo ya tshedimošo, e lego Bohlami bja Nepo ya Titšithale (DOA). Kabinete e dumeletše peeletšo ye nngwe ka tlhabollong le ka thomišong ya lesolo la DOA le gore Afrika Borwa e be Molaodi yo Bohlokwa wa Masolo a mantši a netweke ya DOA ya lefase ka moka. Theknolotši ye e tsenya letsogo go fihleleleng ga dinepo tša NDP ka go maatlafatša bokgoni bja Mmušo bja go hwetša ditharollo tša boitlhamelo go mathata ao a hlakahlakanego.

Gape e maatlafatša kabo ya ditirelo ka go diriša mananeo a go swana le e-government le tšhireletšo ya inthaneteng. Dikholego tša go šomiša DOA go laola tshedimošo di tla godiša le go aga bokgoni bjo boswa bja ka nageng ka theknolotšing ya inthaneteng le go hloma mananeo ao a hlamilwego a softewere ao a theilwego go Softewere ya Mothopo wo o Bulegilego. Se se tla tsenya letsogo go tšwetša pele bobedi intasteri ya disoftewere le go kaonafatša mananeo a Taolo ya tshedimošo le letseno la diromelwantle.

Kholego ye nngwe go tšwela pele ke gore DOA e a šomišana ebile e šomišega mafaphaneg a mantši ka bohlaming bjo bontši bjo bo lego gona ka gare ga inthanete. Se se tla kgontšha mmušo go fokotša go ditshenyegelo tše di ipušeletšago tša mananeo a softewere ya ngwadišo ya maina a beng.

2.2. Go latela kgopelo ye e tšwago go Khomišene ya AU, Kabinete e dumeletše gore Afrika Borwa e sware Seboka sa Pušo ya Inthanete ya Afrika (IGF) ka Diphalane 2016. Pušo ya Inthanete e akaretša mehutahuta ya merero ya setšhaba le ya sepolotiki. Yona e akaretša go kgatha tema ka ekonoming ya inthaneteng, ka go thotong ya bohlale, ka tšhireletšo ya inthaneteng le sephiri le phihleelo ya methopo ya sethekniki ye bohlokwa, ya go swana le maina a tomeine le diaterese tša Phrothokholo ya Inthanete go dira gore ditirelo tša inthanete di kgonagale.

Go ba monggae wa IGF ya Afrika go fa Afrika sebaka sa go tšweletša mekgwa ya go kgatha tema ka go ekonomi ya inthanete ya lefase ka bophara e lego selo se bohlokwa ka tlhabollong ya diekonomi ka Afrika. Mo lebakeng le ekonomi ya intahneteng e na le boleng bjo bo ka bago R59 pilione ka Afrika Borwa.

Seboka se gape se fa sefala go mebušo ya Afrika go hloma lenaneo la go amogela maemo ao a swanago ka ga Pušo ya Inthanete. Se se latela dipoelo tše di tšwago go Seboka sa Lefase sa Kopanokgothekgothe ya Mokgatlo wa Selekane sa Afrika ka ga Tekodišišo ya Maemo a Godimo ya Setšhaba sa Tshedimošo ka Manthole 2015. Se se tiišetša leswa Kwano ya Tunis, ya gore Pušo ya Inthanete ke methopo wa lefase ka bophara wo o swanetšego go laolwa ka Tshepedišo ya mekgwa ye mentši, ye e hlokago sephiri le ya temokrasi, gomme go tšea karolo ka botlalo bakgathatema ka moka. Mebušo ya Afrika le yona e tla ba le sebaka sa go rerišana ka ga dikarolo tše bohlokwa tša kabo ya ditirelo tša inthanete ka nepo ya go tšwetša pele kabo ye e lekanago le tšhomišo ya methopo ya inthanete.

3. Ditiragalo tše di tlago

3.1. Lehono, ka la 23 Phupu 2016 Mopresidente Zuma o etela Lenaneo la Kago ya Dintlo tša Dinagamageng leo le Maatlafaditšwego la Vulindlela (EPHP) ka Masepaleng wa Selegae wa Umsunduzi ka KwaZulu-Natal go keteka kabo ya dintlo tša mmušo tše di fetago tše dimilione tše nne le disapsiti tša dintlo go tloga mola go bago le temokrasi ka 1994.

Ka KwaZulu-Natal, mmušo o abile dintlo tše di fetago tše 700 000 le disapsiti tša dintlo go akaretšwa dintlo tše 12 000 ka Protšekeng ya Dintlo tša Dinagamagae ya Vulindlela tšeo di agilwego ka go diriša EPHP. EPHP ke Tshepedišo yeo go yona baholegi ba kgathago tema ka mafolofolo ka diphethong tša tshepedišo ya go aga dintlo le ditšweletšwa tša go di aga, le go kgatha tema ka go ageng ga dintlo tša bona.

3.2. Mopresidente Zuma o tla tšea Leeto la Semmušo go leba Fora gareng ga la 10 le la 12 Mosegamanye 2016, bjalo ka karolo ya go maatlafatša dikamano gareng ga dinaga tše ka bobedi.

Mo ketelong ye Mopresidente o tla tsenela Mokete wa Segopotšo sa Mengwagakgolo mola go bago le Ntwa ya Lefase ya Mathomo ya Delville Wood, ka la 12 Mosegamanye 2016, fao mašole a mantši a Afrika Borwa a lahlegetšwego ke maphelo a bona.

Le ge Lefelo la Segopotšo la Delville Wood se le sa mašole a Afrika Borwa, melawana ya mmušo wa kgethologanyo ka nako yeo e ile ya se akaretše bathobaso ba maAfrika Borwa bao ba hlokofetšego ka ntweng yeo mola e le gore bašomimmogo le bona ba bathobašweu ba ile ba bolokwa ka Mabitleng a Segopotšo sa Delville Wood.

Lefelo le la Segopotšo le fetošwa kudu go laetša tema ye e kgathilwego ke bathobaso ba maAfrika Borwa ka Ntweng ya Lefase ya Mathomo le ya Bobedi le go ba fa tlhompho ye e swanetšego. Mabapi le se, Mopresidente le yena o tla hlompha mašole a bathobaso ka Arques-la-Bataille.

3.3. Mopresidente Zuma o tla eta pele baromiwa ba Afrika Borwa go leba go Seboka se se Tlwaelegilego sa bo 27 sa Kgopanokgothekgothe ya AU, se se rulagantšwego go swarwa go thoma ka la 13 go fihla ka la 17 Mosegamanye 2016 ka Kigali, Rwanda. Seboka se se tla swarwa ka fase ga morero wa: “2016, Ngwaga wa Afrika wa Ditokelo tša Botho go lebeletšwe kudu Ditokelo tša Basadi.” Ngwaga wa 2016 o dira metheo ye bohlokwa ka lenaneo la basadi la ka khonthinenteng le la lefase ka bophara la mabapi le tekatekano ya bong le maatlafatšo ya basadi. Ka mo khonthinenteng, ke segopotšo sa bo ngwaga wa bo 30 sa mola go tsenywago tirišong Tšhata ya Afrika ka ga Ditokelo tša Botho le tša Batho ka 1986 le go thoma ga kgato ya bobedi ya Ngwagasome wa Basadi ba Afrika wa 2010-2020. Lefaseng ka bophara, 2016 e keteka ngwaga wa bo 36 go tloga mola go amogelwago Kwano ya UN ka ga Go fedišwa ga Mekgwa ka Moka ya Kgethologanyo kgahlanong le Basadi le segopotšo sa ngwaga wa bo 21 sa Kwano le Sebaka sa Tiro tša Beijing ka 1995, e lego molawana wo bohlokwa wa lefase ka bophara ka ga tekatekano ya bong. Dihlogo tša Dinaga le Mebušo di tla lebeledišiša pego ya Lekgotla la Khutšo le Tšhireletšo la AU ka ga seemo sa khutšo ka Afrika. Godimo ga fao, seboka se se tla amogela le go dumelela ditekanyetšo tše di šišintšwego tša AU tša 2017.

3.4. Mopresidente Zuma le yena o tla eta pele baromiwa ba mmušo wa Afrika Borwa go leba Sebokeng seo se Kgethegilego sa Double Troika sa Dinaga tše di Hlabologago tša Borwa bja Afrika (SADC), seo se tlago swarwa ka Gaborone, ka Repabliking ya Botswana ka la 28 Phupu 2016. Seboka se go emetšwe gore se tla hlokomedišiša seemo sa sepolotiki le sa tšhireletšo ka seleteng sa SADC, go lebeletšwe kudu seemo sa ka Nageng ya Kgoši ya Lesotho.

3.5. Naga e itokišitše go swara Khonferentshe ya bo 21 ya Boditšhabatšhaba ya Lefase ka ga Aids go tloga ka la 18 go fihla ka la 22 Mosegamanye 2016 ka Inkosi Albert Luthuli International Convention Centre ka Durban. Go thoma ga khonferentshe ye go sepelelana le Letšatši la Boditšhabatšhaba la Nelson Mandela ka la 18 Mosegamanye.

MaAfrika Borwa a hlohleletšwa go anega dikanegelo tša bona le go laetša phetogo ye kaone ya seemo ka Afrika Borwa go tloga mola Khonferentshe ya Boditšhabatšhaba ka ga AIDS e swarwago la mafelelo ka Durban ka 2000.

Afrika Borwa e beeleditše kudu ka phetolong ya yona ya AIDS mo mengwageng ye e fetilego ye tshela, gomme se sa feletša ka go hlongwa ga lenaneo le legologolo la kalafo ya HIV lefaseng ka bophara, leo le phološitšego dimilione tša maphelo le go oketša kemelo ya go phela bathong bao ba swerwego ke bolwetši bjo.

Diphihlelelo tše dingwe di akaretša Lesolo la Keletšo le Go dira Diteko tša HIV (HCT) leo le dirilego diteko tša HIV le AIDS go maAfrika Borwa a 18 milione mo lebakeng la dikgwedi tše 18, gomme maAfrika Borwa a 10 milione a dirwa diteko ngwaka ka ngwaga. Mahu ao a bakwago ke AIDS ka Afrika Borwa a theogile go tloga go a 320 000 ka 2010 go fihla go a 140 000 ka 2014, phetetšo ya mma go ya go ngwana ka HIV e fokoditšwe go tloga go masea a 70 000 ka 2004 go ya go a ka fase ga a 7 000 ka 2015.

TB ke yona e amanago kudu le mahu a gomme le ge e le gore mahu ao a bakwago ke TB a theogile go tloga go a 70 000 ka 2009 go ya go a ka fase ga a 40 000 ka 2014. TB e tšwela pele goba bolwetši bjo bogolo kudu bjo bo bolayago batho go malwetši ao a fetelago ka nageng ya rena le lefaseng ka bophara. Mmušo o atlegile go lekola diketekete tša batho ka mafapheng ao a lego kotsing a go swana le a ka dikgolegong, ka meepong le ka ditšhabeng tšeo go nago le meepo go tšona.

Lenaneo la thibelo le lona le bea pele basetsana le makgarebe ka mengwageng ya bo 15-24 ebile le ikemišeditše go fokotša diphetetšo; go fokotša boimana bja masetsana ba
mahlalagading; go fokotša dikgaruru tša mabapi le tša thobalano le tše di amanago le bong; go dira gore bana ba tsene sekolo go fihla go marematlou; le go oketša dibaka tša ekonomi go makgarebe go leka go ba tloša go banna ba bagolo bao ba ba tlaišago.

3.6. Mmušo mo lebakeng le o gare ka Beke ya Ditirelo tša Setšhaba go tloga ka la 22 go fihla ka la 26 Phupu 2016, e lego karolo ya lenaneo la mmušo la Batho Pele (People First). Tšwetšopele ya maitshwaro a mabotse, moya wa mafolofolo le boikgantšho go bahlankedi ba mmušo di hlohleletša setlwaedi sa go aba ditirelo tša maemo a godimo.

Mmušo o lemoga gape gore lehono, la 23 Phupu 2016 ke Letšatši la Ditirelo tša Setšhaba la Afrika, e lego seo se hlohleletšago Makala a mmušo ao a fapafapanego go šoma mmogo le go šomiša bokaone methopo ya mmušo ye e sa lekanego go hwetša dipoelo tše di kaonafetšego.

Kabinete e hlohleletša bahlankedi ba mmušo go eta pele kabo ya ditirelo ya ka mo nageng le go šomiša beke ye go utolla ditsela tša boitlhamelo tša go aba ditirelo go maAfrika Borwa.

3.7. Kabinete e amogela sephetho sa Lekgotla la Karoganyo ya Mebasepala sa go swara khonferentshe ka ga Karoganyo le Phetošo ya Dikgoba ka la 23 le la 24 Phupu 2016. Khonferentshe ye e tla akaretša baemedi go tšwa dikgorong tša mmušo, mebasepaleng, gammogo le go tšwa ka dinageng tše dingwe.

Khonferentshe ye e hlagiša sebaka sa go swara ditherišano tša kakaretšo ka ga karoganyo ya mafelo, kudukudu taba ya go fetoša mellwane le go kgatha tema ga setšhaba. Maikutlo a ditšhaba a bohlokwa ka mo tshepedišong ye gomme maitapišo ka moka a go netefatša gore go ba le go kgatha tema go gogolo le fao go akaretšago bohle go a amogelwa.

3.8. Go thoma ka Labohlano la 1 Mosegamanye 2016, balefametšhelo ba ka thoma semmušo go tlatša le gop romela dipampiri tša bona tša metšhelo ya letseno tša 2016. Sehla sa Motšhelo se gotše go ba selekane se bohlokwa gareng ga mmušo le balefametšhelo bao ba tsenyago letsogo ga bohlokwa ka go motheo wa letseno la naga. Se hlagiša tirišano e tee ye kgolokgolo gareng ga Tirelo ya Metšhelo ya Afrika Borwa le balefametšhelo, fao e lego gore balefametšhelo ba go feta ba dimilione tše nne ba romelago dipampiri tša bona tša metšhelo. Kabinete e hlohleletša balefametšhelo ka moka go romela dipampiri tša bona tša metšhelo tša ngwaga ka ngwaga go thoma ka la 1 Mosegamanye 2016. Ke ka lebaka la maitapišo a balefametšhelo bao ba obamelago melao fao e lego gore Afrika Borwa e begile kgoboketšo ya metšhelo ye e sego ya ka ya bonwa ya R1 thrilione ka ngwageng wa ditšhelete wa 2014/15.

4. Maemo a kabinete go merero ye bohlokwa seemong sa bjale

4.1. Kabinete e kgalema ditiragalo tša dikgaruru tše di sa tšwago go hlaga ka gare ga Toropokgolo ya Tshwane le tikologo gomme e ipiletša go badudi go tlogela go tshela molao le go tlogela ditšhupetšo tše di nago le dikgaruru.

Ga go tekano ya boipelaetšo yeo e ka bago lebaka la gore go dirwe dikgaruru le tshenyo ya thoto. Bao ba hwetšwago molato wa go dira ditiro tšeo tša bosenyi ba tla lebana le letsogo la molao.

Afrika Borwa ke temokrasi ya molaotheo fao e lego gore modudi yo mongwe le yo mongwe a nago le sebaka sa go kgatha tema ka ditshepedišong tša temokrasi. Maitshwaro ao a bosenyi a gataka ditokelo le go sepela ka tokologo ga batho ba bangwe. Kabinete e ipiletša go ditšhaba go šoma le ditheo tša phethagatšo ya molao go bea pepeneneng bao ba sa hlomphego ditokelo tša batho ba bangwe tša molaotheo.

4.2. Kahlolo ya Kgorotsheko ya Molaotheo ka tabeng ya Mhlophe kgahlanong le Khomišene ya Dikgetho ye e Ikemego (IEC) e lokolla gore dikgetho tša mebušo ya selegae di tšwele pele ka la 3 Phato 2016 ka go šomiša lenaneo la bakgethi leo le netefaditšwego ke IEC go latela kgoeletšo ya letšatši la dikgetho.

Kabinete e ipiletša go bakgethi ka moka bao ba ingwadišitšego go phethagatša ditokelo tša temokrasi tšeo ba di hweditšego gaboima ka go kgeta baemedi ba mmušo wa selegae bao ba ba ratago. Mmušo o tla šoma mmogo le IEC le bakgathatema ba bangwe go netefatša gore kahlolo ya Kgorotsheko ya Molaotheo e phethagatšwa ka botlalo.

4.3. Kabinete e amogetše go tsebišwa ga Eskom gore e tsentše makala ka moka a mane a ka polanteng ya yona ya mohlagase wa go fehlwa ka meetse ka go kabo ya mohlagase ya bosetšhaba ka pela ka fao go bego go beakantšwe ka gona.

Protšeke ye ya R25 pilione e maatlafatša šhireletšo ya ka mo nageng ya mabapi le mohlagase ka go tlaleletša ka Dimekawate tše 1 332 ka dinakong tšeo mohlage o šomišwago ka bontši. Polante ye e seemong sa go šoma ka botlalo bjalo ka kgwebo ka 2017.

4.4. Kabinete e amogetše gae batimamello bao ba ilego ba romelwa Canada go thuša go tima mello ya dihlaga. Sehlopha se sa maAfrika Borwa se ile sa fetšwa maatla ke dipula tše maatla.

Working on Fire ke lenaneo leo le thušago ke mmušo ka ditšhelete leo le hlomago mešomo leo le lebeletšego kudu go tsenya tirišong Taolo ya Mello ye e Kopantšwego ka Afrika Borwa. Masogana le makgarebe ao a fetago a 5 000 a hlahlilwe ka botlalo bjalo ka batimamello ba mello ya dihlaga gomme ba beilwe ka mafelong a go feta a 200 go ralala le Afrika Borwa. Batimamello ba thwalwa go tšwa ditšhabeng tšeo di bego di beetšwe thoko mo nakong ye e fetilego gomme ba hlahlwa ka temogo le thuto ka ga mello, go e thibela le mabokgoni a go tima mello. Mananeo a mmušo a go swana le a a akaretša la ‘Working for Water’ le la ‘Working for Energy’ fao mmušo o beeletšago ka mešomong ye e nyakago bašomi ba bantši ye e hlomago mešomo le go šireletša methopo ya rena ya tlhago.

Ka morago ga ge ba boile, Kgoro ya Merero ya Tikologo e nyakišiša dithulano tša mabapi le meputso tšeo di hlagetšego batimamello gore bakgathatema ka moka ba hwetša dipoelo tše kaone.

4.5. Kabinete e lebiša mahloko a yona go bao ba latelago:

• Ba lapa le bagwera ba mogaši wa go tuma wa radiong le wa thelebišeneng Hope Zinde yo a šomilego bjalo ka mogaši wa ditaba wa Tirelo ya Kgašo ya Afrika Borwa (SABC) ka mengwageng ya bo 1990 yo gape e bilego leloko la peleng la legotlataolo la SABC.
• Mmušo le batho ba United States of America ka morago ga go thunywa ga batho ka Orlando, Florida, fao go tlogetšego batho bao ba ka bago ba 50 ba hlokofetše gomme ba mmalwa ba gobetše.

4.6. Go iletšwa ga mošomi wa go rekiša dintlo yo a rotšego modiro Penny Sparrow ke Kgorotsheko ya Tekatekano ya Umzinto ka KwaZulu-Natal, yo a bonwego molato wa polelo ya lehloyo, ke kgopotšo ya gore maitshwaro a mohuta woo a ka se kgotlelelwe le gore dikgorotsheko tša rena di tla phethagatša ditokelo tša batšwasehlabelo ba semorafe ka moka ka pela, kudukudu bao ba homotšego ebile ba palelwago ke go itšhireletša.

Kabinete e belaetšwa ke gore le ge e le gore re na le mengwaga ye 22 re hweditše temokrasi, Khomišene ya Ditokelo tša Botho ya Afrika Borwa e bega gore go na le koketšego ka go ditiragalo tše di begilwego tša bosemorafe bja phatlalatša le polelo ya lehloyo. Kabinete e ipiletša go maAfrika Borwa ka moka go gopola gore ke go farologana ga rena mo go dirago gore re tie. Ka moka ga rena re swanetše go šoma go aga setšhaba se se hlokago semorafe.

5. Bao ba thwetšwego mešomong

Batho ka moka bao ba thwetšwego mešomong mangwalo a bona a dithuto a tla tiišetšwa le go netefaletšwa ka maleba.

5.1. Setheo sa Dinamelwa tša Tseleng tša Go Putlaganya Mellwane:
a. Go thwalwa gape ga Morena Sipho Khumalo bjalo ka Mohlankedimogolophethiši mo lebakeng la mengwaga ye mehlano.

5.2. Maloko a Lekgotla la Bosetšhaba la Ditirelo tša Tshokollo ya Bagolegwa:
a. Moahlodi Mokgadi Mailula (Modulasetulo);
b. Moahlodi Zamani M Nhlangulela (Motlatšamodulasetulo);
c. Moahlodi Esther JS Steyn (Motlatšamodulasetulo);
d. Morena Adriaan Bekker;
e. Adv Sibongile Mzinyathi;
f. Mohumagadi Shishi Sello;
g. Ngaka Kgamadi J Kometsi;
h. Lt-General Julius T Molefe;
i. Mohumagadi Angela Magangoe;
j. Morena Mziwoxolo M Mfeketo;
k. Mohumagadi Nondumiso Gwayi;
l. Morena Ivan de Klerk;
m. Mohumagadi Teboho S Monyamane;
n. Mohumagadi Lusanda U Z Rataemane;
o. Adv Khavhareni A Mahumani;
p. Moruti Jonathan Clayton;
q. Mohumagadi Amanda L Vilakazi;
r. Ngaka Vanitha R Chetty; and
s. Morena Maluleka Nkopo.

Dipotšišo:
Harold Maloka
Mogala: 082 847 9799