Polelo ya Maemo a Setšhaba ka Mopresidente wa Afrika Borwa, Thabo Mbeki: Kopano ya mohlakanelwa ya Palamente

8 Feberwari 2008

Mme Spikara sa Lekgotla la Setšhaba;
Motlatša Spikara wa Khansele ya Setšhaba ya Diprofense;
Motlatša Presidente wa Repabliki;
Baetapele bao ba hlomphegago ba diphati tša rena tša dipolotiki le Maloko a Palamente ao Hlomphegago;
Ditona le batlatšaTona;
Mna. Jacob Zuma, Motlatša Presidente wa Repabliki wa peleng e bile e le Presidente wa African National Congress;
Moahlodi mogolo wa rena yo a hlomphegago gammogo le maloko a Kgoro;
Dihlogo tša Ditirelo tša rena tša Tšhireletšo;
Molaodi wa Panka ya Resefe;
Ditona tše di hlomphegago tša diprofensi le Dipikara tša Diprofense;
Modulasetulo wa SALGA, diMeyara le Baetapele go Mmušo wa rena wa Selegae;
Modulasetulo wa Ngwako wa Setšhaba wa Baetapele ba rena ba Setšo le Baetapele ba rena ba Setšo bao ba Hlomphegago;
Dihlogo tša ditho tša mmušo tšeo di thekgago demokrase;
Balaodi-Kakaretšo le baetapele ba bangwe ba bodirela-mmušo;
Bahlomphegi, Dikemedi le Dikomišinara tša dinaga tša ka ntle;
Baeti ba ba hlomphegago, bakgotsi le dikhomreiti;
Batho ba Afrika Borwa:

Ntumeleleng ke re mo tiragalong ye ya mohlakanelwa ya boraro ya Palamente ya rena yeo e tlago rerišana ka maemo a setšhaba, ke lakaletše Maloko ao a Hlomphegago a Palamente Ngwaga wo moswa o mobotse e bile e le wa katlego.
Ke tloga ke tshepa gore ngwaga wa 2008 e tla ba wo mobotse kudu go demokrase ya rena, ka ge ka moka re šoma mmogo gore re fihlele kganyogo ye kgolo ya batho ba gešo ya gore go be le bophelo bjo bo botse go bohle. Ke bolela se, ka gobane ga se gantšhi go dirwa boipiletšo go setšhaba gore se šomiše mešifa ya mmele ya sona ka moka gore se fihlele toro ye e itšego. Gomme ye ke taelo yeo re e rwešitšwego ke histori.

Ke bolela mo lehono, pele ga mme wa ka, Epainette Mbeki, MaMofokeng, yo a tlilego go re fa molaetša wo o hlakilego go tšwa go batho ba magaeng ba Transkei, bao a phetšego le bona nako e telele. A re batho ba ba rata go tseba, go tšwa go rena bao re ipitšago baetapele ba bona le bao ba swanago le bona nageng ka bophara, gore a na re sa ntše re eme ka leo re le boletšego la gore bokamoso bo tla ba kaone go feta maabane. Ka moragonyana ga matšatši a seswai, ka la 16 Feberwari Mme Mbeki o tla ba a keteka mengwaga e 92. Seo a se letetšego bjale ka mpho ya gagwe ya matswalo ke nnete. Ke mo leboga ge a kgonne go ba le rena mo lehono, gomme ke dumela gore re ka se mo nyamiši.

Ke nyaka gore gape ke tšee sebaka se gore ke leboge Presidente Nelson Mandela, e lego o mongwe wa bao e bilego bahlami ba demokrase ye ya rena, gomme yena o tla ba a keteka mengwaga e 90 ka la 18 Julai. Gape re amogela magareng ga rena Mna. Arthur Margeman, yo mmogo le Nelson Mandela a bego a le karolo ya lesolo la go ngala dipese tša Alexandra mengwageng e masometlhano yeo e fetilego. Gape re e ikwa re le mahlatse go ba re na le Mme Jann Turner, e lego morwedi wa Rick Turner yo a bolailwego ke bahlankedi ba apartheid mengwaga e 30 ye e fetilego.

Gape re thabela le gore magareng ga rena re na le Mna. Dinilesizwe Sobukwe, morwa wa Robert Sobukwe yo a bego a rata naga e bile e le moetapele, gomme yena a hlokofetše mengwaga e 30 ye e fetilego ka morago ga go tlaišwa kudu ka go golelwa le go kobja ka tlase ga kgatelelo yeo go bego go phelwa go yona. Gape re amogela magareng ga Maloko ao a Hlomphegago le baeti, bontšhi bja batho ba ba ilego ba hlama mokgatlo wa United Democratic Front, mengwageng ye e fetilego e 25. Ka moka baeti ba ba hlomphegago, ba emela dikgopolo tše di fetilego le tshepo, ba re gopotša gore re mo lebelong la go neelana, la go tswalwa ka leswa fao go tšwelago pele la gore toro ya gore ka moka re fihlele bophelo bjo bo botse e be ya MaAfrika Borwa ka moka. Nnete ke gore ba emetše moya wa batho ba gešo wo o ganago go gatelelwa, le gona ba a re tlhotla gore ka moka re šome ka tsela yeo e ka se ekego goba go nyamiša ditetelo tša batho.

Go se nene re tla ba re fetša ngwaga wa ditšhelete le palamente ya demokrase ya boraro gomme ka morago ga fao go tla swarwa Dikgetho tša bone tša Bohle. Ka gona mmušo o ile wa lekola leswa tsela ye re ye sepetšego go tloga ka ngwaga wa 2004.
Ke rata gore ke re, ke thabišwa ke ka fao re dirilego tše ntšhi go phethagatša boithapo bjo re bo dirilego ka ngwaga wa 2004. Le ge go le bjalo go molaleng gore re sa ntše re na le mošomo o mo ntšhi wo re sa swanetšego go wo dira mabapi le se. Ka ge re lebile mafelelong a nako yeo re filwego yona, Mmušo o phethile ka gore o beele thoko Mananeo ao a lego ka Ntlhorong (Apex Priorities), ao re swanetšego go itebanya le wona ka tsela ye e kgethegilego, le go dira tšeo di tla thušago gore re phethagatša tšeo batho ba gešo ba re laetšego gore re di phethegatše.

Se se botse ke gore Polelo ya Maemo a Setšhaba e mphile sebaka sa gore ke fane ka pego mabapi le Mananeo a a 24 a ka Ntlhorong, ao Maloko ao Hlomphegago a ka a hwetšago go websaete ya Mmušo mo bekeng ye. Go beela thoko Mananeo a a ka Ntlhorong gore mabato a mmušo ka moka ka boraro, la setšhaba, la profensi le la selegae, go maemo a phethagatšo le tshepedišo, a dira boithapo bjo bo tiilego bja gore nako e nnyane yeo re nago le yona e tla šomišetšwa go maatlafatša kgatelo pele ya rena gore re fihlele maikemišetšo a rena a magolo a bophelo bjo bokaone go bohle. Mokgwa wa Mmušo ka botlalo o dira boithapo bja gore mo nakong ye e tlago, o tla dira tšohle gore e phethagatše boithapo bjo – bja go Dira ka Mokgwa wo o sa Tlwaelegago! Ge re bolela ka go Dira ka Mokgwa wo o sa Tlwaelegago ga re re gore re fetoša dipholisi tša rena tše di tlwaelegilego, eupya re lebišitše go phethagatšo ya dipholisi tše ka pejana le gona ka go šoma gabotse, gore maphelo a batho ba gešo a kaonafale lehono e sego ka moso.

Go dira bonnete ba gore se sa diragala, re ile ra tšea dikgato tše di nyakegago go kgonthiša gore go polelo ya ngwaga ya bajeti mo kgweding ye, Tona ya Ditšhelete otla aba tšhelete e nyakegago go thomiša ka Mananeo a a ka Ntlhorong. Magoro a magolo a mananeo a ke go:

* tšwela pele le akgofiša kgolo ya ikonomi le tlhabologo;
* akgofiša kago ya motheo wo re wo hlokago gore re fihlele maikemišetšo a rena mabapi le batho le ikonomi;
* kaonafatša tšhomelo ya rena mabapi le dikgato tšeo re di tšeago, di lebišitšwe go Ikonomi ya Bobedi le phedišo ya bodiidi;
* kaonafatša ditlamorago tša mananeo a rena re lebiša kudu go mafelo a bohlokwa a bjalo ka thuto le tlhahlo;
* akgofiša dikgato tša rena gore re kgone go fihlela maikemisetšo a rena a bophelo bjo bo botse go bohle;
* tsošološa mokgwa wa go lwantšha bosenyi gore twantšho ya rena ya bosenyi e be maatla;
* tiiša mmušo gore o kgone go ikarabela mabapi le ditlhotlo tša rena tša tlhabollo; le
* kaonafatša mošomo wa rena mabapi le mokgwa wa dikamano tša ditšhabatšhaba, gagolo re lebišitše go merero ye e itšego Afrika le dikamano tša leboa-leboa.

Ka nako ye, seemo se re lebanego le sona bjalo ka setšhaba le naga, le mešomo ye re ipeetšego yona, di re laela gore re hlohleletše le go kalatša batho ba gešo ka moka gore ba šome mmogo bjalo ka ngatana, gore go dirwe ka moka tšeo di swanetšego go dirwa, ka go kwišiša nnete ke gore bokamoso bja rena bo diatleng tša rena. Ge re ntše re šoma mmogo nageng ya rena, re swanetše go kwišiša gore re bjalo ka go Dira ka Mokgwa wo o sa Tlwaelegago! Ge ke ntše ke ngwala polelo ye, o mongwe o rile go nna, go tšutla diphefo tše maatla ka gare ga naga tšeo di dirago gore o se be le bonnete bja gore naga e tla ba e eme kae gosasa.

A re ge ke nyaka go tloga ke hlagiša se ke swanetše go gopola mantšu a a šomišitšwego ke mongwadi Charles Dickens ge thoma go ngwala padi ya gagwe ya A Tale of Two Cities. Bjale ge, ke tsopola mantšu a a latelago:

‘E be e le dinako tše botse gape e be e le nako tše mpe, e be e le nako ya bohlale gape e le nako ya botlatla bjo bogolo, e be e le nako ya tshepo gape e le nako ya go hloka tumelo, e be e le sehla sa Letago gape e be e le sehla sa Leswiswi, e be e seruthwana sa tshepo, gape e le marega a go lahlegelwa ke tshepo, ka moka dilo di be di re sepelela gape ka moka dilo di be di pala, go be go se se se re thibelago, re be re lebile Legodimong ka maoto gape re fapana le legodimo, ka boripana, nako e be e swana le gona bjale, eupya bao e bego e le dikemedi tša nako e, ba be ba re e amogelwe ka mo e lego ka gona, ge re bapetša fela.”

Le ka mpotšiša gore na ke dumelelana le ponelo ye, gore na le nna ke dumela gore re tsene nakong ya tlhakatlhakano, fao ka moka re ikhwetšago re lahlegelwa ke tsla, re gata ka go boifa, re palelwa ke go tia mangweleng, re boifa bokamoso!
Karabo ya ka ke Aowa! ye e feletšego. Bjale ka bohle bao ba lego mmušong ke dumela gore motheo wo re o hlomile mengwageng e 14 ye e fetilego, wo re agago naga ya rena go wona o tloga o tiile. O tšwela pele ka go re fa mooko wo o tiilego wo o re kgontšhago go tšwela pele re lebile go maikemišetšo a rena a bophelo bjo bo botse go bohle. Ka gona ka moka re swanetše go dumela gore re tseleng ya go dira setšaba sa gešo go ba seo se thopago sefoka.

Le ge go le bjalo, go no swana le Maloko a a Tlhompegago, ke lemoga taba ya gore bontšhi ka gare ga naga bo tshwenyegile ka gore naga ya gešo e tla ba e le kae gosasa. Ba tshwenya ke maemo a tšhoganetšo ao naga e ikhwetšago ka gare ga wona ka baka la go kgaoga ga mohlagase fao go sa letelwago. Ba tshwenywa ke ditiragalo tše itšego ka gare ga ikonomi go swana le go oketšega ga kelo ya mašokotšo go tšhelete, ditheko tša makhura le dijo tšeo di oketšago budiidi kudu go bao ba diilago. Ba bangwe ba belaetšwa ke seo se ka diregago ge ikonomi ya Amerika e ka gwahlafala.

Ba ipotšiša gore a na re tla kgona go šireletša demokrase ya rena le Molaotheo wa rena tšeo re di lwetšego ga bohloko. Go tshwenyega mo go hlola ke ditiragalo tša go sekišwa ga Komišinara wa Maphodisa wa Setšhaba le go fegwa mošomong ga Modaerektoro wa Botšhotšhisi bja Setšhaba, go belaela mabapi le go tšhošetšwa ga go ikemela ga kgoro tša tsheko le go bušwa ke molao, le taba ye e sepelelanago le yona ya gore go šomišwa maatla a mmušo gampe ka maikaelelo a dipolotiki.
Ba belaetšwa ke gore naga e kaba e lebane le tlhakatlhakano ya go fišwa ga ditimela tše tshela go la Tshwane, kgweding ye e fetilego.

Le ge ba dumela gore mokgatlo wo o bušago o na le tokelo ya go sepediša merero ya wona, ba tshwenywa ke gore o swanetše go tšwela pele go raloka karolo ya yona bjalo ka o mongwe wa bahlami ba bagolo ba Afrika Borwa ya demokrase, ya go se na kgethollo ya morafe, ya go se kgetholle ka bong le gona e le ya katlego. Se se lego molaleng ke gore ga ra swanela go phaela thoko matshwenyego a bjalo ditoro tša bao ba hlokago tshepo. Se bohlokwa ke go ikarabela ka tsela yeo e fago molaetša go bohle ka nageng le Afrika ka bophara, bao ba lebeletšego naga ye ka kgahlego, gore re tloga re ikemišeditše ka go aga Afrika Borwa yeo e filego batho tshepo go akaretšwa le ba dinaga tša ka ntle.

E re ke bolele ka go kgwahliša ke re nako ye ye bohlokwa setšhabeng sa gešo e nyaka gore re kopane le go feta peleng gomme re šomiši mošifa o mongwe le o mongwe go mmele wa rena wo o kopanego gore re šomanae le ditlhotlo tše re di lebilego ka moka le gore re dule re itebantšhe le toro ya rena yeo re e swareletšego ka yona go fihlela re aga Afrika Borwa yeo e akanywago go Molaotheo. Seemo sa tšhoganetšo seo se bakwago ke go kgaoga ga mohlagase se re fa tlhotlo le sebaka sa gore bjale ka setšhaba se se feletšego re kwagatše go boipiletšo bjo re sa tšwago go bo dira bja gore ka moka re ka šoma mmogo gore naga ya gešo e dule e gatela pele. Se se ra gore ka moka ge re ka lebana le dithlotlo di ka se re palele. Mme ka ge re lebane le ditlhotlo tše, tšona ka botšona di re fa dibaka!

Mabapi le se, ke nyaka go kwagatša ditebogo tša ka le thekgo mabapi le seo se boletšwego ke Mookamedi-Phethiši wa Anglo American , Cynthia Carroll, ge a be a fana ka polelo go Mining Indaba mathomong a beke e, ka Labobedi, Feberwari 5.
Bjalo ka ge Maloko a a Tlhompegago a tseba, yena o rile: “Ga ke bone mathata a kabo ya mohlagase bjalo ka bothata bjo bogolo kudu. Afrika Borwa ga e nnoši, go na le mathata a kabo ya mohlagase go diprojeke tše re beeleditšego go tšona dinageng tša go swana le Chile le Brazil.

“Ke nnete, mathata wona ke a magolo: go a rarolla go tla hloka bohlale, kudu mabapi le go šomiša maatla ka tsheketšo, le go tla ka methopo e mengwe ya go tšweletša maatla. Eupya ge ka moka re ka kopana gore re šomana le seemo se, ka moka re tla atlega – ra tšwa ntweng re se na mabadu… ye ga se nako ya go šupana ka menwanwa, eupya ke nako ya gore re šome mmogo gore re fihlele tharollo.”

Le ge go le bjalo, go a hlokega gore re tšee sebaka se gore re kgopela tshwarelo legatong la Mmušo le Eskom ka baka la seemo se sa tšhoganetšo seo se dirilego gore ka moka re lebane le ditlamorago tša go fokotšwa ga mohlagase. Ke nyaka gore gape ke leboge le baduudi ba naga bao ba kgonnego go tia ka gare ga mathata a. Mo dibekeng tše pedi tša go feta, Tona ya Diminerale le Maatla le Tona ya Dikgwebo tša Mmušo ba re hlalošeditše ka mohuta wa mathata ao re kopanego le wona le dikgato tšeo rena re ka di tšeago gore seemo se boele sekeng. Bekeng ye e fetilego Maloko ao a Tlhomphegago a bile le sebaka sa go naganišiša ka ga ditaba tše.

Nnete ke gore kgolo ya tlhokego ya mohlagase e fetile mohlagase wo re wo okeditšego mo mengwageng e mebedi ya go feta. Kabo ya mohlagase yeo e ngangegilego e dira gore o be kotsing ge go kaba le tšeo di wo šitišago gannyane. Go seemo se, re swanetše go fokotša go kgaoga ga mohlagase fao go sa letelwago ka go fokotša tšhomišo ya rena gore re dule re na le mohlagase wo o bonagalago. Bjalo ka mmušo, mošomo wa rena bjalo ke gore re kopanye batho le go fana ka boetapele mabapi le go šomiša maatla ka mokgwa wo o seketšago. Magareng ga tše dingwe re swanetše go šomiša seemo se go netefatša gore magae le ikonomi ya rena ga di senye maatla.

Go na le dikgato tše itšego tšeo di ka tšewago ke motho, lapa le kgwebo. Dikgato tše di ntše di phatlalatšwa ke Kgoro ya Diminerale le Maatla, gomme re ikemišeditše go amogela maele a mangwe ao le a mangwe le ka re fago wona gore re thušane. Mmušo o tla thoma ka lesolo la go netefatša tšhomišo ya mabone ao a sa senyego mohlagase, go ruthetša meetse ka maatla a letšatši, le go laola mohlagase wo o šomišwago ke digisara ka dintlong, go akaretšwa le go bea seemo mabapi le dintlo ka moka tše diswa tšeo di agwago. Re ipiletša go malapa ao a ka kgonago go tšea dikgato tše ka bjako gore a dire bjalo gore go seketšwe mohlagase. Go filwe taelo go meago ya mmušo ka moka gore e fokotša tšhomišo ya yona ya mohlagase gomme le ka thuša ka go hlagiša maina a bao ba sa dirego bjalo.

Dintlha ka botlalo tša dikgato tše dingwe tša kgapeletšo le tša boikgethelo go Lenaneo la Poloko ya Maatla di hlalošitšwe ke ditona gomme tšona di tla hlakišwa ka tšhomišano le batšea karolo ba bangwe pele di hlagišwa. Mabapi le hlagišo ya mohlagase, Eskom e šoma ka maatla go netefatša gore go ba le diprojeke tše dingwe tša go thuša go fehla mohlagase ka pejana. Re tšea dikgato tša go kaonafatša bokgoni bja Eskom bja go impshafatša. Re na le dihlopha tša mošomo tša tšhoganetšo tšeo di šomanago le boleng bja malahla gammogo le meepo ya malahla gape re šoma ka lebelo gore go amogelwe le go thoma ka ditešene tša go fehla mohlagase tša kgase. Dikgato tše ka moka, ge di akaretšwa le dikgato tša go boloka mohlagase, di tla kaonafatša kabo ye e tshepegilego le go dira gore re dule re na le mohlagase wo o bonagalago.

Mošomo wa Eskom wa go aga ditešene tša go fehla mohlagase, mekgwa ya go sepediša mohlagase le bokgoni bja go wo aba, o tla tšwela pele, gomme fao go kgonegago, diprojeke di tla akgofišwa. Gape, ke tla rata go leboga lefapha la poraefete ka go ikemišetša go thuša ka fao le ka kgonago. Go kopano ye ke bilego le wona le Modulasetulo wa General Electric bekeng ye e fetilego, modulasetulo o rile khampani ye e ka thuša go tšweletša dikarolwana tše di diilago ge go agwa ditešene tša mohlagase. Ka Afrika Borwa, dikhampani tše kgolo tše bjalo ka Sasol, Anglo le BHP Billiton di ntše di swere ditherišano tše di bonagalago le Kgoro ya Diminerale le Maatla le Dikgwebo tša Mmušo gore go hwetšwe ditsela tše di šomago mabapi le hlokego ya kabo ya mohlagase. Tšhomelo ye ke ya go šomišana e sego go šupana ka menwana.

Ke nyaka go tloga ke leboga indasteri ya meepo ka tsela yeo e tlogilego e thuša ka yona mabapi le go rarolla mathata a la 24 Janawari. Re tla re ka moka ra šomela go fokotša ditlamorago tše di bilego gona meepong ka baka la thaelelo ya mohlagase. Go šoma bjalo ka sehlopha le go rerišana ke karolo ye kgolo ya ka fao re ikarabelago go seemo se sa tšhoganetšo. Dihlopha tša mošomo di ntše di tsene fase di šoma go mafelo a mantšhi. Mo bekeng ye e tlago ditonakgolo tša diprofensi di tla kopana le diMeyara gore go lekwe go phethagatšwa dikgato tša go boloka maatla go boMasepala ka moka. Ba tla thekgwa ke dihlopha tša setegniki go tšwa go EDI Holdings, Eskom le Energy Efficiency Agency. Kgoro ya Mmušo wa Diprofensi le wa Selegae e tla rwala maikarabelo a dikopano tše, gomme e tla thekgwa ke dikgoro tše di rwelego maikarabelo go merero e, e lego ya Diminerale le Maatla le ya Dikgwebo tša Mmušo.

Ke tlilo bitša kopano ya Dihlopha tša Mošomo tša Presidente gomme ke tlare go se nene ka tsebiša ‘Sehlopha sa Dinkgwete tša Maatla’ seo se tla bopsago ke batho ba Afrika Borwa bao ba tsebegago e bile ba na le botsebi, gore ba thuše mmušo ka lesolo la go boloka mohlagase le go tsebiša babeeletši le metse mabapi le seemo sa nnete le gore ba ka thušang bjang gore re šomane le seemo se. Tona ya Ditšhelete go polelo ya gagwe ya bajete, o tla fana ka dintlha ka botlalo mabapi le tšhelete yeo e tlago go abelwa mananeo a go hlohleletša tsheketšo ya mohlagase le go thekga Eskom ge e ntše e aga ditešene tše diswa.

Re lebane le seemo sa tšhoganetšo, eupya, re ka efeoga seemo se ka pejana. Seemo se se tloga se hlakiša gore nako yela ya mohlagase wo montšhi wa go se ture e fetile. Eupya ka ge re beeleditše go ditešene tša mohlagase tše ntšhi re tla dula re le ketapele mabapi le mohlagase wo o sa bitšego gagolo. Re ikonomi yeo e ikemilego kudu ka meepo, Ka gona re swanela ke go tšwela pele re thekga indasteri ya meepo. Go molaleng gore ge re nyaka go tšwela pele ka go gola, re swanetše gore re thekge le indasteri ya go tšweletša. Le ge go le bjalo, go bohlokwa gore dikgwebo ka moka di boloke mohlagase. Nnete ke gore go boloka maatla go re fa dibaka tše dingwe ka ikonoming.

Ka gona a re šomišeng seemo se sa tšhoganetšo go thoma motheo wa bokamoso bjo re bo hlokago bja go boloka maatla. A re netefatšeng gore ka moka re na le seabe go šomana le mathata a a re aparetšego, gomme re hlohleletša ke tšhomelo ya go Dira ka Mokgwa wo o sa Tlwaelegago! Ye ke tšhomelo yeo re swanetšego go e bontšha ge re ntše re itokišetša dipapadi tša FIFA Confederations Cup ka 2009 gammogo le dipapadi tša Mogopo wa Lefase tša FIFA ka 2010, tšeo di tlago thakgolwa matšatši a 854 go tlogela lehono. Ke bolela ka merero ye e bohlokwa gobane go na le ba bangwe bao ba botšišago gore na re sa tla kgona go swara dipapadi tše.

Nnete ke gore ga ke na go lwala e dipelo mabapi le gore re tla phethagatša seo re se tshepeišitšego FIFA le baraloki ba lefase le barati ba kgwele ya maoto, gore re tla ba le seemo sa go swara thonamente ya maemo a godimo ya Mogopo wa Lefase wa Kgwele ya Maoto wa FIFA. Se re se kwago go tšwa go batho ka go fapafapana Afrika Borwa le ka ntle, gomme sona se bonagala go kgatelo pele yeo e dirwago tšatši le lengwe le le lengwe mabapi le ditokišetšo ka kakaretšo, ke sa gore go dirwa ka Mokgwa wo o sa Tlwaelegago: Diatla ka moka di swarišane mabapi le 2010! Gomme re swanetše go netefatša gore re tšwela pele ka tšhomelo ye.

Re tloga re lemoga gore karolo e bohlokwa ya ditokišetšo tša rena e swanetše go ba go aga sehlopha sa Afrika Borwa seo re mmogo le barati ba kgwele ya maoto, re tla ikgantšhago ka sona. Ke a tshepa gore Assosiešene ya Kgwele ya Maoto ya Afrika Borwa, bahlahli bao ba etilwego pele ke Carlos Aberto Perreira, le baraloki, ba lemoga maikarabelo ao ba a rwelego a go dira gore sehlopha sa naga e swantše go ba seo rena le Afrika ka bophara, re swanetšego go ikgantšha ka sona. Re rata go boeletša re leboga sehlopha sa diSprinbok ge se thopile mogopo wa lefase ngwageng wo o fetilego. Se se swanetše go hlohleletša Bafana Bafana le diatlete tša rena tšeo di yago go phenkgišana go la Beijing.

E re ke le be go Mananeo a ka Ntlhorong ao ke boletšego ka wona pejana.

Ka tlaleletšo go go akgofiša kgolo ya ikonomi le tlhabollo re tla phethagatša leano la Pholisi ya Indasteri. Mmušo o tla tšwela pele ka lenaneo la go godiša indasteri le go tšwela pele ka go hlola dibaka tša kgolo le tša khiro. Mabapi le se go bajetilwe tšhelete ya go lekana R2. 3 billione yeo e tlago lebišwa go dikgato tša pholisi ya indasteri le diranta tše R5 billione go go thekga pholisi ya indasteri. Ka go šoma mmogo le kgwebo le bašomi, re tla šoma ka lebelo mabapi le go dira maano a dikgato go mafelo ao a sego gona, go swana le meepo le go dira dilwana ka dimirale, didirišwa tša ka ntlong, barekiši ka go thekga barekiši potlana, go aga, indasteri ya botaki, temo le go fetoša ditšweletša tša temo.Gape re tloga re ikemišeditše go tšwela pele ka go thekga lefapha la go tšweletša dikoloi gomme re tla tšwela pele ka go bona gore thekgo yeo e fiwago Lenaneo la Tlhabollo ya Indasteri ya Dikoloi e tšwela pele.

Mabapi le ikonomi lebatong la godimong, re tla tšwela pele ka go seketša le go bona gore thekgo ya ikonomi e a gola le go fokotša go huetšwa gampe ke dilo tše di diregago ka ntle ga naga. Ka maikaelelo a go akgofiša go aga diprojeke tša motheo re tla phethagatša tšweletšo ya leano la motheo wo o feletšego, ka go gatelela go seketša maatla. Se se ra gore go tla tswalantšhwa mananeo a Dikgwebo tša Mmušo le go bea maano a motheo wa tšona, go akaretšwa go rwala dithoto, dipeipi tša go sepediša maatla, tshedimošo le dikgokagano, ditsela, meetse le mohlagase, go lebeletšwe nako le fao di lego.

Seo se akaretšago go maano a, e bile e le se bohlokwa kudu ke tegnolotši ya tshedimošo le dikgokagano e le tšeo di sepedišago mola gape di le lefapha ka botšona. Ngwageng wo re tla phethagatša go fana ka laesense le go dira gore Infraco e šome. Sentech e šetše e filwe tšhelete gore e be mong wa inthanete yeo e sego ya thapo. Ka go šomišana le mebušo e mengwe ka kontinenteng le lefapha la poraefete, re tla phethagatša mošomo wa gore megala ya ka tlase ga lewatle e thome go šoma. Gape, re nyaka go fana ka kgašo yeo e sego ya mogala go dipersente tše 50 tša baagi mafelelong a ngwaga wo. Mabapi le se, re tla ba re thoma ka leano la rena la go tšweletša Set Top Boxes, leo le tlago phethagatšwa gareng ga ngwaga wo.

Ka ge re lemogile gore tšhomelo ya mmušo e tloga e nanya mabapi le dikgopelo tša dipeeletšo go merero ya go swana le go hwetša lefase, motheo le ditekolo tša tikologo, gomme tše di ka šitiša goba tša kgontšha peeletšo, re phethile gore ka moya wa go Dira ka Mokgwa wo o sa Tlwaelegago, re hlome lefelo la go leletša go lona gore batho bao ba nyakago go beeletša le mmušo ba kgone go šala morago dikgopelo tša bona. Mošomo wo o šetše o thomile. Karolo ya Mananeo a ka Ntlhorong, a mmušo e tlago itebanya le tlhabollo ya bokgoni. Mošomo wa go lekola leswa Leano la Setšhaba la Tlhabollo ya Bokgoni bja Batho o tla phethagatšwa ngwaga wo, gomme diprojeke tšeo sehlopha sa mohlakanelwa sa mmušo, bašomi, kgwebo le diinstituti tša thuto, ka tlase ga lenaneo la JIPSA, o tla tiišwa.

Re tloga re hlohleletšwa kudu ke boithapo bjo bo tšwilego go Bahlankedi-Phethiši ba dikhampani tše 70 tšeo di lego go Johannesburg Securities Exchange, gore ba tla šoma le mmušo mabapi le tlhotlo ya hlokego ya bokgoni. Ka tlaleletšo, re tla re mo nakong ye e tlago ra tsentšha letsogo ka pejana go go kaonafatša Dikholetše tša Thuto ye e Tšwelago Pele (FET), diSETA, ra fa dikolo tše di diilago methopo, le go di lokolla mabapi le go lefiša sekolofisi, le go akgofiša tlhahlo ya mošomo ya bao ba sa tšwago go hwetša digrata tša bona. Ka tlaleletšo, ka morago gago lokiša mafokodi go Lenaneo la Thuto ya Motheo la ba Bagolo, ao re a lemogilego mo ngwageng wo o fetilego, re tla re mo kgweding ye ra thoma ka lesolo la Kha Ri Gude (a re ithuteng) la go ruta batho ba bantšhi go ngwala le go bala. Se se tla akaretša go hlahla bahlahli bao ba tlago fana ka dithuto go batho ba bagolo le baswa ba go lekana 300 000 ka ngwaga wa 2008.

Mme Spikara le Modulasetulo,

Ka gare ga mananeo a rena a ikonomi, re swanetše gore ka mehla re lekole ge eba katlego ya wona e e thuša go kaonafatša boleng bja bophelo bja batho ba Afrika Borwa ka moka, gomme a dula a le sebetša se bohlokwa go ntwa ya rena kgahlanong le bodiidi le go akgofiša phihlelo ya maikemišetšo a rena mabapi le go fokotša tlhokego ya mošomo le go fihlela bophelo bjo bo botse go bohle. Mabapi le lenaneo la go aga dintlo, bjale re kgona go aga dintlo tše 260 000 ka ngwaga, gomme go fihletšwe tumelelano le SALGA gore e thibele thekišo ya mabu ao a ka šomišetšwago go aga dintlo.

Ge re ntše re tšwela pele ka go tsentšha seatla go merero e mentšhi ya go fokotša bodiidi, re tšwela pele gape ka go šomana le mafokodi a mmalwa go akaretšwa le go feleletša Molaokakanywa wa Tšhomišo ya Lefase, go phethagatša melato mabapi le go bušetšwa lefase, thekgo go batho bao ba hweditšego mabu, go tšweletša le go phethagatša lenaneo la tlhabollo ya dinaga magae. Tše ke tše dingwe tša ditaba tšeo re tla tlogago re di tsitsinkela ngwageng wo, le go netefatša gore re fihlela maikemišetšo a re ipeetšego wona.

E nngwe ya Mananeo a ka Ntlhorong ke go tšwetša pele leano le le tseneletšego la go lwantšha bodiidi leo le lebišitšwego gagolo go karolo yeo e tlogago e amiwa ke bothata bjo. Batho ba akaretša bana, basadi, baswa, batho bao ba dulago magaeng le mekhukhung ka ditoropong, batho bao ba golofetšego goba ba na le malwetši a go se alafege gammogo le batšofadi. Magareng ga dikgato tše di šišinywago, go akaretšwa: go katološa lenaneo la mešomo ya setšhaba, go fana ka disaposidi tša khiro mabapi le go hlola mešomo go dihlopha tše itšego, go kaonafatša bokgoni bja go nyaka mošomo, go kaonafatša thuto le hlahlo, go kaonafatša ditirelo le dithoto ka gare ga metse yeo e diilago, go tšea dikgato tše di itšego mabapi le malapa ao a diilago, le go netefatša go šoma gabotse ga dibopego tše di thekgago basadi le mafapha a mangwe. Magareng ga tše dingwe, re tla lebelela taba ya bong gore re kaonafatše dikarolo ka moka tša maatlafatšo ya basadi.

Go na le projeke yeo mošomo wa yona e lego go lekola gore na dikgato tše di tšewago mabapi le bana bao ba sa šireletšegago ba mengwaga e ka tlase ga 14, di a šoma. Eupya seo re dumelelanago ka sona ka moka ga rena ke gore setšhaba le batho bao ba diilago ba ka se kgone go emela maano le ditherišano le diworkshop le ge e le gore tše ka moka di bohlokwa. Se se kgahlišago ke gore dikgato tše di ka tšewago ke tšeo mmušo o ntšego o di tšea le ge e le gore ga tša kopana ka botlalo. Bjale ge, go ya ka moya wa go Dira ka Mokgwa wo o sa Tlwaelegago, mmušo mo ngwageng wo o ikemišetše go tseba malapa le batho bao ba itšego bao ba tlogago ba hloka, gammogo le go tšea dikgato tše di tla thušago, mo nakong e kopana, gore di fokotše bodiidi.

Mabapi le se, re tla hloka Ngwako wa Ntwa wa Setšhaba, wa Ntwa Kgahlanong le Bodiidi gomme wona o tla akaretša dikgoro tša go swana le ya Thlabollo ya Setšhaba, Mmušo wa Diprofensi le ya Selegae, Kgwebo le Indasteri, Temo le Merero ya Lefase, Mešomo ya Setšhaba le Maphelo gammogo le dibopego tša tshepedišo ka diprofensing le ka metseng, tšeo di tlago šoma le mekgatlo yeo e sego ya mmušo, le kgwebo gore go hwetšwe dikgato tše di ka tšewago go malapa ao itšego le go a phethagatša ka bjako. Re tla re mo ngwageng wo ra šomana le dilo tše itšego tšeo di lego ka nthlorong le gona di le bohlokwa go ntwa kgahlanong le bodiidi, gore batho ba be karolo ya metse le ikonomi. Dikgato tše ke:

* Go akgofiša diphethogo tša lefase le tša temo ka maano ao a tseneletšego a go ikhweletša lefase, phethagatšo e kaone ya ditirelo tša go thekga balemi, le go kaonafatša ditšhelete tša lenaneo la MAFISA gore le kgone go fana ka dikadimo tše nnyane tša temo, re tla lebiša gagolo go mafelo ao a nago le batho ba bantšhi bao ba dulago dipolaseng, gammogo le bao ba tšhošetšwago ka go khudušwa: gape re nyaka go oketša dikgwebo tša ba baso go temo ka dipersente tše tlhano ka ngwaga, le go oditwa ga bong bja lefase go tla akgofiša.
* Bajete e tla oketšwa mabapi le batšofadi ka go lekantšha mengwaga ya go hwetša phenšene gore e be 60, gomme se se tla hola banna bao ba ka bago ba halofo ya millione.
* Go tlhatloša maitekelo ao a šetšego a thomilwe mabapi thušo go dikhoporetivi le dikgwebo tše nnyane gagolo tšeo di amago basadi, gomme kgatelelo e go go hwetša mebaraka le go fa tlhahlo, go akaretša le go di kopanya le dikgwebo tšeo kgale di le gona.
* Go tlhatloša lenaneo la Mešomo ya Setšhaba leo le Katošolotšwego, leo ka go feta maikemišetšo ao le bego le beetšwe wona, le bontšhitšego gore le kgona go amogela batho ba baswa: se se tla akaretša koketšo ya baswa go mananeo a go kaonafatša dinolofatši tša setšhaba, go oketša palo ya bana bao ba ngwadišitšwego go mananeo a Tlhabollo ya Bana ba Bannyane gabedi gore ba fihlele 600 000 ka go oketša mafelo a maswa a 1 000 ao a nago le barutiši ba go feta 3 500 bao ba hlahlilwego le go hirwa, le go oketša palo ya bahlokomedi. Tšhelete yeo e ka bago R1 billione e tla abelwa diprojeke tšeo di welago ka tlase ga Lenaneo la Mešomo ya Setšhaba leo le katološwego; le gore
* Tšweletša mokgwa wa ditšweletšwa tšeo di tlago wela ka tlase ga lenaneo la go rekwa ke mmušo go tšwa go dikgwebo tše nnyane, tša magareng le dikgwebopotlana; gomme ka go šomiša Ajensi ya Tlhabollo ya Kgwebo tše Nnyane, go tla bewa mokgwa o maatla wa dira gore batho ba lefiwa pele go feta matšatši a 30.

Gape re tla kopanya lenaneo gore re akgofiše kago ya mafelo a go dula ya batho, gomme maitekelo a tla lebišwa kudu go go akgofiša kabelo ya meetse, tshepedišo ya matlakala le mohlagase go bohle, gore ka ngwaga wa 2014, re swanetše go ba re na le mafelo a a hlomphegago a go dula a batho le gore batho ka moka ba swanetše go hwetša ditirelo.

Go akgofiša lesolo la rena la go fihlela bophelo bjo bokaone go bohle go akaretša go phethagatša fao go tseneletšego ga Leano la Setšhaba la Twantšho ya HIV le Aids. Gape re ikemišeditše gore mo ngwageng wo re fokotše palo ya batho bao tshelago go nwa dihlare tša TB go tloga go dipersente tše 10 go ya go šupa, re hlahla badiredi ba go lekana 3 000 ba maphelo bao ba tlago šomana le go laola bolwetši bjo le go netefatša gore TB ya go gana ditlhare tše ntšhi le ya go ganana le di dihlare tše maatla e a alafiwa. Re nyaka go phethagatša lenaneo la mokgwa wa dithušo go batho, ka go šomiša le ditherišano tšeo re bilego le tšona le badirišane mmogo. Ka ge re kopanya diatla gomme re itokišetša go Dira ka Mokgwa wo o sa Tlwaelegago re swanetše gore gape re nabiše ditherišano mabapi le dilo tše di hlalošago semelo sa rena bjalo ka setšhaba.

Dilo tšeo tše pedi ke tše di latelago:

Sa mathomo ke gore go swanetše go ba le keno yeo e tlago dirwa ke bana ba sekolo goseng ge ba kgobokane, gammogo le go Ithaopa ga Baswa mabapi le botse bja go itshwara gabotse le go swaragana bjalo ka batho ba Afrika Borwa. Tona ya Thuto o tla bolela ka botlalo mabapi le se, mo bekeng ye e tlago. Se sengwe ke taba ya maina a mafase le a mafelo, ao a hlokago tšhomelo yeo e feletšego go ralala diprofensi ka moka gore re tle re be motheo wa diphethogo tšeo di šišintšwego. Re tla ragola tšhomelo ye e kopanego go se nene, ka go latela Khansele ya Maina a Mafelo ya Afrika Borwa gomme le diKomiti tša yona tša Diprofensi.

Mme Spikara le Modulasetulo,

Ge re be re bolela go Kopano ya Mohlakanelwa ya Palamente mo ngwageng wo o fetilego, re ile ka moka ga rena ra kwagatša go tshwenyega ka ga go ata ga bosenyi, le gore seemo o ka re se befela pele kudu mabapi le polawo seo e bego e le go fapoga go setlwaedi go tlogela ge re hweditše demokrase ya rena. Mo ngwageng wo o fetilego re ile ra thoma go rerišana le kgwebo le ba bangwe mabapi le go batla ka tsela ye e feletšego ya go kaonafatša mokgwa wa rena wa go lwantšha bosenyi ka botlala.

Ka go latela moya wa go Dira ka Mokgwa wo o sa Tlwaelegago, Kabinete e dumetše gore re tliše diphethogo tšeo di hlokegago gore re tle ka mokgwa o moswa, wa sebjalobjalo wo o šomago gabotse wa go lwantšha bosenyi. Magareng ga tše dingwe, go tla ba le sebopego sa go sepediša le go laola go lebato le lengwe le le lengwe, go tlogela go la setšhaba go fihlela ka la selegae, gomme go tla kopanywa boahlodi, bomagistrata, batšhotšhisi, ditirelo tša tsokollo le Legal Aid Board le dibopego tše dingwe go akaretšwa le go tiiša Diforamo tša Motse tša Maphodisa. Bjalo ka ge Maloko ao a Tlhomphegago a lemoga tše dingwe tša dikgato tše di šetšego di phethilwe; eupya re dumela gore ge ka moka ga tšona di šetše di phethagatšwa ka go thušana le ka mokgwa wo o feletšego, ditlamorago e tla ba tše di bonagalago mabapi le go lwantšha bosenyi. Ditona tša Sehloha sa Toka, Thibelo ya Bosenyi le Polokego di tla naba mabapi le taba ye mo bekeng ye e latelago.

Gape, mo ngwageng wo, re tla feleletša mošomo mabapi le Melaokakanywa ya go fetoša boahlodi ka go rerišana le baahlodi le bomagistrata, ra phethagatša leano leo le lebišitšwego go taolo ya mellwane le polokego, le go fa Lengwalo la Badirwa sehlabelo bophelo, ra lebeledišiša taba ya basenyi ba go ipoeletša, le go phethagatša dikgato tše di itšego go ya ka ditshwayo tša Khomišene ya Nnete le Poelano. Ka go latela boikarabelo bja rena bja go lwantšha bosenyi bja dihlopha, gammogo le go ela hloko ditshwayo tša Khomišene ya Semolao ya Khampepe mabapi le tšhomelo le bodulo bja Dairektoreiti ya Ditiro tše di Kgethegilego gammogo le ditherišano tše di tšwelago pele mabapi le taba ye, go akaretšwa le le go kaonafatša Mokgwa wa twantšho ya Bosenyi, re tla re ka Matšhe ngwageng wona wo ra ikopanya le Palamente mabapi le molao le dikgato tše dingwe tša go tiiša bokgoni bja rena bja go lwantšha bosenyi bja dihlopha.

Seo se tla re tlhatlago mabapi le go tšea dikgato tše, ke boithapo bja mmušo bja go lwantšha bosenyi bja dihlopha le go kaonafatša bolaodi le go šoma gabotse le tshepedišo ya diAjensi tša go phethagatša molao. Se bohlokwa kudu ke gore re fenye ntwa kgahlanong le bosenyi re swanetše go swarišana, ka moka ga rena bao re hlomphago molao, ka go latela theo ya go dumela go pušo ya molao, go hlompha boahlodi bja rena le go šireletša ditokelo tša botho, tšeo Molaotheo wa rena o rego re di obamele tšatši ka letšatši le go dipolelo tša rena.

Maloko a a tlhomphegago;

Re tlilo tšwela pele ngwageng wo ka go kaonafatša tšhomelo ya mmušo gore o kgone go fihlela maikarabelo a wona mabapi le badudi. Gabotsebotse moya wa go Dira ka Mokgwa wo o sa Tlwaelegago, o swanetše go aparela ka moka bao ba nago le lehlogonolo la go šomela mmušo. Go na le dilo tše bonolo eupya tše bohlokwa tšeo re swanetšego go šomana le tšona, bjale ka karolo ya maitekelo a go kaonafatša tšhomelo le bokgoni bja mmušo. Sa mathomo, re dumelelane ka mmušong gore dibaka tše bohlokwa di swanetše go tlatšwa pele go feta dikgwedi tše tshela ge di se no bulega. Kgoro ya Bodirela Mmušo e tla ba le mokgwa wa go bea leihlo go bona ge eba se se a direga. Sa bobedi, ka Mei ngwaga wo mongwe le wo mongwe (gape pele go feta dikgwedi tše pedi ka morago ga go fela ga ngwaga wa ditšhelete, go lebato la mmušo wa selegae) balaodi ka moka ba maemo a magolo ba swanetše go ba ba tladitše Ditumelelano tša bona tša tšhomelo le balaodi ba bona ba maleba. Ofisi ya Khomišene ya Bodirela Mmušo e tla tla tla ka mokgwa wa go bea leihlo mabapi le se.

Gape, ka go lemoga gore Kgoro ya Merero ya ka Gare ga naga e ama bophelo bja modudi o mongwe le o mongwe, re tla re mo ngwageng wo ra tšwela pele ka go phethagatša leano la go fetoša Kgoro bjale ka ge le amogetšwe ke Kabinete. Se se tla akaretša go kaonafatša mokgwa o moswa wa dikhomputara, go hlahla bašomi mabapi le se, le go tloša maloko ao a tletšego bomenemene gammogo le go leka dikarata tše diswa tša di ID. Kaonafatšo ya tšhomelo go bodirela mmušo gape e laolwa ke boleng bja boetapele go tšwa go balaodi ba phethagatšo le balaodi ba maemo a godimo. Gape go bohlokwa go dira gore badirela mmušo ba dirwe gore ba ithaope mešomong ya bona gomme wo ke mošomo wo o lego diatleng tša boetapele, badirela mmušo ka bo bona le diunione tša bašomi.

Ka go latela se, re tla ba le Kopano ya Lefapha la Bodirela Mmušo mmogo le diunione gore re šomane le merero ye gore moya wa Batho Pele o hwetše go ikwagatša ga maleba fao go abiwago tirelo ya mmušo. Ka go šoma le badirišane mmogo ba bangwe, re tla netefatša gore mafelelong a ngwaga, Lenaneo la Twantšo ya Bobodu la Setšhaba le tla amogelwa, le gore dikgato di tla amogelwa ke kgwebo yeo e ipopilego. Go mmušo wa selegae re tla thuša bomasepala ba mathomo ba 150 gore ba tšweletše maano a bona a go lwantšha bobodu. Re tla tšwela pele mo ngwageng wo go tiiša maitekelo a mmušo wa selegae a go tiiša mmušo wa selegae ka go latela maano a mengwaga e metlhano a Mmušo wa Selegae. Ka maikaelelo a go netefatša go bea leihlo fao go tšwelago pele, SALGA e ithaopile gore e tla fana ka dipego tša kotara ka kotara mabapi le seo se dirwago.

Ka maikaelelo a go kaonafatša tirelo yeo e fiwago go mafapha ao a sa šireletšegago bjalo ka bagale, basadi le baswa, re tla kaonafatša dibopego tšeo di filwego maikarabelo a go dira mešomo yeo le go lekola dithulaganyo tša maleba, go akaretšwa le go lekola dibopego tša mmušo tšeo di hlometšwego gore di šomane le tlhabollo ya baswa le maatlafatšo. Ditlhotlo tše gantšhi re kopanago le tšona mošomong di bakwa ke mafokodi ao a lego gona mabapi le go thulaganya. Ka nako ye, bjalo ka karolo ya Mananeo a ka Ntlhorong, re tla re mo nakong ye e tlago ra feleletša mošomo wo o tla re kgontšhago go kaonafatša bokgoni bja mmušo bja go tšweletša maano ao a kgonegago a bile a feletše, ao a tlago akaretša dikarolo tša mmušo ka moka.

Maloko a a tlhomphegago;

Lenaneo leo le re le hlalošitšego le akaretša go ithaopa fao naga ya gešo e nago le gona le boetapele bja kontinente ka mokgwa wa go Lekolana magareng Dinaga. Ngwageng wo re ikemišeditše go hlohleletša lenaneo la Afrika, re tla rata go tiiša dibopego tša Afrika, go akaretšwa le Unione ya Afrika le lenaneo la yona la NEPAD. Se re tla se dira, ka go hlohleletša ke kganyogo ye e swanago ya batho ba kontinente mabapi le go kopana fao go tseneletšego ka go mabato ka moka a kontinente. Se bohlokwa ke gore re lebelele dibopego tša dilete tšeo di šomelago go kopanya dilete tša kontinente.

Re tšwela pele ka boithapo go kgwebišano ye e lokologilego magareng ga dinaga tša Borwa bja Afrika, gomme re tshepa gore re tla kgona go šomiša bodulasetulo bja rena bja Seboka sa Tlhabollo sa Dinaga tša Borwa bja Afrika (SADC) ka mengwaga ya 2008/2009 gore re tšwetše pele maitekelo a rena mabapi le se. Gape re tla tšwela pele ka ditherišano tša mahlakore a mabedi le baagišane gammogo le Unione ya Dinaga tša Europa, ka gare ga motheo wa Unione ya Afrika, go netefaša gore ditherišano mabapi le Ditumelelano tša tšhomišano ya tša Ikonomi, di phethagatšwa ka pela ka fao go ka kgonegago, gomme di lebišitšwe go go tlhabolla selete sa gešo.

Mo ngwageng wo o fetilego, re ile ra phethagatša mošomo wo re bego re wo file ke SADC wa go thuša boetapele bja Zimbabwe gore bo hwetše tharollo go ditlhotlo tšeo bo lebanego le tšona. Re ile ra ba le sebaka sa go ala pego go baetapele ba SADC kopanong ya AU go la Addis Ababa mabapi le taba ye. Ka kakaretšo bao ba amegago go ditherišano ba fihletše tumelelano yeo e feletšego mabapi le merero yeo ba bego ba šomana le yona. Ye e akaretša dilo tša go swana le Molaotheo, polokego, diphatlalatši le melao e mengwe yeo go bego go ngangišanwa ka yona nako e telele. Melao yeo e amegago e šetše e amogetšwe ke Palamente, go akaretšwa le diphethošo tša molaotheo tšeo di hlokegago. Seo se šetšego ke taba ya tshepedišo yeo e amago gore Molatheo wo o amegago o tla amogelwa bjang.

Mmogo le Dihlogo tša Dinaga le Mebušo tša SADC re lakaletša batšeakarolo go Ditherišano tša Zimbabwe ka ge ba tloga ba bile le katlego gape re hlohleletša gore ba tšwele pele ka go šoma mmogo gore ba rarollo merero ya tshepedišo yeo e šetšego. Bjale ka ge re kgopetšwe ke Dihlogo tša Dinaga le Mebušo tša SADC re ikemišeditše go tšwela pele re thuša Zimbabwe go ditherišano tša yona. Gape re lakaletša batho ba Zimbabwe katlego go dikgetho tšeo ba tla di swarago ka la 29 Matšhe. Kamano ya rena ya mahlakore a mantšhi le naga ya Democratic Republic of Congo e tla tšwela pele ka ge re nyaka go ba le seabe go khutšo yeo e tla bago ya go ya go ile, le go phethagatša lenaneo la Kago Leswa le Tlhabollo.

Mmušo o tloga o thekga mošomo wo o dirwago go la Kenya, Chad, Burundi le Darfu go la Sudan, Western Sahara, Cote d’voire, Somalia, Comoros le Central African Republic, gore go hwetšwe khutšo. Dipolao tše di diregago go la Kenya le Chad, di tloga di re tshwenya kudu, gomme tše ke dilo tše di re bušetšago morago mabapi le kgatelo pele yeo re ye dirilego mapapi le go tsošološa Afrika. Re dira boipiletšo go maAfrika ka moka gore a re direng tšohle tšeo di kgonegago gore re fediše dikhuduego tše. Re tla tšwela pele ka go phethagatša mešomo ya rena go Khansele ya Tšhireletšo ya Dinaga tše di Kopanego. Se bohlokwa mo ke go tiiša tšhomišano magareng ga Khansele ya Tšhireletšo ya Dinaga tše di Kopanego le Khansele ya Khutšo le Tšhireletšo ya Unione ya Afrika.

Ka maikemišetšo a go hlohleletša bophelo bjo bobotse go batho ka moka, kudu go dinaga tše di sa tlhabologago, re tla itebantšha kudu le go tiiša go tšea karolo ga rena go diforamo tša India-Brazil, South Africa, tšhomišano e mpsha ya Asia le Afrika, Seboka sa Dinaga seo se sa Sekamelogo ka Thoko, dinaga tša Group 77 le dipoledišano tša go hlohleletša ditherišano tša ditumelelano tša kgwebišano tša SACU-Mercusor. Gape re tla tšwela pele ka go ba le seabe go phethagatšo ya maikemišetšo a Tumelelano ya Kyoto ya Phethogo ya Leratadima, le go fa thekgo go ditherišano WTO Doha Development Round. Ngwageng wo re keteka ngwaga wa bolesome wa dikamano tša sediplomata le naga ya People’s Republic of China. Dikamano tše di bago gona dikarolong tša go fapafapana tša mebušo le batho di tiiša taba ya gore kamano ya China le Afrika Bowa ya Kgolo le Tlhabollo ya kamano ye bohlokwa ya hlomphano yeo e tlago gola go tšwela pele.

Mo ngwageng wo o tlago, Afrika Borwa e tla swara Khonferense ya go Lekola leswa phethagatšo ya diphetho tšeo di ilego tša tšewa go Khonferense ya Lefase ya Twantšho ya Bosemorafe ka 2001. Re a dumela gore ka baka la go hloya bosemorafe le ditlamorago tša bjona, mebušo le batho ba lefase di tla šoma mmogo le rena gore Khonferese ya go Lekola leswa e fihlela maikemišetšo a yona. Maikarabelo a a lefase, go akaretšwa le go swara papadi tša Kgwele ya maoto tša Mogopo wa Lefase tša 2010, di bontšha tshepo yeo batho ba lefase ba nago le yona godimo ga naga ya rena, bjalo ka motšeakarolo o bohlokwa go merero ya batho ka moka. Eupya se ga sa swanela go tšeelwa fase.

Ke a tshepa gore ka tlase ga Khansele ya Lefase ya go Rekiša, ba Kgwebišano le Dipeeletšo Afrika Borwa (TISA), ba tša Boeti Afrika Borwa le diajensi tše dingwe re tla re ka moka ra kopanya diatla gomme ra tsebišia lefase ka ga moya wa go Dira ka Mokgwa wo o sa Tlwaelegago, le go tšwela pele re šomela go aga setšhaba seo se hlokomelago le seemo seo se tla dirago gore lefase le kopane mo gore le keteke botho ka ngwaga wa 2010.

Mme Spikara, Modulasetulo le Maloko a a tlhomphegago;

Ke boletše ka moka tšeo ke bego ke swanetše go di bolela, bjalo ke swanetše gore ke boeletše potšišo ya gore: na maemo a setšhaba ke afe ge re lebile go ngwaga wa 2008! Se ke se tsebago ebile nka se bolela ke tletše tshepo ke gore: le ge ditlhotlo tša nako ye re lego go yona di ka ba bjang, re sa le mo tseleng! Ke bolela se ntle le go lwa le dipelo ka ge ke tseba gore batho ba Afrika Borwa ba kgona le gona ba ikemišeditše go kopana le ditlhotlo tša histori gore re šomiše mešifa ya rena ka moka, re ikarabela go ditlhotlo tšeo di lebanego le setšhaba, go akaretšwa le tšeo di lebanego le ikonomi, seemo sa ikonomi le dipolotiki Afrika le go gongwe, le go šomiša dibaka tšeo di tlilego ka baka la kgatelo pele ya naga ya gešo mo mengwageng ye e fetilego ye lesomenne.

Ka go kopanya diatla tša rena ka moka, le go ithaopa go dira ka mokgwa wo o sa tlwaelegago e bile o šoma gabotse, re tla tšwetša pele mošomo wa go aga ka leswa le tlhabollo, le go wo iša mabatong a godimo.

Ke a leboga.

Issued by: The Presidency