Polelo ya Setšhaba ka Mopresidente wa Afrika Borwa, Thabo Mbeki: Kopano ya mohlakanelwa ya Palamente

9 Hlakola 2007

Sepikara sa Seboka sa Maloko a Palamente;
Modulasetulo wa Khansele ya Setšhaba ya Diprofense;
Motlatšasepikara wa Seboka sa Maloko a Palamente le Motlatšamodulasetulo wa NCOP;
Motlatšapresidente wa Repabliki;
Baetapele ba ba hlomphegago ba mekgatlo ya dipolotiki le Maloko ao a Hlomphegago a Palamente;
Ditona le Batlatšatona;
Moahlodimogolo wo a hlomphegago le maloko a tshepetšo ya toka;
Dihlogo tša Ditirelo tša Tšhireletšo;
Mmušiši wa Panka ya Risefe;
Mopresidente Nelson Mandela le Mohumagadi Graca Machel;
Mopresidente F.W. de Klerk le Mohumagadi Elita de Klerk;
Ditonakgolo tše di kgethegilego le Diboleledi tša Diprofense tša gaborena;
Boramotse le baetapele ba tshepetšo ya rena ya mebušo ya selegae;
Baetapele ba gaborena ba setšo ba ba hlomphegago;
Dihlogo tša ditho tša mmušo tše di thekgago temokrasi ya rena ya molaotheo;
Balaodikakaretšo le baetapele ba bangwe ka tirelong ya setšhaba;
Bahlomphegi, Batseta le Dikomišinare tše di phagamego;
Baeng ba ba kgethegilego, bagwera le balwelatokologommogo;
Batho ba Afrika Borwa:

Ge a hlokofala, re be re tseba gore Mama Adelaide Tambo e be e se kgale a lokollotšwe bookelong. Empa ka lebaka la gore re be re tseba gore o na le moya wa tšwelopele le phišegelo ya go lwela go phela makgatheng a batho ba bangwe, re be re ikemišeditše go mo amogela gammogo le maloko a mangwe a lapa la gagwe bjalo ka baeng ba rena moketeng wo wa kgwedi ya Phato. Eupša ga go a ka gwa ba bjalo.Â

Ka moswane re tla be re laelana le yena ka ge re mmoloka. O tla ba le rena ka moya ka ge ka kgwedi ya Diphalana ngwageng wona wo re tla be re keteka mengwaga ye 90 ya go belegwa ga monna wa gagwe, papago bana ba gagwe, molekani wa gagwe, mogwera wa gagwe le morwa wo a tsebegago wa setšhaba sa gaborena, e lego Oliver Reginald Tambo. Gape re iša matshedišo a rena go lapa la gaTambo.

Le ge go le bjalo, ke thabile kudu go tsebiša gore magareng ga rena mesong ye re na le Mohlomphegi Albertina Luthuli, morwedi wa Mogapasefoka sa Nobel Peace wa mathomo, Inkosi Albert Luthuli, woo ngwageng wo re tla bego re gopola lehu la gagwe le bohloko le le diragetšego mengwageng ye 40 ya go feta, re gopola letšatši le bohloko ge re be re begelwa gore o ile a pšhatlaganywa ke terene ye e bego e le lebelong kua mašemong a memoba a KwaDukuza. Lehu la gagwe le be le makatša ebile le tšhoša ka ge bophelo bja gagwe e be e le bja motho wo a eteletšego pele ntwa ya tokologo ye re ipshinago ka yona lehono.

Ke ikgantšha kudu gore Afrika Borwa ya temokrasi e bile le kwišišo le maikarabelo a go Iemoga seo Albert Luthuli le Oliver Tambo e lego sona setšhabeng sa gaborena ka go rea Ditaelo tša Setšhaba tše pedi ka maina a bona - Taelo ya Luthuli, le Taelo ya Bagwera ba O.R. Tambo. Ke a tseba gape gore batho ba ba ilego ba thwalwa go šoma ka tlase ga Ditaelo tša Setšhaba tše di tumilego ba ikgantšha kudu ka seo.

Ke thabile gape go amogela Kgobokanong ye balwelatokologo ba Mogwanto wa Basadi wa 1956 le Merusu ya Soweto ya 1976 ba ba dutšego kua lepokising la Mopresidente, gammogo le baemedi ba ba tsebegago go tšwa diprofenseng tša rena ka moka, bao ba šišintšwego ke Dipikara tša Diprofense go ba karolo ya baeng ba bohlokwa ba ba kgobokanego mo lehono.

Mmušo wa batho ba Afrika Borwa wo ke bolelago legatong la wona lehono, bjale ka ge ke hlomphilwe go dira bjalo le mengwageng ya go feta, o hlotšwe ka 2004 morago ga Dikgetho tša Kakaretšo tša ngwaga woo. Kgweding ya go feta kua Lekgotleng goba go Bosberaad ya ngwaga ka ngwaga e lego ka kgwedi ya Pherekgong, Kabinete ya Setšhaba ye e emego ntlhohlong ya tshepetšo ya taolo ya mmušo ye re laolago go ya ka yona, e ile ya bontšha gore kopano ya yona e laetša bogare bja bophelo bja mmušo wo o hlotšwego morago ga dikgetho tša rena tša 2004.

Morago ga go kwišiša se, go bile pepeneneng gore re swanetše re ipotšiše se - go bile le kgatelopele ya mohuta mang maitekong a rena a go fihlelela maikemišetšo ao re tshepišitšego setšhaba gore re ikemišeditše go a fihlelela, e lego lebaka leo batho ba gaborena ba ilego ba re fa maatla ao a se nago mellwane a go laola naga ya gaborena go tloga ka 2004 go ya dikgethong tše di latelago tša 2009! Ka tumelelo ya lena, ke rata go boela moragonyana, gomme ke gopole seo re se boletšego ka 2004 bjalo ka baemedi ba batho ba gaborena, ke bolela makgatheng a bagwera ba rena go tšwa lefaseng ka moka bao ba bego ba kgobokane tulong ya mmušo kua meagong ya Union Buildings ka Tshwane ka Letšatši la Tokologo, moketeng wa mengwaga ye 10 ya tokologo ya rena, bao ba kgathilego tema Pewong ya Mopersidente wa Repabliki wo a kgethilwego ke Palamente ya rena, ka go hlompha thato ya batho ye e bontšhitšwego ka mokgwa wa setemokrasi nakong ya dikgetho tša ngwaga wa 2004.

Moketeng woo re boletše ka boripana gore:

"Ke kgale naga ya gaborena e le gare ga se ebile e tsebja ka dilo tše dibe le tše di sa kgahlišego setšhaba ...
"E be e le lefelo leo ge o belegwe o le mothomoso e be e le thogako ya bophelo ka moka. E be e le lefelo leo ge o belegwe o le motho wo mošweu e be e le go šikara morwalo wa letšhogo le lehloyo le le iphihlilego ... "E be e le lefelo la go se tshepane, moo monkgo wa bodiidi, dikelelatšhila tše di bulegilego, ditšhila tše di bodilego, ditšhilo tše di sa šomego ka tshwanelo, diswantšho tše di sa felego tša mafelo ao a tletšego matlakala a a lahletšwego gohle, di tšerego lehlakore le le bontšhintšego gore go swanetše go kaonafatšwe lefase le lengwe le lebotse la mebila ye e hlwekilego, le ditsela tše di tletšego dikgong, le matšoba ao a khukhušago go kaonafatša botala le bjang bjo bo opelago, le dinonyana le dintlo tše di swanetšego dikgoši le dikgošigadi, le mmino wa go ba le molodi, le lerato.

"E be e le lefelo leo go dula mafelong a mangwe e be e le tsela ya go bitša ba bangwe gore ba go hloriše goba go ikemišetša go hloriša batho ba bangwe, moo go bego go le pepeneneng gore baagišani ba gago ba tla ineela dinotaging le diokobatšing e le tsela ya go fokotša bohloko bja bophelo, mo batho ba bego ba tseba gore maphelo a bona a ka se boele sekeng ntle le dipolayano, le go katwa le dintwa tše dišoro ntle le lebaka. "E be e le lefelo moo go dula dikarolong tše dingwe tša naga e be e le go ipshina ka polokego le tšhireletšo ka lebaka la gore go bolokega e be e le go šireletšwa ke maboto a matelele, difentshe tše di nago le mohlagase, dimpšha tša go leta metse, go bonagala ga maphodisa lifelong le mašole ao a ikemišeditšego go šireletša bao e bego e le barena ba rena ka go šomiša dithunya le dikanono le difofane tše di bego di tla nišetša pula ya lehu go bao ba lekago go šerekanya khutšo ya barena...

"Re kgobokane mo lehono, ka Letšatši la Tokologo, ka lebaka la gore ka nako ye, batho ba gaborena, gammogo le dipilione tša batho lefase ka moka, bao e lego bagwera ba rena ntweng le bao baeng ba rena ba ba hlomphegago ba ba emetšego, re tšere sephetho sa gore - dilo tša mohuta woo ka moka di swanetše di fele! ...
"Re kgothetše kudu gore Dikgetho tša rena tša Kakaretšo tše di swerwego dibekeng tše pedi tša go feta di tiišeleditše boineelo bja batho ba gaborena, go sa lebelelwe mohlobo wa motho, mmala le morafe, gore re šome mmogo go aga Afrika Borwa ye e hlaloswago ke toro ye e swanago...

"Ga go na bothata bjo bogolo bja setšhaba bjo bo ka rarollwago ntle le gore go hlolwe mešomo le go fokotša le go fediša bodiidi. Se se ama dilo ka moka, go tloga go mpshafatšo ya maphelo a batho ba gaborena, go ya phokotšong ya bosenyi, go phagamiša maemo a thuto ya go bala le go ngwala le ya thutadipalo, le go bulela batho bohle mejako ya thuto le setšo... "Re holofetša bagale le basadi ba bagale, gammogo le lena, bagwera ba rena go tšwa lefaseng ka moka, gore re ka se ke ra eka tshepo yeo le re filego yona go re šupetša kgonagalo ya go fetola Afrika Borwa go ba naga ya temokrasi, ye e nago le khutšo, ye e sa kgethollego batho go ya ka mohlobo, ye e sa kgethollego go ya ka bong le naga ya go ba le tšwelopele, ye e ineetšego torong e tee ya poelanyo ya setšhaba.

"Mošomo wa go aga Afrika Borwa o thomile. Mošomo wo o tla tšwela pele le Ngwagašomeng wa Bobedi wa Tokologo ya rena." Mengwageng ye masomehlano ya go feta, ge ba be ba itokišetša go beakanyetša Kgobokano ya Batho, moo go amogetšwego Tšhatha ya Tokologo, balwelatokologo ba nakong yeo ba rile, "A re boleleng mmogo, ka moka ga rena mmogo - MaAfrika, MaYuropa, MaIndia le Batho ba mmala ... batho ka moka ba Afrika Borwa ...A re boleleng mmogo ka tokologo. Le ka lethabo le le tla tlago go banna le basadi ge ba phela nageng ye e lokologilego".

Lehono re swanetše re mpshafatše boithaopo bja rena, go boledišana ka tokologo, go šoma mmogo go fihlelela lethabo leo batho bohle ba tla bago le lona le le tla tlišwago ke tokologo, go šoma mmogo go aga Afrika Borwa ye e hlaloswago ke toro ye e swanago, go bolela, mmogo, le ka ditiro - go emiša dilo ka moka tše di dirilego naga ya gaborena gore e be go tšona le go emela dilo tše dintši tše dibe le tše di sa kgahlišego setšhaba! Re swanetše go tšwela pele go šoma ka tsela ye re boletšego ka yona nakong ya ge mmušo wo o bušago o tšea marapo, re tseba gabotse gore "ga go na bothata bjo bogolo bja setšhaba bjo bo ka rarollwago ntle le gore go hlolwe mešomo le go fokotša le go fediša bodiidi", le gore "ntwa ya go fediša bodiidi e bile gape e tšwela pele go ba karolo ye bohlokwa ya maiteko a setšhaba a go aga Afrika Borwa e mpsha".
Go šoma go ya bohlokwa bja go ya pele ka lebelo ka mo go kgonegago go aga Afrika Borwa ye e hlaloswago ke toro ye e swanago, mmušo wa rena o ineetše go se, go šoma le MaAfrika Borwa ka moka, go thakgola mananeo ao a nabilego ao maikemišetšo e lego:

• go hlatloša mokgwa wa dipeeletšo ka Ekonoming ya Pele;
• go fokotša ditshenyegelo tša go dira kgwebo ka nageng ya gaborena;
• go tšwetša pele kgolo ya lekala la dikgwebo tše dinnyane le tša magareng;
• go akgofiša tshepetšo ya tlhabollo ya mabokgoni;
• go kaonafatša mokgwa wa go romela ntle, šedi e kgolo e bewa go ditirelo le dithoto tše di tšweleditšwego;
• go oketša tšhomišo ya ditšhelete dinyakišišong tša saense le tlhabollo ya saense;
• go thakgola mananeo ao a nabilego a go šogašogana le ditlhohlo tša Ekonomi ya Bobedi;
• go thakgola mananeo ao a nabilego ao a tla netefatšago matlafatšo ya bathobaso dikgwebong;
• go tšwela pele ka mananeo a go aga tsela ya tšhireletšo ya setšhaba go fihlelela maikemišetšo a go fokotša bodiidi;
• go katološa mokgwa wa go fihlelela ditirelo tša go swana le meetse, mohlagase le botshwelamare;
• go kaonafatša maphelo a setšhaba ka moka;
• go matlafatša lenaneo la dintlo;
• go thakgola ditsela tša tlaleletšo tša go bula phatlalatša mejako ya thuto le ya setšo;
• go kaonafatša polokego le tšhireletšo ya badudi ba naga le ditšhaba ka moka;
• go netefatša gore lekala la setšhaba le rwala maikarabelo a lona bjalo ka mokgathatema wo bohlokwa go kgolo, go kagoleswa le tlhabollo ya naga ya gaborena;
• go akgofiša tsela ya go mpshafatša kontinente ya Afrika; leÂ
• go matlafatša go tsenya letsogo ga rena tharollong ya dipotšišo tše dikgolo tše batho ba lefase ba lebanego le tšona.

Sepikara le Modulasetulo;

Ke thabile go bega gore go ya ka ye nngwe le ye nngwe ya dintlha tša boineelo bjo, mmušo o tšwela pele go šoma ka boima go netefatša gore dinyakwa tša setšhaba di a fihlelelwa. Ka kakaretšo ya diphesente tše 4,5; ye ke kelo ya kgolo ya ekonomi ya gaborena mengwageng ye mebedi le seripa ya go feta, e lego kelo ya godimodimo go tloga nakong ya ge re hwetša temokrasi ka 1994. Dipeeletšo ka ekonoming, go tšwa lekaleng la setšhaba le la praebete di ile godimo go fihla go diphesente tše 11, le palomoka ya tšhomišo ya infrastraktšha ya lekala la setšhaba e go diphesente e goletše godimo go kakaretšo ya ngwaga ka ngwaga ya diphesente tše 15,8. Lehono, dipeeletšo tša lebaka le le letelele bjalo ka Palomoka ya Ditšweletšwe tša mo gae - e go diphesente tše 18,4 - e godimodimo go tloga ka 1991.

Palo ya batho ba ba thwetšego mešomo e goletše godimo go fihla go seripa sa milione ka ngwaga mo mengwageng ye meraro ya go feta. Re bone tšwelopele ye e swarelelago tlhatlošong ya Bathobaso mererong ya tša ekonomi. Go tloga mo ba bego ba ena le diphesente tše 3 tša boleng bja dikhamphani mmarakeng wa JSE ka 2004, se se goletše godimo go fihla go diphesente tše 5; le palo ya Bathobaso maemong a godimo a bolaodi e goletše godimo go tloga go diphesente tše 24 go ya go palomoka ya diphesente tše 27. Le ge go le bjalo, re swanetše go tšwela pele go ba le pelaelo ka ge dipalopalo tše di sa le fase kudukudu.

Go gatela pele ga ekonomi go re tlišeditše ditlhohlo tše dikgolo. Kgolo ye e makatšago ebile e tšwelago pele ya dinyakwa tša bareki e bontšha kgolo ye botse ya katlego go ralala le setšhaba ka moka; le diprojeke tše dikgolo tša infrastraktšha tše re di hlomago di nyaka gore go be le tšweletšo e kgolo ya dithoto le metšhene. Eupša go tielela ga kgwebo ya boditšhabatšhaba go bontšha gore ga re a atlega maitekong a go aga mabokgoni a go tšweletša dithoto tša bareki le tša go dira kgwebo tšeo ekonomi ya rena e di hlokago. Le ge mekitlana ya ka gae e goletše pele ka kelo ya go swana le ya ditseno, taba ya gore MaAfrika Borwa ga ba beeletše kudu e ra gore re swanetše go go hwetša thekgo ya dipeeletšo go tšwa dinageng tše dingwe. Go fetogafetoga go go tšwelago pele ga tšhelete ya rena ga go a tliša dipoelo tše di botse intastering ya diromelwantle.

Mengwageng e meraro ya go feta, ekonomi e hlotše mešomo ye e ka bago milione o tee le seripa. Se se a kgothatša ka gore go tloga go Mopitlo 2005 go fihla go Mopitlo 2006 fela, go hlotšwe mešomo e 300 000 ka lekaleng la mešomo go sa balwe tša temo, gomme se se bontšha kgolo ya diphesente tše e ka bago tše 4. Karolo e nnyane ya mešomo ye e bile dibaka tša mešomo ya lebaka le letelele ye e hlotšwego ke Lenaneo la Katološo ya Mešomo ya Setšhaba. Eupša ga go na pelaelo ya gore lenaneo le le tla matlafatšwa le gore le swanetše le matlafatšwe ka pele. Ga go na pelaelo gape ya gore re ka šoma bokaone ge batho ba ka ipereka ka go hloma dikgwebo tše dinnyane le dikgwebopotlana. Ka ge re lebeletše gore bontši bja batho ba ba sa šomego ke baswa, re ka šoma bokaone ka go šomiša mekgwa ya go swana le Tirelo ya Bosetšhaba ya Baswa (National Youth Service) le go hlabolla borakgwebopotlana ba e lego baswa.

Re ikgantšha ka gore mabapi le boineelo bja rena bja go aga setšhaba se se hlokomelago, go tloga ka 2004 re kgonne go kaonafatša tsela ya go neelana ka ditirelo gammogo le merero ye mengwe ye e amago meputso ya setšhaba. Mola palo ya batho ba ba holegago go tšwa go dimphiwafela e fihlile go dimilione tše 8 ka 2004, lehono batho ba Afrika Borwa ba ba topago tša fase ba dimilione tše 11 ba amogela dimphiwafela tše. Go a kgothatša go bona gore palo ya batho ba ba holegago e a oketšegile kudu mo nakong ya kgauswinyana ebile e a laolega ge mananeo a fihla ntlhohlong ya ona. Se se netefatša gore go ba le go swarelela ga lebaka le letelele, le gore go ba le tšhomišo ya didirišwa tša mmušo tše dintši go neelana ka ditirelo tša ekonomi go hlola dibaka tša mešomo le tša kgwebo.

Lenaneo la dintlo le bontšhitše diphokoletšo tše diswa tše di fihlago go 300 000 mo mengwageng e mebedi ya go feta. Le ge go le bjalo, ka ge re leka go mpshafatša khwalithi le go hlama maano a go fihlelela batho bao gabjale ba phaelwago ka thoko ke mananeo a lekala la setšhaba le la praebete, tsela ya go neelana ka dintlo e nanya ka mokgwa wo go bego go se gwa lebelelwa ka gona. Re swanetše re eme ka maoto go fetola seemo se.Ka ge Maloko ao a Hlomphegago a tseba, mengwageng e mmalwa ya go feta re hlamile le go thakgola mananeo ao a fapanego ao maikemišetšo e lego go kaonafatša dinamelwa. Se se akaretša lenaneo la go laolwa ga intasteri ya dithekisi ke mmušo le maithomelo a diprofense bjalo ka Moloto Rail Corridor kua Mpumalanga moo e lego gore mošomo wa go lekola kgonagalo ya se o šetše o thomile, Klipfontein Corridor kua Kapa le projeke ya Gautrain ye e amanywago le tshepetšo ka kakaretšo ya dinamelwa tša setšhaba.

Maiteko a le a mangwe ao a dirago karolo ya maanotshepetšo ao a kwišišegago a dinamelwa tša setšhaba, go kopanywa dinamelwa tša tseleng le tša diporong. Re tla šogašogana le go thakgola mananeo a ka pele go kaonafatša khwalithi ya maphelo kudukudu a bašomi. Tsela ya go hwetša mohlagase, meetse le botshwelamare e kaonafaditšwe. Ka 2005, Afrika Borwa e be e šetše e fihleletše Maikemišetšo a Tlhabollo ya Ngwaga ye sekete (Millennium Development Goal) ka go neelana ka meetse a motheo, moo diphesente di kaonafaditšwego go tloga go 59 ka 1994 go ya go diphesente tše 83 ka 2006. Go ya ka Lenaneo la Tlhabollo ya Dinagakopano (UNDP), Afrika Borwa ke ye nngwe ya dinaga tše mmalwa tše di sa šomišego tšhelete e ntši ditekanyetšong tša sešole go feta tša meetse le tša botshwelamare. Go tšwa mantšung a pego ya

Tlhabollo ya Batho ya UNDP ya 2006:

"... Afrika Borwa e laeditše gore tokelo ya botho ya go hwetša meetse e ka šomišwa bjalo ka tsela ya go matlafatša le go hlahla maanotshepetšo ... Go fetolwa ga tsela ya go hwetša ditirelo tša meetse go go theilwego ditokelong e kgontšhitše naga go katološa mokgwa wa go hwetša ditirelo le go fenya bothata bja go hloka tekatekano go ya ka mohlobo, e lego seo se hlotšwego ke aparteiti, karolo ye nngwe e hlotšwe ke mekgwa ya go šomiša ditokelo". (pp62/63)
Ka nnete, re swanetše go keteka katlego e kgolo ye. Eupša ke nnete gore batho ba dimiione tše 8 ba sa phela ntle le meetse a go nwa. Ba bantši ga ba na mohlagase le botshwelamare. Re ikgantšha ka gore ngwageng o tee fela, re kgonne go fokotša palo ye e šaletšego morago ya go fediša dintlwana tša mekoti mafelong a ka seripa. Re tseleng ya go fediša mokgwa wo wa botshwelamare wa go swabiša mafelelong a ngwaga wo.

Re tla tšwela pele go šogašogana le ditlhohlo tše bjalo ka tsela ya go fediša dilo tše dibe le tše di sa kgahlišego mo nageng ya gaborena gore re kgone go bolela ka tokologo le lethabo le le tlišwago ke go bofologa. Tlhahlobo ya thuto le ya go hwetša mabokgoni e bontšhtše kaonafalo ya maemo a godimo ngwageng wa 2004, le ge e le gore ke ka go nanya. Se se ama maemo a thuto ya go bala le go ngwala, palo ya batho ba ba ingwadišitšego sekolong le palo ya batho ba ba lego dikolong tše di phagamego. Dipalopalo tše di fetogafetogago tša go tšwelela dithutong tša Marematlou di bontšha gore go na le dilo tše dintši tše di swanetšego go dirwa go matlafatša tshepetšo le go netefatša gore go ba le kaonafalo ye e tšwelago pele. Nakong ye, palo ya baithuti ba Marematlou bao ba atlegago dithutong tša Dipalo ka gerata ya godimo e kaonafetše gannyane ge go bapetšwa le ya ngwaga wa 1995. Go sa na le tlhaelelo mabapi le go thakgolwa ga lenaneo la Thuto ya Batho ba bagolo (Adult Basic Education).

Le ge e le gore lenaneo la pušetšo ya mobu le tlišitše go bušetšwa ga naga go batho ba bantši go fihla lebakeng la bjale, re swanetše go bea šedi go melato ye e sa šaletšego morago, moo bontši bja yona e raraganego. Ka letsogong le lengwe, go bile le katlego ye e sa bonalego mabapi le kaboleswa ya naga. Re tla lekola leswa mabaka ao a šitišago se gore lenaneo le le potlakišwe ka tšhoganetšo. Mananeo a ka moka a tša ekonomi le a setšhaba ke karolo ya maanotshepetšo a rena a go fokotša le go fediša bodiidi bjo e sa lego tlhobaboroko go bontši ba batho ba gaborena. Mošomo wo o dirilwego ngwageng wa go feta ke basadi go tšwa go Kopanong ya Basadi ba Afrika Borwa bao ba šomago dikgorong tša mmušo tša go fapafapana, go akaretšwa maeto a go ya dinageng tša go swana le Tunisia le Chile moo kgatelopele e kgolo e šetše e bonagala malebana le go fediša bodiidi, se se šupa tlhaelelo ditshepetšong tša rena ge go lebelelwa se. Go ya ka maitemogelo a baemedi ba, go pepeneneng gore re swanetše re dire tše dingwe tša dilo tše:

• Go hlalosa gabotse seemo sa bohloki (bodiidi) ka nageg ya gaborena;
• Re hlame tatapeisi ya maleba ya malapa ao a hlokago;
• Re hlaole le go tsenya tirišong ditsela tše itšego tše di tla thušago malapa a;
• Re lekole tšwelopele ye e bago gona malapeng a ge mananeo a eba le seabe go ba bofolla diphateng tša bohloki;
• Maemong a, re ahlaahle bohloki ka ditsela ka moka, kudukudu palo e kgolo ya basadi bao ba angwago ke se;
• Go rulaganya le go tsenya mananeo a go lwantšha bohloki go katološa seabe sa wona le go phema tshenyo ya didirišwa le go ba le mananeo a go swana le ao; le
• Go akgofiša tlhahlo ya Badirelaleago ba Malapa maemong a seprofešenale le a thekgo go netefatša gore malapa ao a hlaotšwego a tla thekgwa le go lekolwa ka tsela ya maleba.

Se se tla netefatša gore batho bao ba holegago ka go amogela thušo ya setšhaba ba tla hwetša ditirelo tša mmasepala le dibaka tša mešomo, le go tšwela pele go ela šedi mošomo wa go kgonthišiša gore bontši bja batho ba gaborena ba tlogela go phela ka dimphiwafela gomme ba tsena mmarakeng wa mešomo. Nakong ye, re tla tšwela pele go leka ditsela tše diswa tša go kaonafatša meputso ya setšhaba. Karolo ye bohlokwahlokwa ya maitapišo a a setšhaba e swanetše e be go tiišetša maiteko a mohlakanelwa gareng ga MaAfrika Borwa go kaonafatša gore go be le kwano setšhabeng.

Ngwageng wo wa go ketekwa ga mengwaga e 60 ya Kwano ya Dingaka tša baetapele ba ditšhaba tša MaAfrika le tša MaIndia (AB Xuma, GM Naicker and Yusuf Dadoo), go gopolwa ga mengwaga ye 30 ya go bolawa ga Steve Biko le go gopolwa ga mengwaga e 20 ya ditsebi tša MaAfrikanere ao a ilego a etela kua Dakar go kopana le ANC, taba ya go fapafapana ga batho le kgopolo ye e akaretšago go ba modudi wa Afrika Borwa e swanetše e kwalakwatšwe setšhabeng, ka tsela yeo e tiišetšago go kopana ga rena bjalo ka setšhaba.

Godimo ga fao, go gopolwa ga mengwaga ye 30 ya go fedišwa ga kuranta ya The World le The Weekend World, re swanetše go botšiša potšišo ye - na ka moka ga rena re rwele maikarabelo a rena a go hlola kwano setšhabeng le go tšwetša pele kgopolo ya gore ka moka re phela mo, ka go šomiša semamaretši seo se tla kopanyago setšhaba sa gaborena! Ka mantšu a mangwe, mekgwa ye e nyakegago ya go kaonafatša kwano setšhabeng e ka se dirwe ke mmušo o nnoši. Re swanetše re bolele mmogo bjalo ka MaAfrika Borwa mabapi le tokologo ye re e nyakilego le ye e hlotšwego go tšwa tshenyegong ya setšhaba, gomme re šomele go hwetša lethabo leo le tla tlišwago ke tokologo yeo.

Sepikara le Modulasetulo;

Ke na le bonnete bja gore le tla dumelelana le nna gore go šoma mmogo go fihlelela lethabo le le tla tlišwago ke tokologo go swana le go ahlaahla bothata bja bosenyi. Go Pampiritšhweu ya RDP ya 1994 re boletše gore:
"Go tšwetša pele khutšo le tšhireletšo go ama batho ka moka. Go tla thewa le go katološwa go maitapišo a setšhaba a go hlola khutšo le go fediša leuba la dintwa leo ditšhaba di lebanego le lona ... moo šedi e kgolo e tla bewago go mehuta ya go fapafapana ya dikgaruru tšeo basadi ba lebanego le tšona...

"Khutšo le go hloka mpherefere wa sepolotiki ke dilo tše bohlokwa maitapišong a mmušo a go hlola tikologo ye e tla re kgontšhago go ba le dipeeletšo... Kgato ya maleba e tla tšewa go fediša go se obamele melao, go thothwa ga diokobatši, go rekišwa ga dithunya go go sego molaong, bosenyi kudukudu tlaišo ya basadi le bana." Bonneteng, re ka se kgone go phumola dilo tše dibe le tše di sa kgahlišego le go hwetša lethabo le le tlišwago ke tokologo ge ditšhaba di sa phela ka letšhogo, di sa iphihlile ka morago ga maboto le difentshe tša meetlwa, di sa belaela ka dintlong tša bona, mebileng le ditseleng tša rena, ba palelwa ke go ipshina mafelong a rena. Go pepeneneng gore re swanetše go tšwela pele le go matlafatša ntwa kgahlanong le bosenyi.

Â
Bjale ka ge re šetše re fetile palo ye e bego e lebeleletšwe ya go thwala maphodisa a 152 000 ka Tirelong ya Sephodisa ya Afrika Borwa, ebile re kaonafaditše lenaneo la tlhahlo, re a amogela gore seabe sa dilo tše ga se hlwa se bonagala gabotse moo batho ka moka ba tla ikwago ba bolokegile ebile ba šireletšegile. Le ge re fokoditše ditiragalo tša bosenyi bjo bo dirwago mebeleng ya batho, kelo ya ngwaga ka ngwaga ya go fokotša ditiragalo tše bjalo ka go utswetšwa, go hlaselwa le dipolao e sa le ka fase ga diphesente tše 7 go fihla go tše 10 tše re bego re di letetše. Gomme ditlaišo tša basadi le bana di tšwela pele go ba maemong ao a sa dumelegego.

Go oketšega ga ditiragalo tša bosenyi bjo bo itšego nakong ya seteraeke sa bašomi ba tšhireletšo e swanetše e re bontšhitše gore intasteri ya tšhireletšo ga se taba ya ka sephiring ya lekala la praebete. Go pepeneneng gore tshepetšo ya taolo ye re nago le yona e a hlaelela. Se se ama ditaba tša go swana le meputso, ditshepetšo ya go lekolwa ga mešomo ya bašomedi, tiišetšo ya methalotlhahli ya dinamelwa tša go rwala tšhelete bjalobjalo. Ye ke ntlha ye re tla e lekolago ngwageng wona wo gore, godimo ga kaonafatšong ya mešomo ya maphodisa, re kgona go hlola tikologo ya go šireletšega yeo setšhaba se e lebeletšego ka tšhomišano le intasteri ya merero ya tšhireletšo ya praebete moo didirišwa tše dintši di tlago šomišwa.

Re tla tšwela pele go leka ka maatla go kaonafatša mešomo ya dikgorotsheko tša rena go fokotša melato yeo e šaletešego morago. Ebile re tla kgonthišiša gore go tšewa diphetho tša go katološa infrastraktšha ya Ditirelo tša Tshokollo, go kaonafatša taolo ya Bolaodi bja Mellwane gammogo le go thakgola ditirelo tša bofaladi le tsela ya go hwetša mangwalo a bofaladi. Bontši bja ditlhaelelo tša go kaonafatša ditirelo tša setšhaba bo hlolwa ke tlhaelelo ya mabokgoni le go se šome ka tsela ya maleba ga ditshepetšo tša go lekola go thakgolwa ga mananeo. Ka fao, nakong ye e re lebišago go 2008, taba ya peakanyetšo le mabokgoni a mmušo e tla ba ketapele lenaneotherong la rena.Â

Â
Se se tšweletšego, gareng ga tše dingwe, bjalo ka karolo e bohlokwa ya maitapišo a go tliša diphetogo ke mokgwa woo bahlankedi ba setšhaba ba amogelago tlhahlo ka gona go tšwa dihlongweng tše di fapanego gammogo le karolo ye e kgathwago ke Institšhušene ya Tlhabollo ya Bolaodi ya SA (SAMDI) yeo e swanetšego go ba moabaditirelo wo mogolo go akaretšwa le karolo ye kgolo ya go hlahlwa ga bašomedi ba setšhaba. Go obamelwa ga melao ke dikgoro tša mmušo kudukudu ge go lebelelwa melao ya ditirelo tša setšhaba le ya taolo ya ditšhelete, go bonala e le tlhakatlhakano. Go pepeneneng gore se se ka se dumelelwe go tšwela pele, le ge re lemoga gore ditsela tša bohlakiši maemong a bosetšhaba le a diprofense di thomile go ngangafala. Ka fao, tsela ya go šomiša tshepetšo ya dikwano tša phethagatšo ya mešomo kudukudu maemong a balaodi bagolwane di bohlokwa kudu.

Mananeo a go kaonafatša mabokgoni mebušong ya rena ya selegae a tšwela pele ka lebelo. Moragonyana ga dikgetho tša mebušo ya selegae ka kgwedi ya Mopitlo 2006, mananeo a go tlhahlo a ile a thakgolwa go hlokomelwa gore diphesente tše 62 tša boramotse ke ba baswa. Se e lego tlhobaboroko ke gore bontšing bja dimmasepala tše, go sa na le dikgoba tše dintši ebile tše dingwe di sa tšwelela tša maemo a bolaodi bogolwane le a diprofešenale. Mohlala, ka kgwedi ya Lewedi ngwageng wa go feta, diphesente tše 27 tša dimmasepala ga di na balaodi; Profenseng ya Northwest palo ya dikgoba tša mošomo maemong a bolaodi bogolwane di be di feta diphesente tše 50; gomme kua Mpumalanga phesente e tee ya balaodi bagolwane e be e šetše e phethile Dikwano tše Bohlokwahlokwa tša Mešomo (Key Performance Agreements).

Re tla tšwela pele go ahlaahla ditlhohlo tše ebile re tla tšea magato a maleba, ao a laolwago ke Lenaneothero la Maanotshepetšo a Mengwaga e Mehlano la Mebušo ya rena ya Selegae (Five Year Local Government Strategic Agenda), leo le akaretšago go thuša ka sebele dimmasepala ka go šomiša dibopego tša bosetšhaba le tša diprofense, go romelwa bašomedi mafelong a mangwe go akaretšwa baithaopi ba seprofešenale go tšwa setšhabeng, le go matlafatša Dikomiti tša Diwoto - diphesente tše 80 di šetše di hlaotšwe nageng ka bophara.

Lenaneo la go tswakaganya ditsela tša dipeakanyetšo go ralala le makala a mmušo [e lego National Spatial Development Perspective, Maanotshepetšo a Kgolo le Tlhabollo ya Diprofense (Provincial Growth and Development Strategies) le Maano ao a Kopantšwego a Tlhabollo (Integrated Development Plans) a tšwela pele, le diprojeke tša makgoladitsela go ruma tomaganyo di a dirwa dileteng le metsesetoropong ya gaborena e 13. Diprojeke tše tša makgoladitsela di swanetše di rungwe mafelelong a ngwaga wo. Ke ntlha ye re e kgantšhago ka yona gore palo ye e fetago seripa ya diIete le metsesetoropo e šetše e swere Dikopano tša Dihlogo tša Mebušo mererong ya Kgolo le Tlabollo, gomme dilete le metsesetoropo tše di sa šaletšego morago di ikemišeditše go ruma tshepetšo ye mafelelong a kgwedi ya Hlakola. Se se tla bontšha tšhomišano magareng ga bakgathatema ka moka ba setšhaba mabapi le go akgofiša tlhabollo ya ekonomi ya selegae.

Maloko ao a Hlomphegago;

Ke rata go tšea sebaka se moketeng wo go iša ditebogo tša ka go Motlatšapresidente Phumzile Mlambo-Ngcuka mabapi le taolo ye e kgahlišago ye a e bontšhitšego mokgweng wa go thakgola lenaneo la Maitapišo a Kgolo ye e Potlakišitšwego ebile e tla holago batho bohle (AsgiSA), ka go šoma le Ditona le Ditonakgolo tšeo e lego maloko a Sehlophatšhomo, seo maikemišetšo e lego go ahlaahla merero ye itšego ye e swanetšego go ahlaahlwa go kgonthišiša gore go ba le maemo ao a phagamego a dipeeletšo le go hlola mešomo gammogo le merero ye e amago tlhabollo ya mabokgoni le go šoma ka tsela ya maleba ga tshepetšo ya mmušo.

Re leboga kudu go tsenya letsogo ga Malokophethiši le balaodi bagolwane ba ditirelo tša setšhaba go ralala le makala ka moka a mmušo malebana le go eta pele lenaneo le go thakgola lenaneo la mmušo ka kakaretšo. Se se bohlokwa kudu maitapišong a rena a go fediša bobe le dilo tše di sa kgahlišego setšhabeng sa gaborena gore re kgone go bolela ka tokologo gammogo le lethabo leo le tlišwago ke go lokologa.
Malebana le se, gore re kgone go akgofiša tsela ya go thakgola lenaneo la AsgiSA, go tlaleletša mananeo a ngwaga ka moka ao a tsebišitšwego ngwageng wa go feta, ngwageng wo mmušo o tla:

Kgatelopele ye e bilego gona malebana le go tliša diphetogo Dikholetšheng tše di Phagamego tša Thuto le Tlhahlo (FET Colleges) di hlotše kgonagalo ya go katološwa ga palo ya bašoma-ka-matsogo bao ba šetšego ba le gona. Go thoma ngwageng wo, didirišwa di tla abja go neelana ka thušo ya ditšhelete go batho bao ba amogelago tlhahlo, bao ba itopelago tša fase ba ba tla bego ba ithuta dikholetšheng tše.

Ka nako yona ye, re tla rarolla ka potlako thankga ya go rwala maikarabelo ke makala a setšhaba le a profense mabapi le taolo ya tshepetšo ya FET. Re tshepa gore maitapišo a rena a go hlola dibaka a tla romela molaetša kudukudu go baswa, gore mabokgoni a go šoma ka diatla a bohlokwa kudukudu kgolong ya ekonomi go swana le mangwalo a mangwe a thuto. Morago ga dikopano tše di tseneletšego magareng ga mmušo le baetapele ba diyunibesithi tša gaborena, go fihleletšwe kwano ebile go tšerwe diphetho malebana le didirišwa tše di hlokegago go kgonthišiša gore go neelanwa ka mabokgoni ao a hlaelelalgo.Â

Ka tsela ye, re rata go leboga tema yeo e kgathilwego ke Maano a Mohlakanelwa a go Hwetša Mabokgoni [Joint Initiative on Skills Acquisition (JIPSA)], yeo e kopanyago mmušo, kgwebo, bašomi, dihlongwa tša tlhahlo le tše dingwe.
Bjalo ka ge Maloko ao a Hlomphegago a tseba, re okeditše ka tsela ye e makatšago palo ya dikolo tšeo bana ba sego ba swanela go lefelela thuto. Gore re tšweletše infrastraktšha ye le mananeo a mangwe re tla laolwa ke boineelo bja rena go kgonthišiša gore Sebjana sa Lefase sa FIFA sa 2010 ke sa maemo a godimo. Re rata go leboga Komiti ya Selegae ya Dithulaganyo (LOC) gammogo le bašomišanimmogo ba bangwe mabapi le mošomo wo mobotse wo ba o dirago.
Go pepeneneng gore, go netefatša gore MaAfrika Borwa ka moka ba ipshina ka lethabo le le tla tlišwago ke ekonimi ye e golago, mekgwa ye le ye mengwe e swanetše e felegetšwe ke lenaneo le le matlafetšego go ahlaahla ditlhohlo tše di tlišwago ke Ekonomi ya Bobedi. Ka lebaka la se, wona ngwageng wo, re tla dira dilo tše di latelago: Â

Maloko ao a Hlomphegago;

Mananeo a ekonomi ao re boletšego ka wona a bopa karolo ya kwalakwatšo yeo MaAfrika Borwa ka moka a tla kgathago tema go yona go fokotša bodiidi le go hloka tekatekano setšhabeng sa gaborena. Go rena se ga se fela tsela ya go bontšha gore kgatelopele ya temokrasi ya rena e swanetše go elwa ka dikgato tše di bonalago tše re di tšeago go kaonafatša khwalithi ya maphelo a bontši bja setšhaba sa gaborena se se lego mathateng. Gore re kaonafatše mananeo a setšhaba ao re a thakgotše mengwageng ya go feta, ngwageng wo re ikemišetša go ruma mošomo wo re šetšego re o thomile wa go fetoša tshepetšo ya rena ya tšhireletšo ya setšhaba gore go tsebišwe ditsela tše diswa ka dikarolwana ka pele ka mo go ka kgonegago. Karolo ye bohlokwa kudu ya diphetogo tše ke mošomo wa go thiba tlhaelelo yeo e laeditšwego Pegong ya 2002 ya Komiti ya Dinyakišišo mabapi le Tshepetšo ye e nabilego ya Tšhireletšo ya Setšhaba ka Afrika Borwa. Se se ra gore motheo wa merero ye e amago meputso ya lekala la rena la tšhireletšo ya setšhaba e a hlaelela goba ga e tshepagalele palo e kgolo ya bašomi.

Molawana wo o hlahlago tebanyo ye ke gore, go tlaleletša thušo ya setšhaba yeo e bontšhwago ke tekanyetšo ya mmušo, re swanetše re lekole matseno a tshepetšo ya tšhireletšo ya setšhaba malebana le meputso ye e theilwego godimo ga motheo wa go hlola kwano setšhabeng.  Se se tla ra gore MaAfrika Borwa ka moka a tla ipshina ka go ba maloko a tshepetšo ye e swanago, tshepetšo ya maleba ya taolo ya diinšorentshe tša setšhaba, moo e lego gore batho bao ba hwetšago meputso ya godimo ba tla tšwela pele go beeletša go dikhwama tša praebete mabapi le ditšhelete tša morago ga go tlogela mošomo le tša inšorentshe. Dipoledišanong tše di bilego gona mmušong, go bile le kwano ya gore dikarolwana tša tshepetšo ye di swanetše go akaretša dilo tše di latelago:

Tona ya Merero ya Ditšhelete o tla fa ditaba tše šedi gape nakong ya ge a neelana ka Polelo ya Ditekanyetšo. Se re swanetšego go se thalelela ke gore ge re fetša ka meputso ya ditirelo tša tšhireletšo ya setšhaba, mmušo o tla swara ditherišano tše di tseneletšego le makala ka moka a setšhaba, ka o tee ka o tee goba ka go šomiša NEDLAC.
Godimo ga se, re thomile go lekola ditsela tša go fihlelela bana bao ba lego kotsing ba mangwaga e 14. Lenaneo la rena la ngwaga wo lekaleng la bosetšhaba le tla akaretša:

Mabapi le se, mmušo o ineela go matlafatša lesolo kgahlanong le HIV le AIDS le go kaonafatša tsela ya go thea dintlha ka moka tša tebanyo ye e nabilego bjalo ka thibelo, tlhokomelo ya ka gae le kalafo. Re tla kgonthišiša gore setswalle se se bopilwego mengwageng ya go feta se a matlafatšwa le gore leanotshepetšo la rena la bosetšhaba leo le kaonafaditšwego twantšhong ya AIDS le malwetši a mangwe ao a fetelago ka thobalano le rungwa ka pele ka mo go ka kgonegago.
Ngwageng wo, re tla ruma maano a nnete a go thakgola ditsela tša mafelelo tša mananeo a rena a go fihlelela dipalo tše re bego re di lebeletše tša go hwetša ditirelo tša meetse ka go lekana ka ngwaga wa 2008, botshwelamare ka 2010 le mohlagase ka 2012. Re tla ruma gape lenaneotshepetšo le mananeo a go ahlaahla merero ye e amanago le kwano ya setšhaba go akaretšwa lenaneotshepetšo le le kwišišegago ebile e le la mohlakanelwa la go lwantšha bodiidi bjalo ka ge re hlalositše, gammogo le go ahlaahla merero ye e amago kopano ya setšhaba, meetlo le boitšhupo.
Sepikara le Modulasetulo, maitapišo a ka moka a swanetše go sepedišwa mmogo le maiteko ao a tšwelago pele a go kaonafatša polokego le tšhireletšego ya setšhaba. Ka tsela ye, mmušo o tla kgonthišiša gore diphetho tše di šetšego di tšerwe mabapi le go tiišetša ntwa ya rena kgahlanong le bosenyi di tla phethwa ka tsela ya maleba. Tlhohlo yeo re lebanego le yona ya go rarolla ntlha ye ga e ame dipholisi le gannyane.

Gabotsebotse, se se nyakegago ke peakanyetšo ya maleba, go ba le khuetšo go batho le boetapele bja batho phethagatšong ya molao, bohlodi le bašomedi ba ditirelo tša tshokollo, le bahlankedi ba tša molao. Palo ye e makatšago ya bahlankedi ba mmušo ba bontšhitše leboeletša gore ba ikemišeditše go neela maphelo a bona le go itima nakonyana e nnyane yeo ba ka kgonago go ba le yona go ba le malapa a bona e le tsela ya go šireletša tokologo ya rena le tšhireletšego ya rena.
Godimo ga mananeo ao a tšwelago pele ao re šetšego re a thakgotše, ngwageng wo mmušo o tla:

Bjalo ka ge re šetše re boletše, mekgwa ye le ye mengwe e tla atlega fela ge re aga setswalle sa nnete se se tielelago le ditšhaba tša gaborena le magareng ga ditšhaba le maphodisa go dira gore bophelo bja dinokwane bo be boima le go feta.   Â
Malebana le se, re kgahlilwe ke sephetho sa baetapele ba dikgwebo le ba bodumedi ge ba tšwela pele go matlafatša ditswalle le go neelana ka nako ya bona le didirišwa go matlafatša ntwa kgahlanong le bosenyi. Mmušo o tla kgatha tema ya wona go netefatša gore ditswalle tše di a šoma, ebile re tla šoma mmogo go rwala maikarabelo a go šireletša badudi ba naga ya gaborena.
Ke swanetše go hlalosa maemong a gore Kgoro ya Polokego le Tšhireletšo le Tirelo ya Maphodisa ba šomana le ditsela tše dingwe tša go kaonafatša ditsela tšeo ba šomago ka gona le tsela ya maleba ya go šoma ga Diforamo tše bohlokwa kudu tša Sephodisa sa Setšhabeng (Community Police Forums).Â
Sepikara le Modulasetulo;
Go tšwela pele go kaonafatša tsela ya go neelana ka ditirelo setšhabeng, mmušo o tla matlafatša mabokgoni a wona le tsela ya maleba ya go dira dithulaganyo. Go fihlelela maikemišetšo a, re tla dira dilo tše di latelago ngwageng wo:

Go kaonafatša taolo ya mmušo go ra gore go swanetše go be le tatapeisi ye e kwišišegago ya dipalopalo tša dilo tše di tlišago diphetogo setšhabeng sa gaborena. Mabapi le se, go tla dirwa mehuta ye mebedi ya dinyakišišo tše dikgolo ka 2007. Matšatšing a mabedi a go feta, bašomedi ba ba šomelago ntle ba 6 000 go tšwa go Statistics South Africa ba phatlaletše le naga ya gaborena go ya go kgoboketša tshedimošo malapeng a 280 000 ao a kgethilwego go kgatha tema ka Dinyakišišong tša Setšhaba, e lego dinyakišišo tšeo di tla fago mmušo seswantšho sa maleba mabapi le maemo a badudi ba naga go tšwa karolong ye nngwe le ye nngwe ya naga.

Ka kgwedi ya Diphalana batho ba bangwe ba 30 000 go tšwa malapeng a 8 000 ba tla hlokolwa go kgatha tema dinyakišišong tša bosetšhaba tša mathomo tša ditherišano ka Afrika Borwa, Dinyakišišong tša Bosetšhaba mererong ya Meputso. Batho ba ba 30 000 ba tla šalwa morago, go hwetša kwišišo mererong ya bofaladi, go fetogafetoga ga mebaraka ya mešomo, go falala ga batho mengwaga ya go fapafapana le go hlongwa ga malapa le go kgaogana ga batho. Ke rata go tšea sebaka se go dira boipiletšo go batho ka moka bao ba hlokotšwego go kgatha tema maitapišong a a bohlokwa.

Sepikara le Modulasetulo;

Gareng ga dikatlego tše dikgolo tšeo batho ba Afrika ba bilego le tšona mo mengwageng e mebedi le seripa ya go feta go bile pušetšo ya khutšo kua Sedikong sa Great Lakes. Re ikgantšha bjalo ka MaAfrika Borwa, mabapi le tema yeo batho ba gaborena ba e kgathilego go tliša khutšo ye - go tloga go banna le basadi ba ba šomago Lebothong la Tšhireletšo la Bosetšhaba go fihla go bašomedi ba dihlongwa tša setšhaba le tša praebete bao ba neetšego nako ya bona go kgonthišiša gore toro ya Afrika e fetoga nnete kua nageng ya Patrice Lumumba.

Re tla tšwela pele go šoma le bagolwane ba rena go tšwa DRC, gammogo le Burundi, Comoros le Sudan go netefatša gore khutšo le go hloka mpherefere go re go fihleletšego go tšwela pele ntle le go emiša dikgato tša mohlakanelwa tša go aga ekonomi ka leswa le go hlabolla setšhaba. Le ge go le bjalo, ka ge re na le mafolofolo a go keteka dikatlego tšeo Afrika maitekong a yona a go hlola khutšo le tlhabollogo, re ka se hlokomologe ditlhohlo tše re lebanego le tšona ge re rarollana le dintlha tše di sa lego gona tša dikgogakgogano, kudukudu mokgwa wa go tliša khutšo ka kakaretšo kua Sudan, go akaretšwa seemo sa kua Darfur, Côte d'Ivoire le Somalia.

Mmušo wa gaborena o tla tšea dikgato tša maleba ka ge mabokgoni a rena a re dumelela, go ya ka pitšo ya Yunione ya Afrika go thuša batho le mmušo wa Somalia. Selo se bohlokwa malebana le se ke maiteko ao a tla hlangwago go kgonthišiša gore balwelatokologo ba Somalia ba swanetše go ipopa ngata e tee go hwetša tharollo ye e tla kgotsofatšago batho bohle ya nnete ye e theilwego godimo ga toro ya go boelanya setšhaba.

Ngwageng wo, African Peer Review Forum e tla ruma ditekolo tša yona tša naga ya gaborena. Ke rata go tšea sebaka se go leboga babeamelao, Ditona tša mmušo le dikgoro tša mmušo, mekgatlo ya setšhaba le setšhaba ka kakaretšo mabapi le go tsenya letsogo go ba go dirilego mošomong wo o bego o na le mathata bjalo ka ge e be e le wa moswananoši wo o lekanetšego temokrasi ya rena e mpsha. Re tla tšea magato a maleba go thakgola lenaneo la go re kgontšha go tšea dikgato tše di swanetšego tše di tla hlagišwago ke tekolo ya sehlopha.

Go swana le se, re tla tšwela pele go šomišana le kontinente ya gaborena ka moka le bahlabanimmogo tlhabollong ya naga ya gaborena go akgofiša tsela ya go tsenya tirišong mananeo a NEPAD. Mo kgweding ya go feta, Afrika Borwa e thomile ka maeto a yona a go šoma bjalo ka leloko la motšwaoswere Khanseleng ya Tšhireletšo ya Dinagakopano. Re rata go ineela, legatong la batho ba Afrika Borwa, gore re tla šomišana le dinaga tše dingwe go dira dilo ka moka tša maleba go tšwela pele go tsenya letsogo go hloleng khutšo le tšhireletšo ya boditšhabatšhaba.Â

Mabapi le se, re tla tšwela pele go ama baetapele ba batho ba Palestina, Israele, Iraq, Iran le dinaga tše dingwe tša Middle East le Persian Gulf. Re tla tšwela pele gape go matlafatša dikamano tša rena le dinaga tše dingwe ka mo kontinenteng, bašomišani ba rena go tšwa India, Brazil le People's Republic of China, dinaga tše dingwe tša Borwa, gammogo le Japan, Yuropa le North America. Ye nngwe ya dipotšišo tše bohlokwa kudu tše re tla di šalago morago ke go thongwa ka lebelo ga ditherišano tša WTO tša Doha Development Round. Re na le bonnete bja gore ditharollo tša ditšhitišo tše re nago le tšona di tla hwetšagala le gore ge ditherišano tše di ka tla le ditharollo tše dibotse se se tla hola dinaga tše di hlabollogilego le tše di sa hlabollogago ka go lekana lebakeng le letelele.

Sepikara, Modulasetulo le Maloko ao a Hlomphegago;

Go tloga nakong yeo re filwego maatla a go buša ka 2004, re bile le kgatelopele ye e amogelegago ya go tšwela pele go fetola Afrika Borwa gore e be naga ye kaone. Ga re a swanela ebile re ka se hlokomologe mathata a mantši ao re sa lebanego le wona. Eupša molaetša go tšwa go maitemogelo a rena ka moka ke gore ge re šoma mmogo, re ka kgona ebile re tla atlega go fihleleleng toro ya go swana yeo re ipeetšego yona bjalo ka setšhaba - go aga bophelo bjo bokaone bja batho bohle, nageng yeo e sa hlwego e na le dilo tše dibe goba tše di sa kgahlišego setšhaba.

Lehono re swanetše go bolela mmogo ka tokologo, re na le mafolofolo. Re swanetše re kopanye dihlogo go tsoma "lethabo leo le tla tlago go banna le basadi ge ba phela nageng yeo e lokologilego".
Ga se hlwa re fihla moo. Eupša ga go na motho wo mongwe, ntle le rena, wo a tla kgonthišišago gore toro ye e ba nnete. Ka fao, a re tiišeng re šome, re kwišiša ka botlalo gore mošomo wa go aga Afrika Borwa yeo re e kganyogago ke maikarabelo a tee ao re swanetšego go a abelana.

Ke a leboga.

E ntšhitšwe ke: Kantoro ya Mopresidente
9 Hlakola 2007